ریشه‌یابی دلایل فرار مالیاتی شرکت‌های ایرانی در گفت‌وگو با عباس هشی

^{میل شدید ایرانی‌ها به اجتناب از پرداخت مالیات را باید متاثر از نظام ناکارآمد مالیاتی دانست یا باید آن را امری ذاتی در میان مردم پنداشت؟ عباس هشی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و عضو انجمن حسابداری ایران می‌گوید، ایرانیان به پرداخت مالیات اعتقادی ندارند و این بی‌اعتقادی، ریشه تاریخی دارد. او البته بر این نکته هم تاکید دارد که روش مالیات‌ستانی از ماهیت قانونی خود خارج شده است. او در گفت‌وگو با تجارت فردا به واکاوی دلایل فرار مالیاتی در ایران می‌پردازد.}

^■■■

^{گفته می‌شود، مدیران و صاحبان شرکت‌ها به‌رغم وجود اسناد و دفاتر رسمی، به میزان واقعی مالیات نمی‌پردازند. به بیان ساده‌تر آنها از طریق حساب‌سازی از پرداخت مالیات اجتناب می‌کنند و با تمسک به این روش، مالیات کمتری به دولت می‌پردازند. پدیده تقلب و حساب‌سازی در ایران از دیدگاه شما تا چه حد بغرنج به نظر می‌رسد؟}

^{در مقدمه بحث لازم است به این موضوع اشاره کنم که هر فعال اقتصادی یا به صورت حقیقی یا به صورت حقوقی به کسب و کار می‌پردازد. به این ترتیب یا همه سود متعلق به فرد است یا در حساب شرکت قرار می‌گیرد و میان سایر سهامداران نیز تقسیم می‌شود. در شرکت‌ها، امکان مشارکت همه سهامداران در مدیریت فراهم نیست و قانون تجارت پیش‌بینی کرده است که اداره شرکت با هیات مدیره باشد. شرکت‌های کوچک که دارای چند سهامدار هستند با عنوان شرکت‌هایی با مسوولیت محدود شناخته می‌شوند. اما هدف از شکل‌گیری شرکت‌ها در اقتصاد فعلی دنیا، ایجاد شرکت‌های سهامی عام و با حضور تمام مردم است. به این دلیل که آنها منابعی به موجب پس‌انداز در اختیار دارند. در این میان کسانی که ریسک‌پذیر نیستند این پول را به عنوان سپرده در بانک نگاه می‌دارند و سود آن را دریافت می‌کنند. کانال دیگری که پول به سمت آن سوق پیدا می‌کند، بازار سرمایه است. شرکت‌های سهامی عام نیز با این فلسفه وارد بازار سرمایه می‌شوند که سرمایه‌های افرادی را که ریسک‌پذیرند، جمع‌آوری کرده و با آن در شرکت‌های تولیدی و... فعالیت کنند.}

جزئیاتی از پرونده فساد مالیاتی900 میلیارد تومانی در اصفهان/ سالی 120 هزار میلیارد فرار مالیاتی داریم

 ^{گفتگوی ویژه خبری دیشب از شبکه 2 سیما درباره فرار مالیاتی 900 میلیارد تومانی و ادامه این فرارها به اندازه سالی 120 تا 130 هزار میلیارد تومان بود.
 کشف یک فرار مالیاتی 900 میلیارد تومانی بهانه برگزاری میزگرد خبری دیشب بود.امید قالیباف مجری توانمند اقتصادی صدا و سیما از حسین وکیلی، معاون سازمان مالیاتی کشور و محمود شکری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به صورت حضوری دعوت کرده بود و حسین راغفر استاد دانشگاه و ابراهیم شاهرخیان معاون سازمان بازرسی کل کشور هم به صورت تلفنی در این میزگرد حضور داشتند.}

^{قالیباف سئوال اولش را درباره جزئیات فرار مالیاتی 900 میلیاردی از معاون سازمان مالیاتی کشور پرسید.}

 

^{جزئیاتی از فرار مالیاتی 900 میلیاردی
حسین وکیلی گفت: این یک پرونده، موضوع کد فروشی بود که کشف شد. این اشخاص فاکتورهای غیرواقعی را در اختیار شرکتهای دیگر می گذاشتند. آنها رسمی و ثبت شده بودند و افرادی طرف معامله آنها بودند و فاکتورها را خریده بودند. بر اساس پیگیری ها شناسایی شدند و به دادگاه معرفی کردند.}

^{قالیباف پرسید: چند سال طول کشید تا این افراد شناسایی شدند؟
وکیلی گفت: فرار مالیاتی از طریق کد فروشی و فاکتور فروختن، این است که با هر فاکتوری، مالیات بر ارزش افزوده، هر فروش محاسبه می شود. خریدار این فاکتور می تواند ادعا کند که این مبلغ مالیات را پرداخته است. کسی که این فاکتور را می فروشد چند جرم مرتکب می شود: اول این که فاکتور جعلی است. دوم این که مبلغی که خریدار از دولت مدعی می شود مالیات بر ارزش افزوده پرداخته است، نوعی کلاهبرداری است. این پرونده در اصفهان بوده.}

انواع مالیات در ایران کدامند؟

 

معمولا شهروندان تا وقتی سر و کارشان به حساب و کتاب مالیاتی نیفتد متوجه انواع و اقسام مالیات‌هایی که طبق قوانین باید بپردازند نیستند. در این مرحله است که متوجه می‌شوند بر حقوق کارمندان خود، بر درآمد ماهیانه خود، بر ملک اداری خود، بر سهمیه ارث خود و بر بسیاری دیگر از سرمایه‌ها و درآمدهای خود باید مالیات بدهند. تازه این‌ مالیات‌های ملموس را که اصطلاحا مالیات‌های مستقیم می‌گویند باید در کنار مالیات‌های دیگری گذاشت که به طور نامحسوس توسط دولت دریافت می‌شوند و به آن‌ها مالیات‌های غیرمستقیم می‌گویند.

 

اگر شما جزو آن دسته از افرادی هستید که همواره برای اعمال خود برنامه‌ریزی دارند و مخصوصا تصمیمات اقتصادی و نقل و انتقال‌های تجاری خود را با آینده‌نگری انجام می‌دهند و اصطلاحا قبل از اینکه مجبور باشند حساب و کتاب مالیاتی‌شان را به اداره مالیات بسپارند خودشان به حساب‌شان برسند ناگزیرید که از انواع مالیات‌هایی که براساس قوانین کشور برای انجام هر عمل اقتصادی باید بپردازید اطلاع کامل داشته باشید. همچنین بدانید که هر کدام از این انواع و اقسام چگونه محاسبه می‌شوند. آنچه در این نوشتار پیش روی شماست بخشی از این اطلاعات مورد نیاز شماست.

مالیات دارای انواع مختلفی است که هر کدام با توجه به کارکردهای خود در اقتصاد به کار گرفته می‌شود. مالیات بر اساس چگونگی تعلق به کالاهای مورد مالیات به مالیات مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود.

مالیات بردرآمد یا مالیات بر ارزش افزوده؟

دکترمصطفی طهماسبی
محقق مرکز تحقیقات اقتصادی گرونویل فرانسه
از مالیات به‌عنوان مهم‌ترین ابزار انحصاری دولت‌ها به‌منظور تحصیل درآمد جهت پوشش هزینه‌های عمومی در راستای اهداف مختلف اعم از اقتصادی، فرهنگی‌ و اجتماعی می‌توان یاد کرد.
به بیان دیگر، مالیات نوعی انتقال توانایی خرید از افراد و بنگاه‌ها به دولت است. به اعتقاد فریدمن، مالیات هرچقدر باشد باز هم زیاد است. بنابراین نسبت مالیات پرداخت شده به حجم درآمد مورد انتظار از وصول مالیات‌ها به‌گونه‌ای منعکس‌کننده میزان اطمینان مردم به دولت است. از دیدگاه مردم اخذ مالیات وقتی‌ توجیه‌پذیر است که دولت در مقابل دریافت مالیات، کالا و خدمات عمومی مورد نیاز جامعه را به بهترین نحو مهیا سازد. مالیات به هر صورت و شکلی ضدانگیزه سرمایه‌داری و تولید است و همواره این پرسش مهم مطرح است که مالیات چگونه می‌تواند موجب تحرک و پویایی اقتصاد شود؟

نرخ صعودی مالیات؛ سرکوب انگیزه‌ها

دکترطهماسب مظاهری 
مدیرعامل سابق بانک مرکزی
به‌طور کل مالیات‌ها بر دو قسم هستند، مالیات مستقیم و غیرمستقیم، مالیات‌هایی که پرداخت‌کننده آن مشخص و معین نبوده و تحقق مالیات به بخشی از فعالیت‌هاى اقتصادى و عملیات افراد مرتبط بوده و قابلیت انتقال آنها بسیار زیاد باشد، مالیات‌ غیرمستقیم نامیده مى‌شود. 
به‌عبارت دیگر، مالیات‌هایی که به‌طور غیرمستقیم بر کالاهاى مصرفى وضع شده و از مصرف‌کنندگان وصول مى‌شود. نقش مالیات‌هاى غیرمستقیم در جوامع و اقتصادهاى کمتر توسعه‌یافته در مقایسه با کشورهاى بیشتر توسعه‌یافته مهم‌تر است. این اهمیت از واقعیت حیات فقیرانه‌اى ناشى مى‌شود که عملا پایگاه مالیات‌هاى مستقیم را تضعیف کرده است. این مالیات‌ها، نرخ سرمایه‌گذارى را از راه تقلیل مصرف، بالا مى‌برند و ضریب فزاینده پس‌انداز را رشد مى‌دهند. مالیات مستقیم، برخلاف مالیات غیرمستقیم مالیاتی است که مشمول پرداخت آن مستقیما نزد بدهکار مالیاتی به وجود می‌آید. به عبارت دیگر به‌طور مستقیم از دارایی و درآمد افراد وصول می‌شود که شامل مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد است.
در مورد مالیات دو نکته قابل ذکر وجود دارد: نکته اول اینکه درآمدی که در مورد مالیات مستقیم گفته می‌شود یک اشتباه مصطلح است، در اینجا منظور از درآمد سود است، درآمدی که در اصطلاح حسابداری رایج است به معنی عواید حاصل از فروش محصول یا خدمت است که از هزینه کم می‌شود که در واقع همان سود است، نکته دوم اینکه در مالیات غیر مستقیم، در اینجا سود مطرح نیست، بلکه مالیات ارزش‌افزوده بر وصولی حاصل از فروش گرفته می‌شود نه از سود.

خبر خوش طیب‌نیا درباره ال‌سی داخلی

 

^{وزیر امور اقتصادی و دارایی از تشکیل کارگروهی برای اصلاح آئین نامه گشایش ال سی داخلی خبر داد و گفت: نظرات این کارگروه به شورای پول و اعتبار ارایه خواهد شد.}

 علی طیب نیا در حاشیه جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی در جمع خبرنگاران گفت: آئین نامه مصوب شورای پول و اعتبار در خصوص نحوه گشایش اعتبارات اسنادی داخلی دچار اشکالاتی است که بر این اساس،  کارگروهی در شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی تشکیل شده است تا این آئین نامه را اصلاح و نظرات خود را به شورای پول و اعتبار ارایه کند.  

وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: امیدواریم با اصلاح این آئین نامه شرایط استفاده از ال سی داخلی بیش از گذشته فراهم شود.

وی از اصلاح قانون مالیات های مستقیم در مجلس خبر داد و تصریح کرد: اصلاح قانون مالیات های مستقیم در مجلس نهایی شده است، در واقع ماده ۱۶۸ قانون مالیات های مکرر نهایی شده که در راستای آن، طرح جامع و ایجاد زیرساخت های اطلاعاتی لازم ایجاد خواهد شد که امیدواریم اصلاحیه آن به زودی برای اجرا ابلاغ شود.

علی عسکری توضیح داد: چه اتفاقی در اقتصاد رخ داد که درآمدهای مالیاتی 52 درصد رشد کرد؟

^{در حالی رییس‌کل سازمان امور مالیاتی به تازگی از رشد 52 درصدی درآمدهای مالیاتی نسبت به سال گذشته خبر داده است که تحلیلگران اقتصادی معتقدند «اتفاق خاصی در اقتصاد یا نظام مالیاتی نیفتاده که منجر به رشد درآمدهای مالیاتی شود.»}

^{منطقی که کارشناسان می‌آورند، این است که «هم‌اکنون 60 درصد اقتصاد ایران مالیات نمی‌دهد و همچنین مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی به حدی است که جلوی رشد درآمدهای مالیاتی را گرفته؛ این در حالی است که دولت تاکنون برای این بخش‌ها کاری نکرده است.»}

^{به باور آنها، «اقتصاد کشور همچنان با رکود تورمی دست و پنجه نرم می‌کند، بنابراین سودآوری تولیدکنندگان در حداقل ممکن قرار دارد و توان پرداخت مالیات بالا را ندارند.»}

^{با این وجود، رییس‌کل سازمان امور مالیاتی در آخرین اظهارنظر خود از تحقق 48 هزار میلیارد تومانی درآمدهای مالیاتی در 10 ماهه ابتدای امسال خبر داده که این رقم نسبت به سال گذشته با رشد 52 درصدی همراه بوده است.}

^{در همین رابطه، علی عسکری در واکنش به سوال خبرگزاری خبرآنلاین که با وجود رکود تورمی، شرایط نامساعد تولید، فرار مالیاتی 11 هزار میلیارد تومانی و مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی بالا، چه اتفاقی در اقتصاد کشور افتاده که منجر به رشد 52 درصدی درآمدهای مالیاتی شده است و شما به این رشد درآمدها افتخار می‌کنید؟ اظهار داشت: «ما به رشد 52 درصدی درآمدهای مالیاتی افتخار می‌کنیم، زیرا همکاران من به وظیفه خودشان عمل می‌کنند و این کار را به عنوان وظیفه برای کشور انجام می‌دهیم.»}

نمایی از ارقام مالیاتی در لایحه بودجه سال آینده/ رشد 27.5 درصدی درآمدهای مالیاتی محقق خواهد شد؟

 

^{در حال حاضر با توجه به روند فعلی وصول درآمدهای مالیاتی، برخی از پیش‌بینی‌ها و از جمله پیش‌بینی مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که در سال 1393 کل وصولی درآمدهای مالیاتی حدود 67 هزار میلیارد تومان باشد؛ البته این رقم با فرض تحقق 13 هزار میلیارد تومان مالیات بر واردات صورت گرفته است.}

^{بر این اساس، در صورتی که فرض شود پیش‌بینی تحقق درآمدهای مالیاتی درست باشد، در این شرایط رقم درآمدهای مالیاتی لایحه بودجه سال 1394 رشد 27.5 درصدی را از رقم عملکردی قابل برآورد در سال‌جاری تجربه خواهد کرد.}

^{از آنجا که سهم قابل توجه از درآمدهای مالیاتی اقتصاد ایران مربوط به چند قلم مالیات اشخاص حقوقی، مالیات بر واردات و مالیات بر ارزش افزوده است، بنابراین هر گونه بیش‌برآورد در این بخش از مالیات‌ها می‌تواند بیش‌برآورد درآمدهای مالیاتی و در نهایت منابع عمومی بودجه را در پی داشته باشد.}

مالیات پرکننده خلاء درآمد نفتی

 

با ادامه ریزش قیمت جهانی نفت و ابهامی که در میزان درآمدهای نفتی کشور در سال آینده وجود دارد، درحالی قرار است مالیات جانشین بخش عمده ای از کسری این منابع در بودجه سال آینده باشد که وضعیت کنونی ساختار مالیاتی عملکرد کامل درآمدهای پیش بینی شده از این محل را نیز با اما و اگر همراه کرده است.

کاهش بیش از 40 دلاری قیمت نفت در بازار جهانی همچنین تنزل بالغ بر 30 درصدی درآمدهای نفتی درسال جاری شرایطی را ایجاد کرد که دولت ناچار به کاهش قیمت نفت از 100 دلار در بودجه سال جاری به 72 دلار در لایحه بودجه سال آینده باشد.

براین اساس درآمدهای ناشی از واگذاری دارایی های سرمایه ای دولت نیز در مجموع از حدود 80 هزار میلیارد تومان در سال جاری به 73 هزار میلیارد تومان کاهش یافته که بیانگر کمتر شدن درآمدهای نفتی وفرآورده های آن از حدود 77 هزار به 71 هزار میلیارد تومان است.

این در حالی است که برایند بودجه نشان می دهد بخشی از این کاستی با درآمدهای دولت خاصه درآمدهای مالیاتی جبران خواهد شد به طوری که در بودجه سال آینده بیش از 86 هزار میلیارد تومان برای این بخش پیش بینی شده که نسبت به سال جاری حدود 16 هزار میلیارد تومان رشد دارد.

مالیات‌ستانی از بزرگان/ مصوبه غیرمنتظره مجلس برای مالیات‌ستانی از نهادهای خاص

^{چند روز پیش مجلس شورای اسلامی در قالب «طرح الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت» حکمی را به تصویب رساند که در صورت تایید نهایی، می‌تواند غلغله‌ای در دل «شبه‌دولتی»‌های اقتصاد ایران بیندازد. به موجب این مصوبه «آستان قدس رضوی و آن دسته از موسسات و بنگاه‌های اقتصادی زیرمجموعه نیروهای مسلح و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و سایر دستگاه‌های اجرایی که تا زمان تصویب این قانون مالیات پرداخت نکرده‌اند» موظف می‌شوند مالیات مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده بپردازند.}

^{مخاطبان این مصوبه، نهادهایی هستند که در طول سالیان دراز خود را از کمند مالیات‌ستانی و شفافیت اقتصادی رها کرده‌اند و تلاش دولت‌های مختلف پس از انقلاب برای اخذ حقوق قانونی از آنها نیز به جایی نرسیده است. البته در برخی دوره‌ها -‌از جمله در سال‌های ابتدایی دهه 80 - و به دنبال تلاش دولتمردان وقت، مصوباتی با تایید رهبر معظم انقلاب برای اخذ مالیات از این نهادها و بنیادها به دست آمد، اما اجرای همان مصوبات نیز چندان با توفیق همراه نشد. برخی از این نهادها با لطایف‌الحیل مجدداً خود را مشمول معافیت مالیاتی جا زدند و برخی دیگر نیز با پنهان کردن فعالیت‌های اقتصادی خود، از پرداخت مالیات متناسب با گردش مالی‌شان سر باز زدند؛}