برداشتهای بیرویه از حساب ذخیره ارزی که منجر به افزایش شدید نرخ تورم و از دست رفتن یکی از فرصتهای اساسی برای پیشرفت کشور شد،انتقاد شدید کارشناسان را بهدنبال داشت.
طی دهه اخیر از ماحصل درآمد نفت دو درآمد پس انداز شده است؛ یکی در حساب ذخیره ارزی ودیگری در صندوق توسعه ملی. شاید برای خیلی ها این سئوال پیش آمده که فلسفه وجودی این دو منابع که ذخیره می شده،چیست. پاسخ این سئوال را باید در بررسی یک دهه گذشته جستجو کرد.
داستان ازاین قرار است که طرح ایجاد حساب ذخیره ارزی نخستین بار در قالب ماده ۶۰ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در سال ۷۹ مطرح وبه تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و پس از آن آییننامه اجرایی آن نیز در آبان ماه همان سال از سوی هیات وزیران به تصویب رسید.
به موجب ماده (۸) آئین نامه اجرایی ماده (۶۰) اصلاحی قانون برنامه سوم توسعه، هیئتی مرکب از رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس کل بانک مرکزی و ۴ نماینده به انتخاب رئیس جمهوری ( حداقل ۲ نفر از بین وزیران) به عنوان هیات امنای حساب ذخیره ارزی جهت حسن اجرای قانون و اتخاذ تصمیم در موارد تعیین شده در این آئین نامه و موارد دیگری تشکیل شد و این حساب قرار بود نیمی از درآمد نفت را ذخیره کند. آن روزها،دولت از یک سقوط تاریخی قیمت نفت نجات یافته بود و با افزایش درآمد ناشی از فروش نفت روبرو شده بود،در نتیجه تصمیم گرفت که بخشی از مازاد درآمد نفت را پس انداز کند. وقتی قیمت نفت در ابتدای دولت اصلاحات به حدود 11 دلار در هر بشکه رسید، دولت تصمیم گرفت حساب ذخیره ارزی را ایجاد کند.
کاهش ارزش مدیریت شده پول البته با سقوط ارزشهای لجام گسیخته و ناشی از بحرانهای سیاسی، جنگها و تحریمها متفاوت است. در مورد جنگ ارزی، بانکمرکزی با ابزارهای در دست خود که از اصلیترین آنها کاهش نرخ بهره یا چاپ پول است، ارزش پول خود را تا رسیدن به سطح مورد نظرش کاهش میدهد و پس از رسیدن به اهداف خود نیز این کار را متوقف میکند؛ اما در مورد بحرانهای سیاسی و اجتماعی از جمله جنگها و تحریمها، شوک ارزی رخ میدهد و مدیریت پول از دست بانکمرکزی خارج میشود و تمام دغدغه بانکمرکزی آن است که با هر ابزاری این روند را متوقف کند که لزوما هم نمی تواند در کوتاهمدت پیروز باشد. از نمونه این نوع کاهش ارزش پول نیز میتوان به سقوط ارزش روبل روسیه در چند ماه اخیر در پی بحران اوکراین و سقوط ارزش ریال ایران در پی تشدید تحریمها و کاهش درآمد نفتی اشاره کرد.
جنگ ارزی اخیر دنیا از سال 2008 و در پی بحران مالی در آمریکا شروع شد و کشورها به کاهش ارزش پولهای خودبه عنوان راهی برای خروج از رکود و اشتغالزایی نگاه میکردند. اگرچه بهنظر میرسد که اقتصاد دنیا بسیار رو به بهبودی بوده و عبور از روزهای تاریک چند سال قبل گذشته است، اما شروع سال 2014 مقارن شده است با شروع مرحله جدیدی از جنگ ارزی و تلاش اقتصادها برای دستکاری ارزش پولهایشان. این دستکاریها را میتوان به دو دسته تقسیم کرد. یکی آن دسته که کشورهای مختلف دخالت بانکمرکزی آنها را پذیرفتهاند و شکایتی نسبت به آن ندارند. بارزترین ارزهای این گروه، ین ژاپن و فرانک سوئیس هستند. ین ژاپن در اثر برنامه خرید اوراق قرضهای مشابه فدرال رزرو آمریکا در حال کاهش ارزش است و فرانک سوئیس نیز بهطور مصنوعی در اثر دخالت مستقیم بانکمرکزی این کشور برای نگه داشتن کف 1.2 فرانک سوئیس در برابر یورو، کاهش ارزش داده شده است. خصوصیت مهم این دو بانک آن است که بهطور علنی برنامه دخالت در بازار ارز و کاهش ارزش ارزهای خود را در جریان دارند و دیگر کشورها نیز این موضوع را پذیرفتهاند و در ضمن وضعیت اقتصادی این دو کشور به شکلی نیست که برای خروج از این برنامهها تحت فشار باشند و به نوعی رفتار آنها توجیه شده است.
سکه و ارز | قیمت | میزان تغییر قیمت |
سکه طرح جدید | 913500 تومان | 4500+ تومان |
سکه طرح قدیم | 910000 تومان | 4000+ تومان |
نیم سکه | 458000 تومان | 3000+ تومان |
ربع سکه | 254000 تومان | 6000+ تومان |
سکه گرمی | 171000 تومان | 3000+ تومان |
هر گرم طلای 18 عیار | 92830 تومان | 231+ تومان |
اونس | 1210.30 دلار | 50- سنت |
دلار | 3282 تومان | 6- تومان |
یورو | 3719 تومان | 6- تومان |
درهم | 894 تومان | 1- تومان |
رئیس کل بانک مرکزی در پاسخ به این سئوال که برخی افراد ادعا می کنند که قیمت ارز را بانک مرکزی به دلیل جبران برخی هزینهها بالا برده است، گفت: این حرفها عجیب است. برخی افراد اطلاعاتشان در حدی نیست که بتوانند اظهارنظر کنند.
رئیس کل بانک مرکزی از کنترل رشد نقدینگی در دولت یازدهم خبر داد و گفت: آمارها نشان می دهد که توانستهایم تورم را کنترل کنیم و از رکود خارج شویم.
ولی الله سیف در جمع خبرنگاران در پاسخ به مهر درباره روند نقدینگی گفت: بانک مرکزی رشد نقدینگی را کنترل کرده و رشد آن در مقایسه با سالهای قبل کمتر شده است.
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به موضوع خروج از رکود افزود: بانک مرکزی و مسئولان اقتصادی دولت متهم بودند که سیاست انقباضی در پیش گرفته اند و همه نیرو را بر روی کنترل تورم متمرکز کردهاند و اصلا توجهی به خروج از رکود نمیکنند اما آمارها نشان می دهد که توانستهایم تورم را کنترل کنیم و از رکود خارج شویم.
وی، رشد نقدینگی در پایان سال ۹۳ را ۲۱.۲ درصد اعلام کرد.