جادوی اقتصاد

منشور خبری تحلیلی اقتصاد ایران و جهان

جادوی اقتصاد

منشور خبری تحلیلی اقتصاد ایران و جهان

زندگی بر پایه اقتصاد

۱۰۵ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «نفت» ثبت شده است

پیر لمبر برگردان شهباز نخعی

petrole2.jpg

برق نبوغ درخشید.  با اندیشیدن عمیق به ایران و ونزوئلا بود که توماس فریدمن، عضو تحریریه نیویورک تایمز درسال ۲۰۰۹ «نخستین قانون نفت سیاسی» - که باید با حروف بزرگ نوشته شود – را وضع کرد: «درکشورهایی که منابع نفتی غنی دارند، همیشه بهای نفت خام و آزادی ها نسبت معکوس دارد (۱)».  توجه.  فریدمن تصریح می کند که کشورهای نازنینی که از نفت به عنوان عصای دست استفاده می کنند از وضعیت ویژه ای برخوردارند: «به عنوان نمونه، انگلستان، نروژ و ایالات متحده از شمول نخستین قانون نفت سیاسی برکنارند».

در فقدان به وزش درآوردن یک باد بزرگ بر ریاض یا مسکو، سقوط شدید بهای نفت که از ژوئن ۲۰۱۴ آغاز شده، هواداران نظریه بالا را به جنب و جوش واداشته است.  مشکل از چیست؟  بهای هر بشکه نفت که از سال ۲۰۱۱ در حدود ۱۱۰ دلار بود، در فاصله ۱۹ ژوئن ۲۰۱۴ (۱۱۵ دلار) و ۱۳ ژانویه ۲۰۱۵ (۴۶ دلار) کمتر از نصف شده و در ماه مارس به سطح ۵۰ و ۶۰ دلار رسیده است.  تحلیل گران این امر را به هرج و مرج در خاورنزدیک و کاهش تولید امریکا برای حمایت از قیمت نسبت می دهند.  این تحلیل ها به دلایل زیر درست نیست:  ازیک طرف کاهش فزونی یابنده نرخ رشد در چین و صفر درصدی در اروپا موجب محدودیت تقاضای مواد سوختی شده است. 

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۴ تیر ۹۴ ، ۱۶:۱۱
مهدی اشرفی وند

مصطفی طهماسبی 

قیمت نفت در سال‌های اخیر حدود بشکه‌ای 110-100 دلار ثابت مانده بود، اما عوامل مختلفی موجب کاهش بهای نفت خام به حدود ۶۰ دلار در ماه‌های اخیر شده است. به‌نظر می‌رسد عواملی که بتواند موجب تحریک بازار و رشد قیمت‌ها به بالای این رقم شوند، ضعیف‌تر از عوامل منفی هستند. اگر چه تشدید درگیری‌ها بین یمن و عربستان، مشکلات بنادر فعال لیبی در صادرات نفت به سبب حمله شبه‌نظامیان و افزایش 13 درصدی واردات نفت چین در ماه آوریل نسبت به ماه‌های پیش – چین با واردات 37/ 7 میلیون بشکه در روز در این ماه از آمریکا پیشی گرفت- در ماه‌های اخیر موجب ایجاد نوساناتی در قیمت نفت شده است؛ اما با گذر زمان در مدت زمان کوتاهی و با فروکش هیجانات ناشی از این موارد، شاهد افت قیمت نفت و بازگشت آن به حدود قیمت ۶۰ دلار در هر بشکه بوده‌ایم.

 

آنچه مهم به‌نظر می‌رسد اینکه عواملی در ‌پی تعیین این قیمت فعال بوده و با تنظیم عرضه و تقاضا درصدد تثبیت این قیمت برای هر بشکه نفت هستند. عربستان به‌عنوان یکی از کشورهای اصلی تولید‌کننده و تعیین‌کننده قیمت نفت نقش مهمی در این میان داشته است و به‌نظر می‌رسد با مقدار ذخیره ارزی حدود ۷۰۰ میلیارد دلار تا چند صباحی مشکلی‌ با این سطح قیمت‌ها نخواهد داشت. سوالی که هم اکنون مطرح می‌شود این است که چرا قیمت ۶۰ دلار به‌عنوان یک قیمت تعادلی در بازار نفت ظاهر شده و قیمت نفت در حدود این مبلغ نوسان دارد؟

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۱ تیر ۹۴ ، ۱۳:۱۳
مهدی اشرفی وند

قریب به 80 سال پیش از آنکه محمدجواد ظریف در لوزان پشت میز مذاکره بر سر حقوق هسته‌ای با جان کری آمریکایی بنشیند، عبدالحسین تیمورتاش در همان شهر پشت میز مذاکره با سر جان کدمن انگلیسی نشست، تا از حقوق ایران در مساله نفت و حق مالکیت ایران بر سر بحرین و جزایر تنب و ابوموسی دفاع کند.
طی سال‌های 1307 تا 1311، سلسله مذاکراتی در مورد حقوق ایران در مسائل نفت، بحرین و جزایر میان ایران و انگلستان صورت گرفت که تیمورتاش وزیر دربار رضاشاه و نماینده تام‌الاختیار او در سیاست خارجی، نهایت تلاش خویش را برای احقاق حقوق ایران معطوف داشت.

■■■
  
وزیرمختار انگلیس در یکی از گزارش‌های خود با تعجبی آمیخته به تحسین از پشتکار و فعالیت تیمورتاش برای حل این مسائل صحبت می‌کند و به مافوقش وزیر خارجه انگلیس می‌نویسد:
«...تیمورتاش از نظر روحی خسته است و میزان کار شبانه‌روزی‌اش در حدی است که یک وزیر اروپایی حتی تصورش را هم نمی‌تواند بکند. به عکس وزرای ما منشی مخصوص ندارد و نامه‌هایی را که به من می‌نویسد، یا خودش تایپ می‌کند یا همسرش و این کارها را هم اغلب در نخستین ساعات بعد از نصف شب انجام می‌دهد. خانم وزیر دربار دلیل این عمل را برایم توضیح داد و گفت که شوهرش به غیر از خود او، به هیچ‌کس دیگری اعتماد ندارد. در حال حاضر علاوه بر مسائل گوناگون که من مشغول مذاکره با این مرد درباره آن هستم، خبر دارم که ایشان مذاکرات دیگری را هم برای بستن پیمان‌های تجاری با آلمانی‌ها و شوروی‌ها به مباشرت مستقیم خودشان انجام می‌دهند.»

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۱ تیر ۹۴ ، ۱۳:۱۲
مهدی اشرفی وند

دنیای انرژی با سرعت تغییراتی را به خود می بیند که به گواه بسیاری از کارشناسان می توان از آن به تغییر پارادیم نام برد؛

نمودارهای زیر برخی از مهمترین تغییرات را در بخش انرژی ایالات متحده آمریکا نشان می دهد. که بی شک تغییرات آن از مهمترین علل تغییرات عمده در بازار انرژی امروزمان می باشد. در واقع در ابتدای دوران کارزار انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2008 بود که باراک اوباما صحبت از کاهش وابستگی آمریکا به نفت می کرد.

 

این فایل  در 15 سکانس خواهیم دید چگونه سیاست های انرژی دولت او ، آمریکا را بیش از هر دوران دیگری مستقل از نفت خام و انرژی سایر

ملل کرده است.

 

لینک دانلود : دریافت

حجم: 827 کیلوبایت

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۷ خرداد ۹۴ ، ۱۰:۳۱
مهدی اشرفی وند

وزیر نفت روسیه در واکنش به گفته‌های وزیر نفت ایران در خصوص صادرات 500 هزار بشکه نفت ایرانی به کشورش، گفته که کشورش خود صادرکننده نفت است و «هیچ برنامه‌ای برای واردات نفت از ایران نداریم.»

چند روز پس از مصاحبه «بیژن زنگنه» وزیر نفت ایران در حاشیه اجلاس اوپک و خبر از صادرات روزانه 500 هزار بشکه نفت خام ایرانی به روسیه، وزیر نفت روس‌ها این خبر را تکذیب کرد.

بر اساس گزارش «اسپوت‌نیک»، «الکساندر نواک» در خصوص مصاحبه زنگنه گفته که وی «به مفاد تفاهم‌نامه‌ای اشاره کرده که برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان ایران و روسیه منعقد شده و بر اساس مفاد آن، ایران باید پول حاصل از فروش نفت خود را در بازار خرید کالا از فدراسیون روسیه هزینه کند.»

نواک موضع خود را بار دیگر صریح‌تر مطرح کرده و گفته که «مطمئناً» نفت ایران به روسیه وارد نخواهد شد و «روسیه خود تولیدکننده نفت است و قصد نداریم نفت بخریم.»

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۹ خرداد ۹۴ ، ۱۰:۲۲
مهدی اشرفی وند

زنگنه در نشست اخیر امنیت انرژی 2015 در برلین اعلام کرد تهران قصد دارد تولید نفت خود را با برداشته شدن تحریم‌ها، به سه میلیون بشکه در روز افزایش دهد. هدف از این کار، جبران درآمدهای از دست رفته ایران است.

 

در حال حاضر جهان مشتاقانه تحولات سیاسی تهران را پیگیری می‌کند؛ این‌که آیا کابینه حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران می‌تواند بر موانع دقیقه نودی ایجاد شده بر سر راه دستیابی به توافق‌نامه جامع بین ایران و گروه پنج غلبه کند؟ گفته می‌شود حضور بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران در کابینه حسن روحانی بیش از هر وزیر دیگری سبب امیدوری برای مثبت اعلام شدن نتیجه مذاکرات هسته‌ای شده است.

داشته‌های سیاسی

در شرایطی که محمدجواد ظریف و حسن روحانی بیش از دیگر مقامات میانه‌رو ایرانی نظر رسانه‌ها را به خود جلب کرده‌اند، بیژن نامدارزنگنه به عنوان یکی از معماران اصلی است که ماموریت آماده کردن شرایط برای دستیابی به توافق‌نامه، برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی و احیای دوباره بخش حیاتی انرژی ایران را برعهده دارد.

زنگنه بدین جهت بر سمت فعلی خود تکیه زده است که برجسته‌ترین مرد صنعت نفت ایران محسوب می‌شود. در واقع با توجه به این‌که صادرات نفت -و بخش رو به گسترش گاز طبیعی- مهم‌ترین مجرای درآمد اقتصادی ایران است، مشاوره و مدیریت او بر این بخش تا زمانی که در این صنعت حضور دارد، بسیار حیاتی قلمداد می‌شود. اما او توانسته است اطمینان بسیاری را که به او بد گمان بودند، به دست آورد.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۵ خرداد ۹۴ ، ۱۱:۱۴
مهدی اشرفی وند

 

 

از شناخت نفت در ایران قرن‌ها می‌گذرد. مردم ایران از دیرباز نفت را می‌شناختند، در اطراف و کنار برخی مناطق این سرزمین، چشمه‌های سیاه آن را جاری می‌دیدند و هرچند به صورت محدود و ابتدایی، از آن استفاده‌هایی می‌بردند. 


بهمن ماه 1286 بود که سرانجام تلاش‌های بسیارِ بیگانگان پس از عقد قرارداد دارسی، به نتیجه رسید و اولین میدان نفتی ایران به اجنبی رخ نشان داد. نخستین میدان نفتی ایران یا همان اولین میدان نفتی خاورمیانه پیدا شد و از آن پس فواره‌های تغییر همراه با فوران نفت، بر سرنوشت ایران فرود آمد. اکتشاف این میدان نفتی به دست خارجی بود، اما به هر روی سرنوشت مناسبات اقتصادی ایران و بیش و پیش از آن مناسبات سیاست خارجی ایران و تعامل این کشور با جهان صنعتی به‌ویژه انگلستان از بهمن ماه 1286 دیگرگونه شد. از آن تاریخ تا امروز، تاریخ ایران، گذشته، حال و سرنوشتِ آینده این سرزمین به ماجراهای این ماده سیاه گره خورد؛ ماده سیاهی که قرن‌ها در دل زمین خفته بود و وقتی سرانجام با دست‌های بیگانه از خواب بیدار شد، مردم ایران که صاحبان اصلی‌اش بودند، هنوز کاملا از خواب بیدار نشده بودند و شاید حتی در خواب هم نمی‌دیدند که سال‌ها بعد این نفت درهای ثروت را به روی‌شان باز می‌کند و روزی حیات و ممات کشورشان به ماده سیاهی بسته می‌شود که پیشینیان‌شان آن را شوم می‌پنداشتند.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۴ خرداد ۹۴ ، ۱۲:۴۰
مهدی اشرفی وند

 چند ماه است که دو کشور آمریکا و عربستان تقریبا وارد جنگ نفتی شده اند اما تاکنون تولید کنندگان نفت شیل آمریکا در مقابل فشارهای عربستان سعودی مقاومت کرده اند. تولید نفت شیل آمریکا روندی صعودی دارد و به نظر می رسد تولید کنندگان آمریکایی برای جدال با ریاض در آینده، به ساز و کارهای قدرتمندتری مجهزتر شده اند. سعودی ها کمی از روند مقاومت تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا متعجب شده اند اما به نظر نمی رسد این جدال نفتی به این زودی ها به پایان برسد.

اوایل ماه گذشته، شماری از تحلیل گران اعلام کردند عربستان سعودی دریافته است که سازمان صادرکنندگان نفت - اوپک - دیگر همانند گذشته مدیریت بازار نفت را در دست ندارد . سعودی ها همچنین احساس کردند ریاض به منظور رقابت با تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا باید راهبردی جدید در پیش گیرد واز این رو باید « ساز و کار نفتی جهانی جدیدی » ایجاد کند که همانند اوپک در سال های گذشته می تواند به صورت موثری نبض بازار نفت را در دست گیرد  و بر بهای نفت تأثیر گذار باشد، حتی اگر این ساز و کار جدید بین المللی مستلزم حضور بازیگرانی متفاوت باشد.

برخی تحلیل گران بازار نفت بر این باورند که سعودی ها قادر نیستند از موضع خود به عنوان مدیر اجرایی بازار جهانی نفت کنار بکشند و به همین دلیل در تلاش برای ایجاد روندی موثر و متفاوت هستند. آنها اذعان کرده اند تولید کنندگان نفت شیل، کشورهای مهم تولید کننده نفت اوپک را در بازار به حاشیه رانده اند و این در حالی است که ایران نیز قصد دارد  طی پنج تا ده سال آینده موضع موثر خود را در بازار نفت احیا کند.

عربستان سعودی در مواجهه با این واقعیت در صدد بر آمد با بهره گیری  از راهبردهای موجود به تولید کنندگان نفت شیل بقبولاند که اعضای اوپک قصد ندارند سطح تولید خود را کاهش دهند مگر آن که رویداد مهمی در بازار رخ دهد. از این رو گام نخست، وادار ساختن شرکت های تولید کننده نفت شیل به کاهش سطح تولید خود بوده است.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۶ خرداد ۹۴ ، ۱۰:۵۴
مهدی اشرفی وند

 

همزمان با پابرجا ماندن تحریم‌ها، بازار جهانی در حالی شاهد بازگشت بی سر و صدای بشکه‌های نفت ایران است که این روزها پایانه‌های نفتی کشور هم میزبان کشتی‌های نفتکش اروپایی و آسیایی شده است.

نقل و انتقال ارز، تامین پوشش بیمه ای و ممنوعیت ورود کشتی‌های نفتکش به پایانه نفتی ایران در خلیج فارس؛ سه محور اصلی تحریم‌های نفتی را در طول چند سال گذشته تاکنون تشکیل داده اند.

بر این اساس قدرت‌های غربی به ویژه وزارت خزانه داری آمریکا و اتحادیه اروپا بخش‌های مرتبط با این سه فعالیت بزرگ نفتی ایران را بارها مورد تحریم‌های غیر قانونی قرار دادند به طوری‌که با افزایش محدودیت‌های حجم صادرات نفت خام ایران به محدوده حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۶ ارديبهشت ۹۴ ، ۱۳:۱۵
مهدی اشرفی وند

 داستان سقوط قیمت نفت و تحلیل نقش‌آفرینی عربستان یا تولید نفت شیل بر آن، تکراری‌تر از آن شده که بتوان حرف جدیدی درباره‌اش بر زبان آورد و شاید همین بهانه باعث شد به سراغ محمد مروتی برویم؛ اقتصاددان جوان ایرانی که دکترای خود را با رساله‌ای درباره اقتصاد منابع طبیعی به پایان برده و نفت از زمینه‌های اصلی پژوهش او به شمار می‌رود. او که هم‌اکنون محقق پسادکترا در دانشگاه استنفورد است، با بهره‌گیری از اقتصاد خرد و نظریه بازی، تفسیری اقتصادی و قابل پذیرش از بازار نفت ارائه می‌دهد که در آن از تئوری‌های متداول توطئه خبری نیست. مروتی استراتژی بهینه عربستان را در بازار نفت، نوسان تولید می‌داند که ریسک تولیدکنندگان رقیب را افزایش می‌دهد. بر همین اساس او رفتار عربستان را در افزایش تولید و کاهش قیمت نفت منطقی و قابل پیش‌بینی ارزیابی می‌کند، ولی این احتمال را که انتخاب زمان کنونی ممکن است به صورت ضمنی اهداف سیاسی نیز داشته باشد، رد نمی‌کند. او مفهوم وابستگی و همکاری استراتژیک را در بازار نفت فاقد معنا می‌داند؛ چرا که در این بازار برخلاف بازار گاز، کمبود به سرعت می‌تواند جبران شود. مروتی ضمن اشاره به لزوم حفاری مداوم در منابع نفت شیل برای حفظ تولید، می‌گوید از کاهش تعداد دکل‌های فعال حفاری در آمریکا طی ‌ماه‌های اخیر نمی‌توان در کوتاه‌مدت هیچ نتیجه‌گیری کرد؛ اگرچه در نهایت به شرط باقی ماندن قیمت نفت در سطوح پایین فعلی، تولید نفت از منابع شیل کاهش خواهد یافت. مروتی همچنین مفهوم مازاد تولید یا مازاد مصرف نفت در بازار را نیز، به لحاظ اقتصادی و در بلندمدت، بی‌معنا می‌داند؛ چرا که «هر مازاد عرضه یا تقاضایی، در قیمت‌ها منعکس می‌شود و نهایتاً در مدت کوتاهی خود را در بازار نشان می‌دهد». 

■■■

  در ایران، بعد از سقوط قیمت نفت، اغلب تحلیل‌ها از تاثیر عوامل سیاسی بر این پدیده حکایت می‌کنند. از جمله تاثیر عربستان به عنوان نقش‌آفرین اصلی بازی مطرح و حتی گفته می‌شود این کشور با همکاری آمریکا در این راستا قدم برداشته است تا به کشورهایی مثل ایران و روسیه فشار وارد کند. البته تحلیل‌های دیگری هم وجود دارند و بعضاً ترکیبی از چند عامل موثر بر کاهش قیمت نفت مطرح می‌شود. ارزیابی شما از این تحلیل‌ها چیست؟
به نظر من مساله سقوط قیمت نفت لزوماً سیاسی نیست و توضیح اقتصادی می‌تواند این مساله را تبیین کند. فرض کنیم یک Dominant Producer (تولیدکننده غالب) مثل عربستان وجود دارد که می‌تواند در بازار، قیمت نفت را تعیین کند. سوال مهم این است که قیمت را چقدر باید تعیین کند. مثلاً 100 دلار بهتر است یا 60 دلار؟ جواب بدیهی نیست. چرا که اگر قیمت نفت کم باشد، در مقدار ثابتی از فروش نفت، قاعدتاً درآمد نفتی کم خواهد بود.
۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۸ ارديبهشت ۹۴ ، ۱۰:۰۲
مهدی اشرفی وند

واقعا چقدر درآمد نفتی داریم؟

غلامحسین حسن تاش

در شش، هفت‌ماه گذشته بازار جهانی نفت بیش از هر چیز تحت تاثیر فزونی عرضه بر تقاضا بوده و عمده‌ترین عامل کاهش قیمت جهانی نفت نیز همین مساله بوده است. البته عرضه و تقاضا و قیمت سه رکن مهم اقتصادی بازار و عواملی نسبی هستند و در هر سطح تعادلی از عرضه و تقاضا، قیمتی تعیین می‌شود. در اینجا هم منظور از فزونی عرضه بر تقاضا در دوره مورد اشاره، اضافه عرضه‌ای است که قیمت تعادلی قبلی را کاهش داده است.

در سطح عرضه و تقاضای قبلی برای چند سالی قیمت در محدوده 100 دلار به تعادل رسیده بود و در آن محدوده نوسان می‌کرد، اما ظرف چهار پنج سال گذشته عرضه نفت‌خام غیراوپک به تدریج افزایش یافت که این افزایش نیز عمدتاً به لحاظ بهره‌برداری از نفت غیرمتعارف در ایالات‌متحده آمریکا بود. اما این افزایش عرضه تا مدتی تعادل بازار بر روی نفت 100دلاری را بر هم نزد چراکه با کاهش عرضه عراق و لیبی و سوریه و نیجریه که ناشی از مشکلات ژئوپولتیک بود، خنثی می‌شد اما روند افزایش عرضه تا جایی ادامه یافت که میزان آن از کاهش‌های مذکور نیز سبقت گرفت و در عین حال در کنار آن با کاهش تدریجی مسائل ژئوپولتیک، تولید کشورهای مذکور و خصوصاً عراق و لیبی نیز افزایش یافت و نتیجه این شد که تعادل 100دلاری قبلی فروریخت و قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا کرد و با تداوم این وضعیت حتی تعادل جدید نیز شرایط متزلزلی دارد.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۴ ارديبهشت ۹۴ ، ۱۳:۱۷
مهدی اشرفی وند

فراز و فرود سیاسی و اقتصادی اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت و چالش‌های آنان در شکل‌گیری اوپک، جنگ اعراب، شوک‌های نفتی و همچنین فرصت‌ها و تهدیدهایی که در افزایش و کاهش بهای نفت در دهه‌های گذشته و تغییرات سیاسی برخی از این کشورها؛ از جمله ویژگی‌های بارز و شاخص اوپک بود. 
شکل‌گیری اوپک در سال‌های دهه 60 میلادی با ادبیات و فضای آن روز جهان و نیازی که کشورهای جهان‌سوم به بنیان چنین تشکلی احساس می‌کردند، طی 50 سال اخیر با دگردیسی‌های زیادی مواجه شد که اساس و بنیان آن را در سال‌های اخیر به محل تردیدی برای سیاست‌گذاران تبدیل کرده است. جهان‌سوم، نفت، نظام نوین اقتصاد بین‌الملل و بسیاری از مفاهیم دیگر به نسبت نیم‌قرن گذشته آنچنان تغییر کرده که شاید بتوانیم این نتیجه جسارت‌آمیز را نسبت به تداوم این سازمان ابراز داریم که منطق جهانی اقتصاد امروز شاید چندان با چارچوب چنین سازمانی تطابق ارگانیک نداشته باشد. دکتر فریدون خاوند، استاد اقتصاد دانشگاه پاریس به مصائب و مشکلات این کشورها و وسوسه‌های اعتیادآمیز آنان به ماده حیاتی نفت و عقب‌ماندگی آنان از کاروان کشورهای توسعه‌یافته پرداخته است.  
 چهاردهم سپتامبر 1960 میلادی، حدود 54سال پیش، پنج کشور صادرکننده نفت (ایران، عراق، عربستان‌سعودی، کویت و ونزوئلا) نهاد تازه‌ای را تحت عنوان «سازمان کشورهای صادرکننده نفت» (اوپک) در بغداد پایه‌گذاری کردند تا از راه تفاهم و همکاری و تصمیم‌گیری مشترک، بر بازار جهانی نفت تاثیر بگذارند و سهم بسیار پایین خود را از درآمد‌های حاصل از صدور کالایی که «طلای سیاه» لقب گرفته بود، افزایش دهند.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۳ فروردين ۹۴ ، ۱۰:۳۹
مهدی اشرفی وند

محمد رزمجو
تا پیش از مذاکرات ایران با کشورهای کنسرسیوم نفتی در دوران امینی که وضعیت نفت ایران کمی نسبت به دوران دکتر محمد مصدق در جایگاه بهتری قرار گرفت، ایرانیان اطلاعات زیادی درباره قواعد و قوانین بین‌المللی حاکم بر اکتشاف، استخراج و خرید و فروش نفت نداشتند. حتی گرد و غباری که پیرامون ملی شدن نفت برپا شد و منجر به بیرون راندن انگلیسی‌ها از منابع نفتی ایران شد بسیاری از واژه‌ها و عبارات حقوقی در مفاد قراردادهای نفتی بین ایران و شرکت نفت ایران ـ انگلیس برای دست‌اندرکاران ایرانی امور نفت نیز چندان معنای خاصی نداشت. ملی شدن نفت و اثرات و تبعات مترتب بر آن و حضور ایران در اوپک باعث شد که به تدریج ایران به‌صرف اهمیت جایگاه خود در منطقه، به قواعد و عرف بین‌المللی نسبت به این امر را دریابد. 

کتاب یادداشت‌های فواد روحانی گردآوری غلامرضا تاجبخش و فرخ نجم آبادی اثری است یکتا و درخور اهمیت در حوزه نفت و کشورهای صادرکننده آن.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۱ فروردين ۹۴ ، ۲۳:۲۳
مهدی اشرفی وند

به دنبال تحولات سیاسی اقتصادی جهان بعد از جنگ جهانی دوم و تغییر شرایط قراردادهای نفتی که در آن کنترل کشورها بر منابع نفتی به‌عنوان یک اصل شناخته می‌شد، دولت ایران تصمیم گرفت براساس قانون مصوب مجلس شورای ملی در 29 مهرماه 1326، تجدیدنظر در قرارداد 1312 را از شرکت نفت انگلیس و ایران خواستار شده و اقداماتی را در جهت استیفای حقوق ملت ایران به عمل آورد؛ زیرا قرارداد 1312 که به دنبال الغای امتیاز دارسی بین ایران و دولت انگلستان منعقد شده بود، با شرایط حقوقی جدید یعنی اصل تنصیف منافع (50-50) بیگانه بود و همچنان نقاط ضعف بسیاری داشت؛ در حالی که قراردادهای نفتی در پاره‌ای از کشورهای نفت‌خیز جهان از جمله ونزوئلا، کویت و عربستان سعودی، براساس اصل 50-50 منعقد می‌شد.
از این‌رو پس از رد موافقت‌نامه قوام- سادچیکف، قوام‌السلطنه نخست‌وزیر وقت ایران، وزیر دارایی را مامور کرد تا براساس قانون مصوب 1326 مجلس شورای ملی، ضمن یافتن راهکاری جدید، به استیفای حقوق ملت ایران از شرکت نفت انگلیس و ایران اقدام کند. بند قانونی مصوب مجلس تصریح داشت:
«دولت مکلف است در کلیه مواردی که حقوق ملت ایران نسبت به منابع ثروت کشور، اعم از منابع زیرزمینی و غیر آن مورد تضییع واقع شده است، به‌خصوص راجع به نفت جنوب، به‌منظور استیفای حقوق ملی، مذاکرات و اقدامات لازمه را به عمل آورد و مجلس شورای ملی را از نتیجه آن مطلع سازد.» 1
این بند و تصمیمات در شرف اقدام ایران، خطری آشکار برای انگلیسی‌ها و شرکت نفت انگلیس و ایران محسوب می‌شد؛ هرچند که مدیران شرکت در آغاز آن را جدی نگرفته و همچون گذشته خود را مسلط بر اوضاع سیاسی ایران می‌پنداشتند. ضمن اینکه این مصوبه را تنها ابزاری قانونی برای شکست سیاست امتیازخواهی شوروی به‌شمار می‌آوردند.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۶ فروردين ۹۴ ، ۱۶:۵۸
مهدی اشرفی وند

بهنام قومنجانی
کارشناس اقتصاد
پژوهش‌ها و مقالات زیادی تا به امروز درباره تاثیر نفت بر اقتصاد ایران نگاشته شده است، اما هنوز هم این مساله یکی از مباحث مهم و کلیدی در اقتصاد ایران است و به نظر می‌آید تا حاکمیت ایران به یک سیاست پایدار و با ثبات در خصوص چگونگی استفاده از درآمدهای نفتی نرسد این مساله پیچیده ادامه خواهد یافت. 
بعد از تحولات انقلاب مشروطه در ایران در سال 1285 و کشف اولین چاه نفت در شهر مسجد سلیمان در سال 1287، مساله نفت، همواره در مباحث حاکمیتی، سیاست‌گذاری و روشنفکری در سطوح مختلف در جریان بوده است. 
با نگاهی به احزاب شکل گرفته در تحولات جنبش مشروطه خواهی ایران، به دو حزب شاخص اجتماعیون عامیون و اجتماعیون اعتدالیون می‌رسیم. 
حزب اول بیشتر حامی اندیشه‌های سوسیالیستی - ناسیونالیستی و حزب دوم حامی اندیشه‌های محافظه‌کاری سنتی و ناسیونالیستی است. می‌توان ادعا کرد که اکثر احزاب و افرادی که بعد از این دو حزب در ایران به قدرت رسیده‌اند در قالب کلی این دو مدل اندیشه، در چارچوب دولت و مجلس به سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری پرداخته‌اند.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۵ فروردين ۹۴ ، ۱۲:۱۷
مهدی اشرفی وند

قیمت نفت در سال 93 شرایط کم‌نظیری را سپری کرد. در میانه‌های سال بود که زلزله نفتی در جهان روی داد تا بازاری که به ثبات نسبی در روی نفت بالای 100 دلار رسیده بود، به یکباره فرو بریزد و شرایط جدیدی را پیش روی خریداران و فروشندگان طلای سیاه قرار دهد. نوزدهم شهریورماه بود که بعد از حدود 17 ماه، بهای نفت به زیر 100 دلار سقوط کرد. پیش از آن یک بار در فروردین 92 به طور مقطعی بهای نفت به کانال 99 دلار وارد شد و بار دیگر به محدوده بالای 100 دلار بازگشته بود. این بار اما سقوط قیمت نفت پشتوانه قوی‌تری داشت. بعد از ورود داعش به عراق و بحران‌های سیاسی در این کشور بهای نفت رکوردد 115 دلار در هر بشکه را در دوم تیرماه سال 93 به ثبت رسانده بود اما خیلی زود ورق برگشت تا رکورد سقوط قیمت نیز در همین سال به ثبت برسد تا جایی که هر بشکه نفت برنت دریای شمال تا کمترین قیمت طی 5 سال و نیم اخیر نیز پیش رفت. قیمت نفت در 23 دی ماه 93 به 46 دلار رسید تا نازل‌ترین قیمت خود را در یک دوره 5 سال و نیمه تجربه کرده باشد. پس از آن البته اندکی اوضاع بازار بهبود یافت تا در اواخر بهمن ماه سال 93 قیمت 63 دلاری برای نفت به ثبت برسد اما با این وجود می‌توان کاهش 40 درصدی قیمت نفت را در سال 93 برآورد کرد.

برای سقوط قیمت نفت در سالی که چندین رخداد به نفع افزایش در جهان رخ داد، دلایل متفاوتی اعلام شده است. در این سال عملیات تروریستی در منطقه و در کشور عراق به عنوان یک کشور نفتی از سوی گروهک داعش به اوج خود رسید. از سوی دیگر در کشوری که بزرگترین صادرکننده نفت جهان است، پادشاه از دنیا رفت اما این رخدادها نتوانست بازار نفت را از سیاه چال خارج سازد. شاید به دلیل پشتوانه سیاسی کاهش قیمت نفت بود که هیچ رویدادی نتوانست با آن مقابله کند. رویدادهای سیاسی میان روسیه و اوکراین و همچنین رودرروی قدرت‌های جهان با ایران در مذاکرات هسته‌ای، دلیلی برای فشار آمریکا و چند کشور دیگر به ایران و روسیه عنوان شده است. نه فقط تحلیل گران که سیاست‌مداران ایرانی و روسی صراحتا اعلام کردند که آمریکا و عربستان با همکاری یکدیگر این توطئه نفتی را ترتیب دادند تا به روسیه و ایران به عنوان کشورهای بزرگ صادرکننده نفت فشار وارد کنند. این موضوع از سوی تحلیلگران غربی نیز مورد تایید قرار گرفت و نشانه‌هایی از آن نیز عنوان شد تا مشخص شود این بار بازار نفت به غیر از مسائل اقتصادی، دنباله‌رو سیاست‌بازان شده است.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۹ فروردين ۹۴ ، ۱۱:۱۸
مهدی اشرفی وند

پس از اشغال ایران توسط انگلیس و شوروی و سپس آمریکا در جنگ جهانی دوم، رقابت استعمارگران بر سر منافع، خصوصا نفت، تشدید شد. دولت ایران بعد از مواجهه با تقاضای شرکت‌های نفتی هر سه کشور، اعلام نمود که دادن هرگونه امتیاز باید به بعد از جنگ موکول شود، زیرا در زمان حاضر و به دلیل وجود جنگ، وضعیت اقتصادی کشورها روشن نیست. در نتیجه تقاضای هر سه دولت رد شد.

پس از اعلام موضع دولت، روزنامه‌های حزب توده، از رد پیشنهاد شوروی به خشم آمده، دولت را به باد انتقاد گرفتند. محمد مصدق چند روز بعد در مجلس شورای ملی نطق مفصلی ایراد کرد و پاسخ روزنامه‌ها و کشورهای خواستار امتیاز را داد و طرحی به مجلس پیشنهاد کرد.

با جنگ جهانی دوم، انگلیس و شوروی موظف بودند ظرف مدت شش ماه پس از خاتمه جنگ، نیروهای خود را از خاک ایران تخلیه نمایند، اما شوروی نه تنها از خاک ایران خارج نشد، بلکه به  نیروهای دیگری هم وارد نقاط شمالی ایران کرد. در این زمان قوام، نخست وزیر ایران بود، در نتیجه سیاستی که وی در قبال شوروی‌ها اتخاذ نمود، نیروهای شوروی خاک ایران را ترک کردند.

یکی از اقدامات قوام، عقد قراردادی بود که بین دولت ایران و سفیر شوروی در تهران به امضا رسید. براساس این قرارداد، نیروهای شوروی می‌بایست ظرف یک ماه و نیم خاک ایران را ترک کرده و مقرر شد شرکت مختلط نفت ایران و شوروی ایجاد شده و اساسنامه آن ظرف هفت ماه برای تصویب به مجلس پانزدهم پیشنهاد گردد.

در سی‌ام مهرماه 1326، نمایندگان مجلس شورای ملی ماده واحده‌ای را به تصویب رساندند که منتفی شدن قرارداد نفت ایران و شوروی هدف اصلی آن بود. همچنین در این ماده واحده تاکید شده بود که دادن هرگونه امتیازی به خارجی‌ها ممنوع است و دولت مکلف است که به منظور استیفای حقوق ملت ایران از نفت جنوب اقدام کند.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۹ اسفند ۹۳ ، ۲۳:۳۹
مهدی اشرفی وند
 
کالبدشکافی قیمت نفت در بازارهای جهانی
 

کتاب «کالبدشکافی قیمت نفت در بازارهای جهانی» به قلم سالواتوره کارلو نگاشته شده و به همت دکتر روح‌الله کهن‌ هوش‌نژاد ترجمه و توسط نشرنی منتشر شده است. چند سالیست که قیمت نفت از کنترل خارج شده است، هیچ کدام از نام‌آوران این صنعت، چرخه تولید یا بازار نفت نمی‌توانند در تصمیم‌گیری در مورد سطح پیش‌روی این قیمت، مداخله نماید. شرکت‌های نفتی، کشورهای صادر کننده نفت اوپک (OPEC)،کشورهای غیر اوپک،‌ کشورهای مصرف‌کننده و سایر مصرف‌کنندگان، هیچ‌یک از چنین قدرتی برخوردار نیستند.
از پایان سال 1998، تحلیل‌گران، شرکت‌های نفتی، و کشورهای تولیدکننده نفت، در تمامی پیش‌بینی‌های خود از قیمت نفت دچار اشتباه شده‌اند، که این به خوبی نشان می دهد نه تنها آنها دیگر عوامل بنیادی بازار را کنترل نمی‌کنند، بلکه حتی قادر به شناخت پویایی‌های واقعی آن نیستند.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۳ اسفند ۹۳ ، ۱۵:۱۱
مهدی اشرفی وند

وضعیت کنونی، چهره متفاوتی را برای بازیگران این بازار رقم زده است.  به گونه‌ای که موقعیت بازندگان و برندگان سنتی نفت ارزان در بازار کنونی دستخوش تغییراتی شده است. برای نمونه آمریکا، برنده سابق کاهش قیمت نفت، اکنون با توجه به جایگاه بسیار مهم صنعت نفت (پس از انقلاب شیل) در این کشور با دشواری‌هایی روبه‌رو است که اعتصابات اخیر کارگران پالایشگاه‌های این کشور  و افزایش بیکاری گواهی بر این ادعا است. از سوی دیگر، چین دومین مصرف‌کننده و یکی از کشورهای تولیدکننده نفت دنیا از دو منظر تحت فشار کاهش قیمت نفت قرار گرفته است؛ نخست، تمرکز تولیدات این کشور در سه ایالت بزرگ و دوم، ریسک عدم بازپرداخت وام‌های کلان اعطاشده به کشور ونزوئلا (یکی از بزرگ‌ترین بازندگان کاهش قیمت نفت). همچنین واردکنندگانی مثل کشورهای اروپایی و ژاپن به شدت درگیر تورم منفی هستند که کاهش قیمت نفت این معضل را تشدید می‌کند. برخلاف تصور سابق صادرکنندگان اوپک لزوما بازنده افت قیمت‌ها نیستند؛ بلکه هزینه پایین تولید نفت، برگ برنده کشورهای حوزه خلیج فارس است. در این بین در جنگ قیمتی اخیر برای تصاحب سهم بازار بیشتر، تولیدکنندگان کوچک و ضعیف آمریکای لاتین بیشترین زیان را متحمل می‌شوند.

گروه نفت و پتروشیمی، بهزاد بهمن‌نژاد: نفت یا همان طلای سیاه یکی از استراتژیک‌ترین کالاهایی است که وابستگی تمام اقتصادهای جهانی به آن باعث شده است روند قیمتی آن همواره مورد توجه سیاست‌گذاران و اقتصاددانان باشد. طی ماه‌های اخیر با کاهش قیمت نفت، تحلیل‌های زیادی درخصوص اثرگذاری این افت قیمت بر اقتصادهای مختلف، مطرح و برندگان و بازندگان کاهش قیمت نفت معرفی شده‌اند. به‌عنوان یک قاعده عمومی، کشورهایی که در مجموع واردکننده نفت هستند، یعنی واردات نفت آنها بیش از تولیداتشان است در بلندمدت از کاهش قیمت نفت بهره‌مند می‌شوند، اما صادرکنندگان نفت (میزان تولیدات نفت بیش از مصرف داخلی است) با افت قیمت‌ها زیان می‌بینند. در این شرایط، در عمده تحلیل‌ها صادرکنندگانی نظیر اعضای اوپک (مثل عربستان، ایران، ونزوئلا و...) یا روسیه بزرگ‌ترین بازندگان نفت ارزان معرفی می‌شوند و در مقابل واردکنندگان بزرگی مثل آمریکا، چین، ژاپن و کشورهای عضو اتحادیه اروپا برنده این وضعیت هستند. با این حال، نشانه‌هایی وجود دارد که نشان از تغییر چهره اقتصاد کشورهای مزبور دارد و به نظر نمی‌رسد این برندگان و بازندگان سنتی کاهش قیمت نفت، اکنون نیز مشابه سابق، برنده یا بازنده مطلق باشند. در این گزارش «دنیای اقتصاد» شرایط بنیادی را که باعث تغییر اثرگذاری نفت ارزان بر برخی اقتصادهای مهم شده است، بررسی می‌کند. 

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۳ اسفند ۹۳ ، ۱۱:۵۸
مهدی اشرفی وند

 استاد اقتصاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه نفت تقریبا اهمیت خود را در اقتصاد ایران از دست داده است، گفت: یک میلیون بشکه نفت ما در مقایسه با 80 میلیون بشکه نفت صادراتی کشورهای صادرکننده، بسیار ناچیز و حدود 2 درصد است و از این منظر، جایگاه جهانی ما در حوزه نفت نیز کمرنگ شده است.

 

میثم موسایی  افزود: حدود یک میلیون بشکه نفتی که هم اکنون صادر می کنیم، نصف سهیمه ای است که قبلا صادر می کردیم و درآمدهای ارزی دولت که از بخش نفت حاصل می شد نیز تقریبا به یک چهارم قب کاهش یافته است.

وی یادآور شد: این درآمد ارزی نیز به دلیل تحریم ها مستقیم در اختیار دولت قرار نمی گیرد بلکه بخش ناچیزی از آن که براساس توافق بین ایران و 6 قدرت جهانی صورت گرفته و کمتر از یک میلیارد دلار در ماه است، در اختیار ایران قرار داده می شود.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۰۲ اسفند ۹۳ ، ۱۲:۳۷
مهدی اشرفی وند