نگاهی به روابط اقتصادی و استراتژیک ایران و چین

 

 

پشتیبانی پشت صحنه چین، به ایران در مقابله با تحریم های غربی کمک کرده است. علیرغم تحریم های محدودکننده، پکن نفت ایران را خریداری می کند. چین در شورای امنیت سازمان ملل و نیز در جریان مذاکرات با گروه 5+1 از ایران حمایت می کند. اگرچه ممکن است در روابط ایران و چین اختلافاتی وجود داشته باشد، اما سیاست های دو کشور در راستای هم هستند.

پس از اجرایی شدن تحریم های ایالات متحده در سال 2010، چین مورد اعتمادترین شریک تجاری ایران بوده است. پکن در نیمه نخست سال 2014 روزانه 630 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده که این میزان نسبت به سال گذشته 48 درصد رشد داشته است. برخی مطالعات نشان می دهد آمار واقعی فراتر از این مقدار است. ایران چهارمین کشور دارنده ذخایر بزرگ نفت خام جهان و چین سومین عرضه کننده بزرگ است. چین 12 درصد از نفت مورد نیاز خود را از ایران تأمین می کند.
تحریم ها هرگز دست چین را از بخش انرژی ایران کوتاه نکرده است. ایالات متحده، کشور چین را از تحریم های نفتی ایران معاف کرده و این معافیت در نیمه سال 2014 نیز مجدداً تمدید شده است. ایران نیز نفت فوق سبک به چین و برخی دیگر از کشورهای آسیایی صادر می کند.
علاوه بر انرژی، تجارت ایران و چین از اسباب بازی تا تسلیحات را شامل می شود. از سال 2007 چین به بزرگترین شریک تجاری ایران تبدیل شده و جای اتحادیه اروپا را گرفته است. براساس آمارهای وزارت خارجه چین، حجم تجارت ایران و چین در سال 2012 از مرز 36 میلیارد دلار فراتر رفته است. حجم تجارت غیرنفتی ایران و چین در ابتدای سال جاری از مرز 13 میلیارد دلار عبور کرد.
گسترش روابط اقتصادی ایران و چین در زمانی صورت می گیرد که ایجاد کمربند اقتصادی جاده ابریشم در خشکی و دریا جزو اولویت های اصلی حزب حاکم چین به شمار می آید. بخش خشکی جاده ابریشم از شمال ایران عبور کرده و به بخش دریایی خود در ونیز خواهد رسید. کمک بالقوه چین در احداث زیرساخت در طول جاده ابریشم به توسعه اقتصادی در ایران و خاورمیانه نیز کمک خواهد کرد.
یکی دیگر از مولفه های اصلی روابط دوجانبه تهران – پکن به پیشرفت مذاکرات هسته ای مربوط است. موافقت¬¬نامه موقت شش ماهه ای که میان ایران و کشورهای گروه 5+1 در 24 نوامبر 2013 به امضا رسیده و اخیراً تا 20 نوامبر 2014 تمدید شده، به چین زمان بیشتری برای گریز از تحریم های غرب می دهد. این موافقت نامه موقت به ایران اجازه داد 2/4 میلیارد دلار از اموال مسدود شده خود را بازپس گرفته و صادرات خود را به حدود یک میلیون بشکه در روز برساند. 
به نظر می رسد غرب با تمرکز دوباره بر مذاکرات 5+1 به دنبال ایجاد خلل در روابط استراتژیک ایران و چین است. برخی معتقدند این سیاست تاحدودی موفق بوده است. برای نمونه، در آوریل 2014، ایران به ناگاه قرارداد 5/2 میلیارد دلاری با چین برای کار روی میدان آزادگان را فسخ کرد. میدان آزادگان در نزدیکی مرز عراق قرار گرفته و  برآورد می شود 33 تا 42 میلیارد بشکه نفت خام داشته باشد. شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده که شرکت ملی نفت چین نتوانسته به تعهدات خود در میدان آزادگان عمل کند. اما در ماه ژوئن، شرکت نفت و پتروشیمی چین (ساینوپک) تولید خود از میدان یادآوران را (که برآورد می شود 17 میلیارد بشکه نفت داشته باشد) دو برابر کرد و از 25 هزار  بشکه به 50 هزار بشکه در روز رساند.
تحولات ماه های اخیر نشان داده که هرگاه مذاکرات هسته ای به نتیجه نرسیده، چینی ها بلافاصله از فرصت های دیگری برای بازگشت به شبکه انرژی ایران استفاده کرده اند. لذا به نظر می رسد همزمان با مذاکرات هسته ای، ایران و چین برای ایجاد توازنی هرچند شکننده در منافع دو جانبه تلاش خواهند کرد.

 

منبع: thediplomat.com
تاریخ انتشار: 25 آگوست 2014 (3 شهریور 1393)