حکایت یارانه ما و قانون آمریکا

مهدی نصرتی
در موضوع حذف یارانه‌ ثروتمندان، وقتی موضوع بررسی حساب‌های بانکی توسط دولت مطرح شد، انواع اعتراض‌ها بلند شد که دولت حق سرک کشیدن به حساب‌های بانکی افراد را ندارد. حالا بشنوید از قانونی که در سال‌های اخیر در آمریکا تصویب شده و همه موسسات مالی در همه جای دنیا را ملزم کرده است که برای جلوگیری از فرار مالیاتی اتباع آمریکایی، باید اطلاعات حساب‌های اتباع این کشور را به دولت آمریکا گزارش دهند؛ والا جریمه خواهند شد. 
به عبارت دیگر، بررسی حساب‌های شهروندان در بانک‌های داخلی آمریکا که جای خود دارد، همه موسسات مالی در همه جای دنیا باید اطلاعات حساب اتباع آمریکایی را به دولت این کشور گزارش کنند. 
این قانون (FATCA) در ابتدا با تعجب و مخالفت سایر کشورها مواجه شده بود. هرچند قلدری و زورگویی آمریکا در تحمیل چنین قوانینی به سایر کشورها مشهود است؛ اما به تدریج سایر دولت‌ها در حال رسیدن به این نتیجه هستند که ظاهرا این قانون می‌تواند برای آنها نیز منافعی برای جلوگیری از فرار مالیاتی داشته باشد. بیش از 110 کشور دنیا تاکنون موافقت‌نامه دوجانبه با آمریکا در این خصوص را (به‌صورت نهایی یا اولیه) امضا کرده‌اند. منفعت بالقوه برای سایر کشورها در امضای این توافق‌نامه این است که برای آنها نیز امکان دسترسی به حساب شهروندان خود در بانک‌های آمریکایی را فراهم می‌کند. حتی برخی کشورها در حال تهیه نسخه بومی خود از این قانون هستند که این توافق‌نامه را علاوه‌بر آمریکا با سایر کشورها نیز امضا کنند.
در اینجا قصد دفاع از این قانون را نداریم و چه بسا آمریکا از تصویب چنین قانونی، مقاصد پنهان دیگری غیر از فرار مالیاتی را نیز مد نظر داشته باشد. همچنین اینکه این قانون مصوب در آمریکا چه اثراتی بر اقتصاد ما خواهد داشت، موضوع دیگری است، اما اینکه برخی کشورهای دیگر نیز به دنبال ایجاد چنین ترتیباتی برای جلوگیری از فرار مالیاتی هستند را با وضعیت ما در داخل کشور مقایسه کنید. ما هنوز درگیر این بحث هستیم که برای حذف یارانه نقدی (که مبلغی ناچیز برای ثروتمندان و هزینه‌ای کمرشکن برای دولت محسوب می‌شود)، دولت حق دارد حساب بانکی شهروندان را بررسی کند یا خیر؟! البته اینکه آیا حساب بانکی، معیار خوبی برای حذف یارانه‌بگیران هست یا خیر، موضوع دیگری است. چه بسا معیارهای دیگری مثل ارزش املاک، مستغلات و خودروهای شخصی افراد (که اطلاعات آن حاضر و آماده و موجود است) معیار بهتری برای تشخیص دادن ثروتمندان و حذف یارانه آنها باشد، ولی بحث بر سر این است که دولت‌ها در دنیا برای جلوگیری از فرار مالیاتی چه کارهایی می‌کنند و ما کجا هستیم!