معجزه اقتصادی ایتالیا پس از جنگ

فرآیند گذار اقتصاد جنگ‌زده ایتالیا به سوی توسعه‌یافتگی

معجزه اقتصادی ایتالیا نامی است که اغلب توسط مورخان، اقتصاددانان و رسانه‌های جمعی برای معین کردن دورانی طولانی از رشد اقتصادی پایدار ایجاد‌‌شده در ایتالیا بین پایان جنگ جهانی دوم و اواخر دهه 1960 و به‌ویژه در سال‌های 1963-1950 استفاده شده است.این مرحله از تاریخ ایتالیا نه‌تنها نشان‌دهنده سنگ‌بنای توسعه اجتماعی و اقتصادی‌ای بود که در آن از یک کشور فقیر و عمدتاً روستایی به یک قدرت بزرگ صنعتی تبدیل شده بود، بلکه یک دوره تغییرات بااهمیت در جامعه و فرهنگ را نیز نشان می‌داد. در این دوره همچنین استانداردهای زندگی مادی برای اکثریت بزرگی از جمعیت به شکل گسترده‌ای بهبود یافت.

تاریخ

پس از پایان جنگ جهانی دوم، ایتالیا توسط ارتش‌های خارجی ویران و اشغال شده بود، شرایطی که شکاف توسعه دیرینه بسیاری از اقتصادهای پیشرفته اروپا را تشدید کرد. با این حال منطق جغرافیای سیاسی جنگ سرد این امکان را فراهم کرد که ایتالیا، کشور لولا و واسط بین اروپای غربی و مدیترانه باشد. ایتالیا که از نظر وضعیت دموکراسی شکننده بود و در معرض خطر حضور حزب کمونیست قرار داشت، توسط ایالات متحده آمریکا به عنوان یک متحد مهم برای جهان آزاد در نظر گرفته شد. به همین دلیل، از کمک‌های سخاوتمندانه تامین‌شده توسط طرح مارشال، که 1500 میلیون دلار طی سال‌های 1948 تا 1952 بود، بهره‌مند شد. پایان این طرح -‌که می‌توانست فرآیند بهبود را متوقف کند‌- با نقطه‌ای حیاتی از جنگ کره (‌1953-1950) همزمان شد. این نقطه حیاتی مصادف با زمانی شد که تقاضا برای فلز و دیگر تولیدات ساخته‌شده، تبدیل به محرکی برای رشد همه انواع صنایع در ایتالیا شده بود. علاوه بر این، ایجاد بازار مشترک اروپا در سال 1957 -‌که ایتالیا در بین اعضای موسس آن بود‌- منجر به سرمایه‎گذاری بیشتر و تسهیل صادرات شد. پس‌زمینه‌های تاریخی مطلوب ذکر‌شده در بالا، همراه با ذخیره نیروی کار ارزان‌قیمت، یک رشد اقتصادی تماشایی را پایه‌گذاری کرد. این رونق تقریباً تا زمان اعتصابات گسترده، موسوم به «پاییز داغ»، و ناآرامی‌های اجتماعی 1970-1963 که با بحران نفتی 1973مقارن شده بود و به طور بی‌وقفه‌ای ادامه داشت، به تدریج به سردی و رکود گرایید، به‌گونه‌ای که وضعیت رشد اقتصادی هرگز به دوران نرخ‌های رشد سریع پس از جنگ برنگشت. اقتصاد ایتالیا متوسط نرخ رشد تولید ناخالص ملی 8/5 درصد را طی سال‌های 1951 تا 1963 و نرخ رشد 5 درصد را طی سال‌های 1964 تا 1973 تجربه کرد. نرخ‌های رشد ایتالیا، هرچند نزدیک به نرخ‌های رشد آلمان بودند، اما در میان کشورهای اروپایی، رتبه دوم را کسب کردند. همچنین در میان کشورهای OECD  نیز، تنها کشور ژاپن عملکرد بهتری نسبت به ایتالیا داشت. در سال 1963 رئیس‌جمهور ایالات متحده، جان اف کندی، شخصاً رشد اقتصادی فوق‌العاده ایتالیا را در یک شام رسمی در رم و در حضور رئیس‌جمهور ایتالیا، آنتونیو سگنی تحسین کرده و بیان کرد «رشد اقتصادی این کشور، صنعت و استانداردهای زندگی در سال‌های پس از جنگ، واقعاً در نوع خود یک پدیده محسوب می‌شده است. مردمی که کشورشان به مفهوم واقعی کلمه ویران شد، با تورم و بیکاری سنگین به ستوه آمدند، تولیدات و دارایی‌های‌‌شان را گسترش دادند، هزینه‌ها و پول ملی‌شان را تثبیت کردند و شغل‌ها و صنایع جدیدی را - با نرخی که در دنیای غرب غیرقابل دستیابی است - ایجاد کردند.»

جامعه و فرهنگ

معجزه اقتصادی بر جامعه ایتالیا تاثیر زیادی داشت. گسترش سریع اقتصادی، جریان عظیم مهاجران را از مناطق روستایی ایتالیای جنوبی به شهرهای صنعتی شمال این کشور کشاند. مهاجرت به طور خاص به سوی کارخانجاتی جریان داشت که «مثلث صنعتی» نامیده می‌شدند. مثلث صنعتی، به منطقه بین مراکز تولیدی عمده میلان و تورین و بندر جنوا گفته می‌شد. تخمین زده شده که بین سال‌های 1955 و 1971 حدود 9 میلیون نفر درگیر مهاجرت بین‌منطقه‌ای در اروپا بوده‌اند، تمامی جوامع منحل شده و مناطق بزرگ شهری ایجاد شدند. نیازهای یک اقتصاد مدرن و جامعه، تقاضای زیادی برای حمل و نقل جدید و زیرساخت‌های انرژی ایجاد کرد. هزاران مایل راه‌آهن و بزرگراه برای اتصال مناطق اصلی شهری، به سرعت تکمیل شدند. از سوی دیگر سدها و نیروگاه‌های برق نیز در سراسر ایتالیا و اغلب بدون توجه به شرایط زمین‌شناسی و زیست‌محیطی احداث شدند. رونق هم‌زمان بازار املاک و مستغلات، تحت فشار رشد جمعیتی قوی و مهاجرت‌های داخلی، منجر به وقوع انفجار جمعیتی در مناطق شهری شد. محله‌های زیادی با آپارتمان‌های متعلق به اقشار کم‌درآمد و مسکن‌های چندخانواری در حومه بسیاری از شهرها ساخته شدند که در طول سال مشکلات وحشتناکی از قبیل ترافیک، فساد شهری و خشونت‌های خیابانی را پدید می‌آوردند. محیط طبیعی به طور مداوم تحت فشار توسعه صنعتی کنترل‌نشده بود که منجر به آلودگی گسترده آب و هوا و بلایای زیست‌محیطی شد. این روند ادامه داشت تا آنکه از اوایل دهه 1980 میلادی نسبت به طبیعت، آگاهی به وجود آمد.

در همان زمان، دو برابر شدن تولید ناخالص داخلی ایتالیا بین سال‌های 1950 و 1962 تاثیر عظیمی بر جامعه و فرهنگ این کشور داشت. جامعه ایتالیایی که عمدتاً روستایی بوده و طی نیمه اول قرن بیستم از منافع اقتصاد مدرن بی‌نصیب بود، به طور ناگهانی با انواع بسیار متنوعی از کالاهای مصرفی ارزان مانند اتومبیل، تلویزیون و ماشین لباس‌شویی مواجه شد. از سال 1951 تا 1971 متوسط درآمد سرانه حقیقی سه برابر شد.  این روند همراه با پیشرفت‌های قابل توجهی در الگوهای مصرف و شرایط زندگی همراه بود. به عنوان مثال، در سال 1955 به طور متوسط سه درصد از خانوارها صاحب فریزر بودند و یک درصد ماشین لباس‌شویی داشتند. در حالی که در سال 1975 ارقام مورد اشاره به ترتیب 94 درصد و 76 درصد بودند. 

علاوه بر این 66 درصد خانه‌ها دارای اتومبیل بودند. در سال 1954 رادیو و تلویزیون ملی RAI به طور منظم شروع به کار کرد. تاثیر فراگیر رسانه‌های جمعی و فرهنگ مصرف‌گرایی در جامعه، اغلب توسط روشنفکرانی مانند پی‌یر پائولو پازولینی و لوچیانو بیانچیاردی مورد انتقاد شدید قرار گرفت. 

منبع:

http://en.wikipedia.org/wiki/Italian_economic_miracle