توسعه اقتصادی چیست و شاخص های توسعه کدامند؟

^{باید بین دو مفهوم «رشد اقتصادی» و «توسعه اقتصادی» تمایز قائل شد. رشد اقتصادی، مفهومی کمّی است در حالی که توسعه اقتصادی، مفهومی کیفی است.}

^{«رشد اقتصادی» به تعبیر ساده عبارت است از افزایش تولید کشور در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه. در سطح کلان، افزایش تولید ناخالص ملی (GNP) یا تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال موردنیاز به نسبت مقدار آن در یک سال پایه، رشد اقتصادی محسوب می شود که باید برای دستیابی به عدد رشد واقعی، تغییر قیمت ها (به خاطر تورم) و استهلاک تجهیزات و کالاهای سرمایه ای را نیز از آن کسر کرد.}

 

^{منابع مختلف رشد اقتصادی عبارتند از: افزایش به کارگیری نهاده ها (افزایش سرمایه یا نیروی کار)، افزایش کارآیی اقتصاد (افزایش بهره وری عوامل تولید) و به کارگیری ظرفیت های احتمالی خالی در اقتصاد.}

    ^{«توسعه اقتصادی» عبارت است از رشد همراه با افزایش ظرفیت های تولیدی اعم از ظرفیت های فیزیکی، انسانی و اجتماعی. در توسعه اقتصادی، رشد کمی تولید حاصل خواهد شد اما در کنار آن، نهادهای اجتماعی نیز متحول خواهند شد، نگرش ها تغییر خواهد کرد، توان بهره برداری از منابع موجود به صورت مستمر و پویا افزایش یافته، و هر روز نوآوری جدیدی انجام خواهد شد. به علاوه می توان گفت ترکیب تولید و سهم نسبی نهاده ها نیز در فرآیند تولید تغییر می کند.}

^{توسعه امری فراگیر در جامعه است و نمی تواند تنها در یک بخش از آن اتفاق بیفتد. توسعه، حد و مرز و سقف مشخصی ندارد بلکه به دلیل وابستگی آن به انسان، پدیده ای کیفی است (برخلاف رشد اقتصادی که کاملاکمی است) و هیچ محدودیتی ندارد.}

شاخص فلاکت (Misery index) چیست؟ (+ نمودار شاخص فلاکت ایران و دنیا)

^{شاخص فلاکت(Misery Index) در اقتصاد حسب تعریف اقتصاد دان آمریکایی Arthur Okun از جمع نرخ بیکاری و نرخ تورم در یک اقتصاد به دست می آید.}

 

این فرض پذیرفته شده ای است که بالا رفتن نرخ بیکاری(Uneployment Rate) و نیز نرخ تورم(Inflation Rate) در یک اقتصاد تبعات اقتصادی و اجتماعی غیر قابل اجتنابی خواهد داشت. به ویژه ارتباط مستقیمی بین نرخ رشد جرم و جنایت در یک جامعه و شاخص فلاکت وجود دارد.

 

نکته ۱: نرخ بیکاری برابر نسبت "تعداد افراد بیکار" به "کل افراد آماده به کار" در یک جامعه مشخص می باشد.
نکته ۲: نرخ تورم برابر میزان رشد سطح عمومی قیمت کالا و خدمات در یک بازه زمانی مشخص است.

 

در عصر حاضر، محاسبه شاخص‌های مختلف در بخش‌های اقتصاد، آموزش، بهداشت، امور اجتماعی و... با استفاده از داده‌های آماری، امکان ارزیابی را برای دولت‌ها و برنامه ریزان آسان کرده است.

 

شاخص فلاکت یکی از این شاخص هاست که از ترکیب نرخ تورم و نرخ بیکاری بدست می‌آید. این شاخص از جمله نماگرهای اقتصادی است که به وسیله اقتصاددانانی مانند رابرت بارو (Robert Barro) و آرتور اوکان (Arthur okan) در دهه ۷۰ میلادی معرفی شدکه ازترکیب دو شاخص مهم اقتصادی یعنی نرخ بیکاری و نرخ تورم به صورت یک ترکیب خطی معمولی تهیه می‌شود. 

 

روش محاسبه شاخص فلاکت بسیار ساده و مبتنی بر حاصل جمع دو شاخص اصلی یعنی نرخ بیکاری و نرخ تورم است. درایران متولی اعلام نرخ بیکاری، مرکز آمار ایران است که اطلاعات مربوط به نرخ اشتغال و بیکاری را به صورت سه ماه یکبار محاسبه و اعلام می‌کند، گو اینکه در مقاطعی از زمان این نرخ در برخی از فصول اعلام نشده است.

وضعیت شاخص پیچیدگی اقتصادی در ایران (دانلود گزارش)

  نسخه کامل این گزارش را می توانید اینجا مطالعه  فرمایید.

 

^{شاخص پیچیدگی اقتصادی  از سال 2008 به ابتکار محققان دانشگاه‏های "هاروارد" و "ام آی تی" مطرح و معرفی شده است. این شاخص میزان توانایی کشورها در تولید و در نهایت صادرات کالاهای «پیچیده» را نشان می دهد. اقتصادهای پیچیده قادرند در قالب شبکه‏ های بزرگ، حجم زیادی از دانش‎های مرتبط را به کار گرفته و مجموعه متنوعی از کالاهای دانش‏بر را تولید کنند. اما اقتصادهای ساده، پشتوانه ضعیفی از دانش مولد داشته و کالاهای کمتر و همچنین ساده ‏تری تولید می‏ نمایند که مستلزم شبکه کوچکتری از تعاملات است. همچنین باید افزود، پیچیدگی اقتصادی نیازمند محیط نهادی اقتصادی است که دانش بالقوه موجود را فعلیت بخشد. 
بر اساس استانداردسازی‌های بعمل آمده، انتظار می‎رود در کشورهایی که سهم صادرات منابع طبیعی آنها بیشتر از 10 درصد از تولید ناخالص داخلی آنها است به ‏طور قابل توجهی شاخص پیچیدگی اقتصادی پایین‏تر باشد. شاخص پیچیدگی اقتصادی به ‏موازات سایر شاخص ‏ها مانند حکمرانی خوب و توسعه انسانی، می‏تواند رشد اقتصادی و حجم فعالیت‏ های اقتصادی یک کشور را توضیح دهد.}

اگر شاخص قیمت داشتیم...

^{علی ابراهیم نژاد}

^{شاخص کل بورس تهران همواره به عنوان مهم‌ترین معیار عملکرد بورس تهران شناخته می‌شود و سرمایه‌گذاران با دقت و حساسیت ویژه‌یی تغییرات روزانه آن را زیرنظر دارند.}

<sup>در عین حال، این شاخص به عنوان یکی از بحث برانگیزترین موضوعات بازار سرمایه ایران همواره مورد بحث و جدال فعالان بازار و نهاد ناظر بازار بوده و دیدگاه‌های متفاوت و بعضا متناقضی در مورد میزان صحت و کارایی آن وجود دارد. شاید مهم‌ترین ریشه این اختلاف نظرها را بتوان در تاریخچه شاخص کل و نحوه محاسبه آن یافت.

سازمان بورس و اوراق بهادار در فروردین سال 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت برمبنای عدد پایه 100 و با نام TEPIX یا همان شاخص کل کرد. بعدها در 16 آذر 1387، نحوه محاسبه شاخص کل از یک شاخص قیمت (price index) به شاخص قیمت و بازده نقدی (total return index) تغییر پیدا کرد.

دلیل این تغییر اینگونه اعلام شد که «مطالعات نشان داد که بورس تهران در بین بورس‌های دنیا بالاترین میزان سود تقسیمی را داراست، بنابراین برای ارائه تصویر درست و واقعی‌تری از عملکرد بورس و ارائه اطلاعات صحیح به مشارکت‌کنندگان در بازار باید نماگری که علاوه بر عنصر قیمت، سود را هم دربرگیرد، محاسبه و در اختیار سرمایه‌گذاران و سایر فعالان بازار قرار گیرد.»</sup>

شاخص‌های اقتصادی در سالی که گذشت چه شرایطی داشتند؟ / ایست موقت در بهبود شاخص‌ها

^{با نزدیک شدن سال 1393 به روزهای پایانی خود، به نظر می‌رسد روند بهبود شاخص‌های اقتصادی نیز تا حدودی از تب و تاب اولیه افتاده است. در نتیجه شاید بتوان گفت پس از خروج شاخص‌هایی مثل تورم و رشد اقتصادی از محدوده بحرانی پیشین، اقتصاد در پاگرد 1394 وارد یک دوره تجدید قوا خواهد شد تا در صورت مساعد بودن شرایط، روند بهبود شاخص‌ها مجدداً در سال 1395 از سر گرفته شده و این بار به جای «خروج از محدوده بحران»، راهبرد «ورود به منطقه مطلوب» در پیش گرفته شود. این گزارش با تاکید بر این جهت‌گیری، نگاهی به مسیر طی‌شده از سوی مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی در دولت یازدهم (با تاکید بر عملکرد سال 1393) خواهد داشت و با توجه به روند گذشته، چشم‌انداز کلی این شاخص‌ها را در سال آینده بررسی می‌کند.}

 

^{ایست تورم در ایستگاه 15‌درصدی}

^{نگاهی به اظهارات مسوولان عالی دولت و سیاستگذاران اقتصادی در ماه‌های گذشته نشان می‌دهد تاکید بر دستاورد «کاهش تورم» در گفته‌های آنان، جایگاه خاصی داشته است. جمله کلیدی در این اظهارات، تاکید روی این موضوع است که با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، نرخ تورم از سطوح بالای 40‌درصدی خود در نیمه نخست سال 1392 که مصادف با روی کار آمدن دولت بود، به سطوح نزدیک به 15‌درصدی در نیمه دوم سال 1393 وارد شده است.}

روایت بانک مرکزی از شاخص‌های اقتصادی

 

^{شاخص سفته و برات به اجرا گذاشته شده بیشترین رشد و میزان چک‌های مبادله شده بیشترین کاهش را دربین شاخص های اقتصادی در آبانماه به خود اختصاص داده‌اند.}

در آخرین آمار، تغییرات شاخص بهای کالا و خدمات در مناطق شهری تهران بیانگر تورم نقطه به نقطه 15.1 درصدی و تورم دوازده ماهه 17.2 درصدی در آذر ماه است،این در حالی است که تورم ماهانه آذر نسبت به آبانماه بیشتر شده و از 1.5 به 1.9 درصد افزایش یافته است. 

بانک مرکزی همچنین در دی ماه از رشد اقتصادی مثبت چهار درصدی در نیمه اول امسال در غیاب اعلام آمار مرکز آمار خبر داد و پیش بینی کرد که با توقف رشد ضریب جینی در سال جاری شکاف طبقاطی که در سال گذشته بیشتر شده بود کاهش یابد. 

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، اما دیگر آمارهای بانک مرکزی از متغیر های اقتصادی در هشتمین ماه سال جاری بیانگر افزایش چک‌های برگشتی و رشد 22.2 درصدی شاخص تعداد و 28.3 درصدی مبلغ نسبت به ماه مشابه سال قبل است در عین حال که مبلغ و تعداد چک‌های برگشتی در آبان نسبت به مهرماه به ترتیب 3.4 و 8.9 درصد افزایش دارد. 

این در حالی است که در این ماه شاخص اسناد مبادله شده نسبت به مهر ریزش داشته و از نظر تعداد 1.7 و مبلغ 5.2 درصد کاهش یافته است. 

بنابراین گزارش اسناد مبادله در اتاق پایاپای تهران در آبان نسبت به ماه مشابه سال قبل در مبلغ 3.6 و در مبلغ 15.1 درصد رشد دارد. 

تحلیل مهمترین شاخص اقتصاد در نظریه پول و سنجش پول

^{علم اقتصاد کاملا راجع به پول نیست اما تمام اقتصاد دان های ما را پول و نظریه پول میسازد . از شخصی بخواهید تا مبلغی را برای خرید کالایی پرداخت کند که میتواند آن را رایگان به دست آورد , در این لحظه شما به آهستگی تلنگری به یک سوئیچ نامرئی در درون او زده اید و او طبیعتا آن چیز را با ارزش تر خواهد یافت زیرا بابت آن چیز , چیز دیگری را به نام پول پرداخت کرده است.
یک اقتصاددان رفتاری به نام دان آریلی برای اثبات این فرضیه آزمایشی انجام داد . او به دانشجویان خود یک قطعه شکلات معروف استارباکس را به قیمت هر تکه 1 سنت فروخت . به طور متوسط , آنها هر کدام 4 تکه استارباکس را خریدند . سپس او قیمت را به صفر رساند یعنی شکلات را مجانی کرد . اقتصاد سنتی بر این فرض استوار است که با قیمت پائین تر , تقاضا افزایش میابد اما اینطور نیست . زمانی که پول از معدله و از بازی خارج شود اتفاقات عجیبی رخ میدهد . در این آزمایش که دان آریلی انجام داد , بعد از مجانی کردن بسته های شکلات استارباکس , تقریبا هیچ کدام از دانشجویان بیشتر از 1 تکه را تقاضا نکردند.}

شاخص بورس ۶۵ واحد رشد کرد

^{در پایان معاملات تالار های بورس اوراق بهادار مورخ چهار شنبه 16 مهر ماه، 432 میلیون سهم و حق تقدم به ارزش بیش از 1 هزارو 459 میلیارد ریال در 44 هزار دفعه مورد معامله قرار گرفت.}

^{شاخص کل با 65 واحد افزایش به رقم 71784 واحد رسید.}

^{شاخص بازار اول با 113 واحد افزایش به رقم 52687 واحد بالغ گردید و شاخص بازار دوم با 284 واحد کاهش عدد 142436 واحد را تجربه کرد.}

^{همچنین بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل را شرکت های سرمایه گذاری امید، گسترش نفت و گاز پارسیان،  صنعتی و معدنی گل گهر، بانک اقتصاد نوین، پتروشیمی خارک و بیشترین تاثیر منفی بر شاخص کل را ارتباطات سیار ایران، ملی صنایع مس ایران، سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین، و چادرملو به خود اختصاص دادند.}

^{همچنین در پایان معاملات نماد معاملاتی شرکت پارس دارو پس از برگزاری مجمع عمومی عادی به طور فوق العاده مبنی بر انتخاب اعضای هیات مدیره و حق تقدم شرکت پاکسان جهت عرضه 983,167 عدد حق تقدم استفاده نشده بازگشایی شدند.}

^{از سویی دیگر نماد معاملاتی شرکت های لعابیران با توجه به تعدیل پیش بینی درآمد هر سهم، شیشه همدان جهت برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه به منظور تصویب صورتهای مالی، گروه دارویی سبحان جهت برگزاری مجمع عمومی فوق العاده به منظور تصمیم گیری در خصوص افزایش سرمایه، فولاد مبارکه اصفهان و بانک تجارت جهت برگزاری مجمع عمومی فوق العاده به منظور تصمیم گیری در خصوص اصلاح اساسنامه،حق تقدم شرکت فولاد مبارکه اصفهان با توجه به توقف نماد اصلی و معدنی و صنعتی چادر ملو جهت برگزاری جلسه هیات مدیره به منظور تصمیم گیری در خصوص افزایش سرمایه متوقف شدند.}

برابری قدرت خرید (Purchasing power parity) نوعی شاخص اقتصادیست.

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه : ^{قبل از جنگ جهانی اول،به علت تجارت آزاد و نرخ مبادله ثابت شده تحت نظام پولی طلا، سطح قیمت در بین کشورهای اصلی (از نظر اقتصادی) برابر بود . دوران جنگ جهانی اول ، این نظام پولی حذف و تجارت بین‌المللی متوقف شد و هر کشوری پول خود را برای تأمین مالی این جنگ چاپ کرد.در نتیجه، نرخ های تورم در کشورهای مختلف، روند رو به رشد پیدا کرد. از آنجایی که نسبت تبدیل بین دو ارز ملی، باید نرخی باشد که قدرت خرید آنها را برابر می کرد، بنابراین نرخ های مبادله ای که بین ارزهای مختلف وجود داشت، نرخ صحیح و واقعی نبود . پروفسور گاستاو کاسل،این بحث را مطرح کرد که حرکات نرخ مبادله، حتی اگر شناور باشد نیز از یک قانون مشخص پیروی می کند و این امکان وجود دارد که بتوان نرخ مبادله صحیح را یافت . از طرفی قدرت خرید پول به وسیله عکس سطوح قیمت عمومی ‎1/p اندازه گیری می شد. هر چه قیمت ها بالاتر باشند،قدرت خرید پول پایین تر است و برعکس. او این را برابری قدرت خرید یا نسبت ppp نامید. پروفسور کاسل و جان مینارد کی نود بعد از جنگ جهانی، به محاسبه نرخ مبادله صحیح می پرداختند. روش یادشده ، روش مقبولی بود، زیرا آسان به دست می آمد حتی امروزه بسیاری ازمردم، این روش را برای محاسبه نرخ مبادله صحیح استفاده می کنند. لازم به ذکر است، زمانی که صندوق بین‌الملل پول، تضعیف ارزها را به اطلاع کشورها رساند، براساس این روش بود.}