طلا و نفت جهانی چگونه بر شاخص بورس اوراق بهادار تهران اثر می گذارند؟

حمید سپهری کیا تحلیلگر ارشد موسسه مطالعات و پژوهش های اقتصاد ایرانیان عنوان کرد:

 

بورس اوراق بهادار، یک بازار متشکل و رسمی خرید و فروش سهام شرکت­ها بر اساس ضوابط و قوانین خاص است. عوامل زیادی در شکل گیری اطلاعات ودیدگاه­های طرفین بازار و قیمت سهام شرکت­ها موثر است. بخشی از این عوامل داخلی و بخشی نیز ناشی از وضعیت متغیرهایی در خارج از محدوده­ی اقتصاد داخلی است. در این میان، قیمت جهانی نفت به عنوان یک متغیر برونزای قدرتمند، بسیاری از متغیرهای اقتصاد کلان، از جمله شاخص قیمت سهام را میتواند تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر، قیمت جهانی طلا نیز به عنوان متغیری با اهمیت در بسیاری از تحولات پولی و مالی بین المللی است (اگر چه این نقش به مرور زمان تا حدودی تقلیل یافته است)

 

بازارهای مالی یکی از اساسی­ترین بازارهای هر کشور است. شرایط این بازارها به شدت بر بخشهای واقعی اقتصاد تاثیر گذار است و به شدت از سایر بخش­ها تاثیر(نه لزوما در کوتاه مدت)میپذیرند. یکی از اجزای مهم بازارهای مالی، بورس اوراق بهادار است. بورس اوراق بهادار یک بازار متشکل و رسمی خرید و فروش سهام شرکتها تحت ضوابط و قوانین خاص است. یکی از وظایف این بازار کمک به عادلانه نمودن قیمت اوراق بهادار و سرعت بخشیدن به معاملات است.

 

بورس اوراق بهادار از سویی مرکز جمع آوری پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژه­های سرمایه گذاری بلند مدت است. از سویی دیگر، مرجع رسمی و مطمئنی برای سرمایه گذاری دارندگان پس اندازهای راکد است. بازار بورس نه تنها از اقتصاد ملی، بلکه از اقتصاد جهانی نیز تاثیر می­پذیرد. به عنوان مثال، بحران بزرگ دهه­ی 1930 و رکود اغلب کشورهای سرمایه داری از بورس اوراق بهادار نیویورک شروع شد. همچنین، بحران سال 1997 کشورهای جنوب شرقی آسیا (که از بازارهای مالی آن کشورها شروع شد)بر اقتصاد جهانی و از جمله بر اقتصاد ایران از طریق کاهش تقاضای کشورهای مزبور برای نفت خام و سقوط قیمت نفت تأثیر داشت. ملاحظه می­شود که بین تحولات بورس و رکود و رونق اقتصادی رابطه­ی معنا­­داری وجود دارد.

 

بررسی عوامل تاثیر گذار بر قیمت سهام:

 

اولین و مهمترین عامل موثر بر تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار، شاخص قیمت سهام است. از این رو، آگاهی از عوامل مؤثر بر قیمت سهام با اهمیت است. به طور طبیعی، عوامل زیادی در شکل گیری اطلاعات و دیدگاههای طرفین بازار و نهایتا قیمت سهام شرکتها موثر هستند. بخشی از این عوامل داخلی و بخشی نیز ناشی از وضعیت متغیرهایی در خارج از محدودهی اقتصاد داخلی است. بر این اساس، عوامل مؤثر بر قیمت سهام به عوامل داخلی و عوامل بیرونی قابل طبقه‌بندی است:

 

1) عوامل داخلی در برگیرنده­ی عوامل موثر بر قیمت سهام در ارتباط با سود، (EPS) عملیات و تصمیمات شرکت است. این عوامل شامل عایدی هر سهم افزایش سرمایه ی تجزیه، (P/E)  نسبت قیمت بر درآمد، (DPS) تقسیمی هر سهم سهام و عوامل درون شرکتی دیگر است.

 

2) عوامل بیرونی شامل عوامل خارج از اختیارات مدیریت شرکت است که به گونه­ای فعالیت شرکت را تحت تأثیر قرار میدهند. این عوامل آن دسته از وقایع، حوادث و تصمیمات خارج از شرکت و موثر بر قیمت سهام است. در حالت کلی این عوامل به دو بخش زیر قابل تقسیم است.

 

الف) عوامل سیاسی مانند جنگ، صلح، قطع رابطه سیاسی و اقتصادی با دیگر کشورها، تغییر ارکان سیاسی و روی کار آمدن احزاب سیاسی رقیب است.

 

ب) عوامل اقتصادی که رونق و رکود اقتصادی بورس را به شدت متأثر می سازد، به طوری که در دوره­ی رونق اقتصادی، با افزایش سرمایه گذاری در سهام شرکت­های دارای رشد، قیمت سهام آن‌ها افزایش خواهد یافت و در وضعیت رکود، کاهش قیمت سهام شرکت­ها را در پی خواهد داشت؛ زیرا در این شرایط، سرمایه­گذاری در دارایی مالی با درآمد ثابت به سرمایه گذاری در سهام عادی برتری دارد.

 

شاخص قیمت جهانی نفت و طلا از مهمترین شاخص­های تأثیرگذار بر عوامل اقتصادی و عوامل سیاسی در هر کشور است. قیمت جهانی نفت به عنوان یک متغیر برونزای قدرتمند، تحت تاثیر قرار دهنده­ی بسیاری از متغیرهای اقتصاد کلان، از جمله شاخص قیمت سهام است. از سویی دیگر، قیمت جهانی طلا نیز به عنوان متغیری با اهمیت، معرف بسیاری از تحولات پولی و مالی بین المللی است؛  اگر چه این نقش به مرور زمان تا حدودی تقلیل یافته است. تبیین چنین رابطه­ای راهنمای سیاست گذاران در جهت گیری­های سیاست­های پولی و ارزی است.

 

جمع بندی:

 

با وجود تاثیرات انکار ناپذیر تغییرات قیمت جهانی نفت بر بسیاری از متغیرهای اقتصاد کلان، به دلیل کوچک بودن بازار سرمایه ایران و تاخیر در اثرگذاری تغییرات قیمت نفت بر سودآوری و قیمت سهام شرکت­ها، شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران واکنش محدودی در قبال تغییرات قیمت جهانی نفت داشته است.

 

با توجه به شناخت اغلب خانوارها از سرمایه گذاری در زمینه­ی طلا نسبت به سایر بازارهای سرمایه، سرمایه گذاری در طلا به عنوان یک رقیب جدی برای بازار سرمایه است. بر این اساس واکنش شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران نسبت به تغییرات قیمت جهانی طلا شدیدتر از تغییرات قیمت جهانی نفت است. بنابراین بر اساس تغییرات شاخص قیمت جهانی طلا، تغییرات شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران قابل پیش بینی است. تحلیل تغییرات مورد انتظار برای جذب هر چه بیشتر پس‌اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژه­های سرمایه گذاری بلند مدت و کمک به افزایش رشد اقتصادی کشور مفید است. این نتایج بر اساس تخمین معادلات پیش بینی شاخص قیمت بازار بورس و تحلیل پیش بینی مرکب انجام شده است.