گزارش و سخنرانی همایش توسعه چابهار
فاطمه جمال پور
در روزهای 12 و 13 اسفند 1393، همایشی در منطقه آزاد چابهار در باره توسعه این منطقه و بندر بهار برگزار شد که در آن گروهی از مسئولان و کارشناسان و متخصصان خوزه توسعه شهری شهری و از جمله ناصر فکوهی، مدیر انسان شناسی و فرهنگ حضور داشتند. در زیرگزارشی از این همایش و سخنرانی های آن را به نقل از روزنامه شرق روز بیستم اسفند 1393 می خوانیم...
تمام باید‌و‌نباید‌های توسعه چابهار
نگرانی از تبدیل‌شدن چابهار به عسلویه‌ای دیگر
در همچنان بر پاشنه محرومیت می‌چرخد؛ در جنوب‌شرقی‌ترین نقطه ایران. بیش از سه‌دهه از تصویب سند توسعه محور شرق می‌گذرد. تاریخی تقریبا همزمان با شکل‌گیری دوبی و ٢٠سال از مصوبه مناطق آزاد تجاری. مصوبه‌ای که چابهار، کیش و قشم را به‌عنوان نخستین مناطق آزاد کشور لحاظ می‌کرد. چابهار همچنان محروم، توسعه‌نیافته و عقب‌تر از کیش، قشم و با فاصله‌ای بسیار بیشتر از دوبی قرار دارد. منطقه‌ای آزاد که قرار بود به تجارت و صادرات بپردازد، تبدیل به بازارچه‌ای برای فروش اجناس چینی شده است. با روی‌کار‌آمدن دولت یازدهم توجه‌ها به جنوب‌شرقی‌ترین نقطه ایران جلب شده است؛ به منطقه محروم بلوچستان، چابهار و مکوران؛ محرومیتی که از بدو ورود در فرودگاه رخ می‌نماید. منطقه آزاد چابهار هنوز فرودگاه ندارد و از امکانات محدود پایگاه نظامی برای رفت‌و‌آمد مسافرانش استفاده می‌کند. توسعه در آن منطقه رشدی فزاینده یافته اما این توسعه، نگرانی‌هایی از جنس پیامدهای توسعه ناپایدار را به‌همراه داشته است. نگرانی‌ها از تبدیل‌شدن چابهار به عسلویه‌ای دیگر، انتقاد از فقدان ایجاد زیرساخت‌ها در منطقه آزاد چابهار، پیامدهای استقرار صنایع سنگین در منطقه و تاثیر آنها بر محیط‌زیست و... از موضوعات مهمی بود که در همایش ریشه‌ها و پیوندها در هنر آمایش چابهار و مکوران عنوان شد؛ همایشی که با حضور اندیشمندان و نخبگان و برای تحقق توسعه پایدار همه‌جانبه‌نگر با همکاری فرماندار چابهار و منطقه آزاد و... برگزار شد. جمعی متشکل از معماران، متخصصان آمایش، جامعه‌شناسان، انسان‌شناسان، شهرسازان و... سفری سه‌روزه به چابهار داشتند تا در کنار مسوولان، نخبگان و فعالان محلی راهبردهای توسعه‌ای را برای چابهار که مبتنی‌بر فرهنگ، ملاحظات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، آب، کشاورزی و شیلات، کالبدی- فضایی، گردشگری و میراث تاریخی، طبیعی و فرهنگی و... است، تدوین کنند.
رانه یلدا، دبیر همایش «ریشه‌ها و پیوندها در هنر آمایش چابهار و مکوران» این همایش را گامی مهم برای توسعه جنوب سیستان‌وبلوچستان ارزیابی کرد و گفت: هدف از برگزاری این همایش ایجاد محیطی برای گفت‌وگو و ایجاد نوعی اتاق فکر بود. آمایش ریشه‌هایی را دربر می‌گیرد که توسعه را به‌صورت هماهنگ به پیش می‌برد: توسعه‌ای درونزا و پایدار. ٣٠سال است که درباره توسعه در محور شرق صحبت می‌شود، اما باید این حرف‌ها به عمل نزدیک و قدم‌به‌قدم مراحل اجرایی‌اش تعریف شود. یکی از مسایل مهم در توسعه، بازکردن درهای استان به‌روی داخل و خارج و ایجاد راه‌های ارتباطی چه به‌لحاظ فیزیکی و چه معنوی است.
وی با اشاره به اینکه بعد از مدت‌ها توجه دولت به این بخش از کشور جلب شده است، گفت: ما در این همایش سه هدف را دنبال می‌کنیم؛ هدف اول به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیات زیستی میهمانان و کارشناسان است و ارایه نظرات و پیشنهادات آنها که دستمایه بیانیه نهایی همایش خواهد بود. هدف بعدی این است که ساکنان خود «چابهار» بخواهند از همه‌جای ایران به چابهار بیایند، جمعیت شهر دو، سه برابر شود و شهر رشد کرده و تبدیل به شهری مطرح در جهان شود و این امر با توجه به قابلیت‌ها و توانایی‌های چابهار شدنی است.
یلدا در ادامه تاکید کرد که نباید دوبی الگوی چابهار باشد، اگرچه افرادی که دوبی ناپایدار را ساختند باید به آنها آفرین گفت، اما توسعه «مکوران» باید توسعه متعادل میان شهرسازی و آداب و فرهنگ مردمان بلوچ باشد. پیش از انقلاب، بافت بلوچ با سه هزار نیرو در اینجا فعالیت می‌کرد. باید صنعت رونقی دوباره بگیرد، اگرچه نقش بندر بیشتر ترانزیت است اما باید مکانیزم‌های مختلف را برای احصای کارآمدترین مدل توسعه به کار بگیریم.
امتیاز فروخته شده دانشگاه را پس گرفتیم
دومین سخنران همایش مبارکی، مدیر منطقه آزاد چابهار بود. وی در ابتدا اظهار امیدواری کرد که این همایش بتواند نقشه راه و راهبردی برای توسعه بخش جنوبی استان سیستان‌وبلوچستان ارایه دهد.
وی با اشاره به پیشینه منطقه آزاد چابهار گفت: این منطقه آزاد در سال٧٢ با مصوبه مجلس‌شورای‌اسلامی همزمان با کیش و قشم متولد شد. منطقه آزاد چابهار حدود ١٤هزارهکتار اراضی را به خود اختصاص داده است که با یک حصار از شهر جدا شده که این حصار تنها حدود و ثغور خود را مشخص می‌کند و به این معنی نیست که ما از شهر، مردم، فرهنگ و پیشینیان خود جدا شده‌ایم. این ١٤هزار هکتار در ٩ پیکره تعریف شده است؛ پیکره مسکونی، تجاری، کارگاهی یک و دو، صنایع سنگین، گردشگری، روستای تیس و پیکره جنگلی.
وی با اشاره اینکه در خلال این سال‌ها منطقه آزاد، فرازونشیب‌های فراوانی داشته، گفت: اقدامات خوبی در حال ایجاد و شکل‌گیری است و به توسعه منطقه شتاب داده شده است.
مبارکی در ادامه با اشاره به سفرهای مختلف انجام‌شده به دیگر مناطق تجارت آزاد جهانی همچون هندوستان، عمان و... تاکید کرد: آنها همچون ما بازاری برای فروش محصولات چینی نساختند. فلسفه وجودی منطقه آزاد، برای توسعه تجارت است و نه فروش محصولات خارجی. در عمان در کمتر از ٩سال فرودگاه و اسکله‌هایی برای پهلوگرفتن کشتی‌های ٤٠٠هزارتنی ساخته‌اند.
وی با تاریخی‌خواندن عقب‌ماندگی‌های چابهار گفت: تا زیرساخت‌ها آماده نشود و سرمایه‌گذاری خوبی انجام نشود، توسعه اتفاق نمی‌افتد آن هم با همت همگانی برای جبران این عقب‌ماندگی‌ها. چابهار هنوز فرودگاه ندارد و موافقت اولیه‌اش بعد از ٢٢سال گرفته شده است. ترمینالی که در شأن مردم استان باشد، نداریم. ضروری‌ترین اقدام، ایجاد فرودگاه برای چابهار است. دومین اقدام توسعه بنادر است آن هم در چابهاری که ترانزیت، سومین محور سند بالادستی‌اش است. راه‌آهن در حال اجراست و راه‌حل بعدی حل مشکل گاز منطقه است. در حال حاضر واحد‌های صنعتی زیادی همچون آلومینیوم، پتروشیمی و... در حال جانمایی هستند که بدون حل مشکل گاز فعالیت‌شان ممکن نیست. برخی از این واحد‌ها تحویل زمین‌شان انجام شده و برخی دیگر در مرحله تحویل زمین هستند و تخمین زده می‌شود بتوانند جمعیتی ٥٦هزارنفری را به جمعیت شهر اضافه کنند. توانستیم امتیاز دانشگاه را که در سال٨٩ فروخته شده بود، بازپس بگیریم که این موضوع از درخواست‌های جدی مردم بود. دانشگاه از مهرماه فعال شده و هدفمان آموزش نیروهای بومی است که ماندگارتر هستند و امیدواریم بتوانیم نیروهایی آموزش‌دیده برای صنایعی که در منطقه مستقر می‌شوند آموزش دهیم.
وی با اشاره به دیگر اقدامات در دست اجرا افزود: استادیوم دوهزارنفری شهر، ٥٠درصد پیشرفت داشته و روستای تیس به‌عنوان روستای پایلوت گردشگری در منطقه آزاد با اسکله صیادی تفریحی ساخته می‌شود. باید بتوانیم سرمایه‌گذاران بومی را که به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و دیگر نقاط کشور رفته‌اند جذب کنیم و تاکید می‌کنم راه نجات ما پژوهش است.
ایجاد خانه بلوچ
میهمان بعدی همایش سیدمحمد بهشتی بود. او که به صورت ویدئویی پیشنهاد ایجاد خانه بلوچ را مطرح کرد، گفت: خانه بلوچ برای شناسایی فرهنگ بلوچ راه بیفتد. بارزترین ویژگی فرهنگ بلوچ اهل صلح‌بودن آنهاست و آنها سرزمینشان را عاشقانه دوست دارند و شرط اول برای هر قدم توسعه‌ای، پرداختن به مزیت‌های فرهنگی و تاریخی هر سرزمین است، در غیراین‌صورت هر قدمی ضدتوسعه‌ای است.
چابهار بزرگترین ناوگان دریایی کشور را دارد
سخنران بعدی همایش گلشنی مدیر شیلات چابهار بود. وی به نقش شیلات در توسعه استان و آمایش پرداخت. گلشنی با تاکید بر اینکه آمایش مطلوب‌ترین و عادلانه‌ترین و پایدارترین آرایش ممکن است. گفت: در یک‌ماه گذشته سند توسعه شیلات استان به تصویب رسیده و امیدواریم در تدوین برنامه پنجم توسعه و برنامه آمایش موردتوجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه چابهار بزرگترین ناوگان کشور را دارد گفت: در حال حاضر ٢٤٠٠ فروند شناور و ٢٤هزار نیرو در بخش شیلات فعالیت می‌کنند و جمعیت ٨٠هزارنفری را در بخش صیادی تشکیل داده‌اند. وجود ١٠٧ واحد صنایع شیلات، بازار حراج آبزیان، رتبه نخست صید انواع آبزیان، سهم ٣٠درصدی در کل صید آبزیان و سهم ٣٥درصدی در صید آبزیان جنوب از نکات قابل ذکر در زمینه شیلات چابهار است، به‌طوری‌که یک‌پنجم آبزیان کشور در این منطقه قرار دارند و ٨٥درصد تن‌ماهی کشور در سیستان صید می‌شوند. در اقیانوس هند که ٣٢ کشور صید می‌کنند ما رتبه دوم را در سال٢٠١٤ و از لحاظ پایبندی به قوانین و مقررات بین‌المللی فائو رتبه نخست را کسب کردیم. همه اینها نشان‌دهنده ظرفیت‌های شیلات استان است.
وی با اشاره به هدف‌گذاری‌های انجام‌شده گفت: ما یک تن تولید در سال١٤٠٤ و اشتغال ٣٠٠هزارنفر را پیش‌بینی کردیم و درصدد ایجاد انقلابی در این بخش هستیم و سند توسعه شیلات نخستین سند توسعه استانی است که مورد توجه قرار گرفته است.
مدیر شیلات چابهار در ادامه با تاکید بر نگرانی‌ها در این بخش گفت: شیب فزاینده توسعه در استان در حال شکل‌گیری است و اگر از حالت آمایشی خود خارج شود ممکن است آفت‌های زیادی به دنبال داشته باشد. متاسفانه گاهی به‌لحاظ نگاه‌های کانالیزه و در یک جهت و بدون نگاه آمایشی برخی صنایع در کشور در حال شکل‌گیری هستند که مشخص نیست چه آسیبی به صیادی که نگاه آمایشی دارد و اشتغال پایدار است می‌رسانند.
گلشنی با تاکید بر اینکه بیایید عسلویه‌ای دیگر درست نکنیم گفت: شکل‌گیری صنایع مرتبط با شغل اصلی مردم باید از اولویت‌ها باشد. مهم‌ترین تهدید خارج‌شدن ساحل از حالت آمایشی است حال آنکه ما ٥٤٠ کیلومتر مرز آبی و ١١ بندر و مرکز تخلیه صید داریم. در حال حاضر اشتغال صیادی در پارس‌جنوبی از بین رفته است. پساب‌ها می‌تواند بسیار آسیب‌رسان باشد.
در ادامه این همایش پنل سرمایه اجتماعی، توسعه اجتماعی با حضور خلیل درخشان مالک بزرگترین واحد کشت‌وصنعت استان، سردار زهی از نخبگان اجتماعی، عادل هزاری فعال اجتماعی، امیربهزاد بهزادپور از کشاورزان بنام بم، عبدالوهاب شورلی‌بور جامعه‌شناس، حمیرا ریگی فرماندار قصرقند و مهدی رحمانیان مدیرمسوول روزنامه شرق و ناصر فکوهی انسان‌شناس تشکیل شد.
حمیرا ریگی که نقش مدیریت پنل را برعهده داشت، به طرح این سوال پرداخت که توسعه به‌صورت سنتی پیش برده شود یا علمی.
سرمایه اجتماعی در سیستان در پایین‌ترین حد خود است
شورلی‌بور با تعریف عبارت سرمایه اجتماعی گفت: توسعه بدون توجه به امکان گفت‌وگوی کنشگران اجتماعی اتفاق نمی‌افتد. سرمایه اجتماعی در نظر من اعتماد میان مردم و نهادهای دولتی با حاکمیت است و مهم‌ترین عامل فرسایش سرمایه اجتماعی، برنامه‌های توسعه‌ای بود. من با رویکرد فرهنگی موافق‌ام اما اگر بحث سیاست و تحولات ساختاری را نادیده بگیریم نمی‌توانیم به نسخه شفابخش برسیم.
حس و عرق ملی در مرز مهم‌ترین سرمایه اجتماعی است
سخنران بعدی مهدی رحمانیان بود. وی با اشاره به خاطراتش از دوران فرمانداری چابهار گفت: در زمان استانداری حسینی، وی مدیران استان را با اتوبوس به نقاط مختلف استان می‌برد. در یکی از این بازدیدها به روستایی مرزی رفتیم که مرز از میانش می‌گذشت. من از پیرمردی پرسیدم شما ایرانی هستی یا پاکستانی. وی جواب عجیب و هوشمندانه‌ای داد؛ گفت ما هر چه باشیم، ایرانی هستیم و این سرمایه اجتماعی است. حس و عرق ملی‌ای که در مرز وجود دارد با وجود تلاش‌های برخی برای واگرایی، مهم‌ترین سرمایه اجتماعی است. من در ابتدای فرماندارشدنم پیشنهاد جلسات شورای اداری با مردم را دادم و جلسات را در مسجد برگزار کردیم. مدیران مخالفت می‌کردند، می‌گفتند سوالات تند می‌پرسند و من گفتم اتفاقا ما باید سوالات تند را پاسخ دهیم. در ابتدا سوالات توفانی می‌پرسیدند؛ از جمله دونفر از حاضران جمع. مدیر آموزش‌وپرورش وقت برآشفته شد و من گفتم بگذارید حرفشان را بزنند و کم‌کم کار به جایی رسید که ما خواهش می‌کردیم حرف بزنند. اعتماد میان مردم و مسوولان سرمایه اجتماعی است. اگر این رابطه اعتمادآمیز باشد، به هدف جلب سرمایه اجتماعی رسیده‌ایم.
بعد از انقلاب در ایران سرمایه اجتماعی در بلوچستان روبه‌رشد بوده
سردار زهی سخنران بعدی همایش با بیان اینکه بعد از انقلاب در ایران سرمایه اجتماعی در بلوچستان روبه‌رشد بوده گفت: در جامعه با سرمایه‌های مختلفی روبه‌رو هستیم. سرمایه اجتماعی پل ارتباطی میان سرمایه‌های مختلف است. کاتالیزور در سایه است و سوال این است؛ آیا این اعتماد در واکنش ما با نهادها وجود دارد؟ برای پاسخش یک روایت را بازگو می‌کنم: در روستایی متروکه در نزدیکی مرز زوج سالمند بلوچ در وضعی اسفناک و بدون آب زندگی می‌کردند. فامیل متمکنشان که در پاکستان کارخانه کائوچو داشت برای بردن آنها به پاکستان و خارج‌کردنشان از آن وضعیت به‌دنبالشان آمد اما آنها نرفتند و تا زمان مرگ در روستا ماندند.
ناصر فکوهی به‌عنوان سخنران بعدی پنل گفت: اینجا مقصود اعتماد است و سرمایه اجتماعی درواقع تعریف پرستیژ است و مجموعه نهادها و آدم‌هایی است که فرد می‌تواند با آنها در ارتباط باشد. وقتی ارتباط کم می‌شود چرخه فقر شروع می‌شود. یکی از بزرگترین خدمات دولت اصلاحات فعال‌کردن ان‌جی‌اوها بود و آنها سرمایه اجتماعی را از طریق ایجاد ارتباط به وجود آوردند.
خلیل درخشان هم در این پنل با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی در سرمایه اقتصادی گفت: وقتی اعتماد در جامعه‌ای از بین می‌رود دیگر هیچ تعاملی اعم از فرهنگی و اقتصادی و... شکل نمی‌گیرد و سرمایه اجتماعی بالاتر از دیگر سرمایه‌هاست و می‌تواند روابط موفق اقتصادی را شکل دهد. عادل مزاری به بحث فروپاشی اخلاقی و اجتماعی و ازدست‌رفتن باورها و نهادینه‌شدن دروغ و تهمت از تریبون‌های اصلی جامعه پرداخت و تاکید کرد اصلاحات زیربنایی لازم و اساسی است. چراکه روندها به ازدست‌رفتن اعتماد جوانان منجر شده و حق هم دارند. خطر دیگر خطر سلفی‌گری در منطقه است. رشد جمعیت در اینجا بسیار زیاد است. من جوان متولد ٥٨ را دیده‌ام که چهار زن و ١٥فرزند دارد و رشد جمعیت، نبود اشتغال، فقر و... باعث مشکلات می‌شود. باید اشتغال ایجاد کنیم و منتظر هم نمانیم که از تهران بیایند برای ما اشتغال ایجاد کنند. باید هیات‌مدیره منطقه آزاد اصلاح شود و از نیروهای بومی و نخبگان استان استفاده شود. باید فرماندار عضو هیات‌مدیره باشد.
روز دوم همایش به جمع‌بندی مباحث، پنل آمایش سرزمین و ارایه بیانیه اختصاص داشت. دکتر حمیده امکچی، دکترای برنامه‌ریزی شهری و مدیر گروه مطالعات مرکز تحقیقات شهرسازی ایران با بیان اینکه باید از ظرفیت بالقوه چابهار در مطلوب‌ترین شرایط استفاده شود گفت: برای دستیابی به توسعه پایدار و اجتناب از عوارض بازدارنده آن و بازتولید عقب‌افتادگی ناچار به تدارک سیاست‌های آمایشی مبتنی بر برقراری تعادل در ظرفیت‌سازی هستیم. بررسی کوتاهی به ما می‌گوید در دستیابی به اهداف منطقه آزاد چابهار ناکام بوده‌ایم. هیچ شاخصی در طرح توسعه‌محور شرق ما را برای دستیابی به اهداف طرح پشتیبانی نمی‌کند.
تعارضات مرزی نهادها و دستگاه‌ها مساله‌ای جدی است
وی تاکید کرد درحال‌حاضر مساله تعارضات مرزی نهادها و دستگاه‌های منطقه مساله‌ای جدی است که در سراسر کشور هم وجود دارد. مساله بعدی عدم اجرای برنامه‌های مربوط به تامین زیرساخت‌های اساسی است. دوری از منابع انرژی و عدم تدارک خطوط و تامین آن و محرومیت شدید منطقه و نارسایی شبکه موردنیاز برای ارتباط مسایل دیگری هستند. باید فرودگاهی مناسب در مقیاس و اندازه‌ای متناسب با وظایف جدید منطقه تدارک دیده شود.
وی با اشاره به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال١٩٩٠ گفت: پس از استقلال کشورهای تازه استقلال‌یافته، آنها خواهان شکل‌دادن به روابط مستقل خود با سایر نقاط هستند و هرچند کمی دیر شده است، اما ما می‌توانیم از این موضوع به‌عنوان فرصت استفاده کنیم و چابهار می‌تواند در این میان نقشی حیاتی داشته باشد و باید به این امر در سیاست‌گذاری‌ها توجه شود.
به‌گفته امکچی ما نیازمند بازتعریف نقش ایران در چارچوب تنظیمات نوین ژئوپلیتیک منطقه هستیم و چابهار تنها بندری است که به آب‌های آزاد و اقیانوس هند دسترسی دارد. چابهار در مقایسه با کیش و قشم مزیت داخل سرزمینی‌بودن را داشته و مناسب‌ترین جایگاه را برای پذیرش نقش نیابتی بندرگاهی برای مبادلات تجاری با سایر کشورهای منطقه دارد.
وی با ارایه پیشنهاداتی برای توسعه چابهار گفت: تدارک منظومه‌ای از نقاط منفصل و متصل برای وظایف پیش‌بینی‌شده توسعه‌ای، تاسیس فرودگاه و تامین اراضی مورد نیاز آن، تدارک آزادراه ساحلی، تدارک سایت‌های بزرگ دپو و انبارداری خشک در همیاری با انبارهای سیرجان، تدارک خطوط انتقال حامل‌های انرژی، تدارک تمهیدات حقوقی و قانونی لازم برای برقراری ترانزیت کالا با کشورهای همسایه از این جمله بود. دکترمجید روستا دکترای برنامه‌ریزی شهری و عضو هیات‌مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، نخستین سخنران روز اول بود. وی با بیان اینکه چابهار یکی از سه نقطه کشور است که پدیده کپرنشینی دارد، گفت: اساسا امروزه یکی از چالش‌هایی که در هزاره سوم در دنیا مطرح است موضوع فقر شهری است؛ این مساله فقر شهری مساله‌ای است که کارکرد و عملکرد شهرها را در دنیا تحت‌تاثیر خود قرار داده است، مخصوصا در کشورهای درحال توسعه. در سال١٩٧٠، ٣٧درصد جمعیت دنیا در شهرها زندگی می‌کردند. این آمار در سال٢٠٠٠ به ٤٧درصد رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال٢٠٣٠ این نسبت به ٦٠درصد جمعیت شهرنشین می‌رسد. این شهری‌شدن در کشورهای در‌حال‌توسعه اتفاق می‌افتد. این به این معنی است که در واقع روستاها دارند جمعیتشان را به نفع شهرها تغییر می‌دهند. این اتفاقات نظام اسکان را از سه حالت زندگی شهری، زندگی روستایی و عشایری به نظام سکونت روستایی، شهری و نواحی فرودست و فقیر شهری تبدیل می‌کند. وی افزود: اساسا شهرها در اثر این تغییرات اسکانی، تجلی‌گاه فضاهایی می‌شوند که این فضاها فقر شهری را در خود شکل می‌دهند. ٤٢درصد کل جمعیت کشورهای در حال توسعه در محلات فقیرنشین زندگی می‌کنند. براساس گزارش سازمان‌ملل امروزه از هر هفت‌نفر یک‌نفر در دنیا در سکونتگاههای غیررسمی و محلات فقیرنشین زندگی می‌کند و پیش‌بینی شده این جمعیت تا سال٢٠٣٠ به دومیلیاردنفر برسد. اگر دولت‌ها و مدیریت شهری برای این موضوع برنامه‌ریزی نداشته باشند کمتر از ١٥سال دیگر این جمعیت به دوبرابر می‌رسد و این چالش جدی از هم‌اکنون در اسناد بین‌المللی به‌عنوان یک زنگ خطر مطرح شده است.
احمد علی موهبتی، فرماندار چابهار در ارتباط با بحث توسعه بندر چابهار گفت: بندر، ساحل خلیج را در ٥ فاز، در بر می گیرد. باید ظرفیت بندر به ٨٦ میلیون تن برسد و تملک انجام شود اما مطالعات آن در حال انجام است. در ارتباط با بحث فرودگاه، بحث مکان‌یابی آن انجام شده است تا منطقه آزاد، حداکثر بهره‌وری را داشته باشد. احداث فرودگاه حداقل ٣٠٠ میلیارد تومان هزینه دارد و در ٨باند ساخته خواهد شد؛ چراکه منطقه آزاد، به فرودگاه نیاز دارد و باید همه دست‌به‌دست هم بدهیم تا بحث ایجاد فرودگاه را اجرایی کنیم.
توسعه چابهار و محور شرق
٣٠سال تاخیر و غفلت در توسعه شرق کشور
علی‌اصغر افتاده . مشاور فرماندار چابهار
توسعه چابهار و توجه به این منطقه راهبردی به‌عنوان یکی از ١٠نقطه منحصربه‌فرد از نظر اهمیت تجاری، اقتصادی، ترانزیتی و کریدورهای شمال به جنوب و غرب به شرق در جغرافیای جهان، برای نخستین‌بار در دهه٥٠ از سوی آمریکایی‌ها در ایران مدنظر قرار گرفت که بسیاری از برنامه‌ریزی‌های بعدی نیز براساس همان راهبردها دنبال شده است. شروع جنگ تحمیلی و محدود و ناممکن‌شدن واردات کالا به کشور از طریق جنوب، باعث شد چابهار به‌عنوان تنها نقطه امن ورود کالا به دروازه ورود کالاهای مورد نیاز از جمله کالاهای اساسی تبدیل شود و از همین‌روی بود که در عرض شش‌ماه با نصب اسکله فوق سریع توسط سنگاپوری‌ها، توسعه بندر شهیدبهشتی چابهار عملا کلید خورد. اما با اتمام جنگ، تمام توجه‌ها به سوی بندر شهیدرجایی بوشهر معطوف شد و توسعه بندر چابهار و محور شرق کشور با وجود ایفای نقش ممتاز در هشت سال دفاع‌مقدس تقریبا به فراموشی سپرده شد. گرچه نباید تصویب مصوبات گوناگون در مجلس و هیات وزیران در دوره‌های مختلف، از دهه٦٠، ٧٠ و ٨٠ و ادامه آن در دهه٩٠ را نادیده گرفت، اما باید اذعان کرد به‌رغم همه این برنامه‌ریزی‌ها و تصویب مصوبات گوناگون آنچه هنوز به ثمر نرسیده است توسعه و پیشرفت منطقه و تحقق اهداف برنامه‌ها است. مرور برنامه‌های دولت‌های گذشته درخصوص فرآیند توسعه محور شرق کشور نشان‌دهنده آن است با وجود آنکه در عمل شاهد تحقق‌یافتن اهداف برنامه‌ها نیستیم اما باید اذعان کرد روسای دولت به‌ویژه اعضای هیات دولت‌های مختلف تلاش وافری برای تهیه برنامه‌های توسعه‌ای و زیرساختی و همچنین تصویب‌نامه‌های مدون و قانونی در راستای توسعه محور شرق داشته‌اند. مصوبات جلسه کمیته کارشناسی شورایعالی توسعه صادرات غیرنفتی (٢٤مرداد١٣٨٥) از جمله این تصویب‌نامه‌هاست که اگر هرکدام به‌تنهایی به سرانجام رسیده بود، امروز باید شاهد تحولی شگرف در منطقه می‌بودیم. به‌نظر می‌رسد حلقه‌ای مفقوده در به‌ثمرنرسیدن این تصویب‌نامه وجود دارد، شاید مشخص‌نکردن یک سازمان چابک، قوی و تخصصی برای اجرای تحقق اهداف برنامه‌ها دلیل اصلی تحقق‌نیافتن برنامه‌ها باشد. براساس مفاد این تصویب‌نامه‌ها معمولا ١٢ وزارتخانه، سازمان و نهاد دولتی به‌صورت ستادی و با ریاست معاون رییس‌جمهور مسوول اجرای برنامه‌هایی مدون و مشخص شده‌اند که همین موضوع خود باعث شده است به‌دلیل مشغله‌های فراوان و متعدد معاون رییس‌جمهور و وزیران و سازمان و نهادهای مرتبط در این مصوبات، درعمل شاهد تحقق اهداف برنامه‌ها نباشیم. تجربه اجرایی در دنیا و ایران نشان داده فعالیت‌های توسعه‌ای و اجرایی که فرابخشی و چندوجهی است باید در یک سازمان تخصصی و چابک سازماندهی و مدیریت و نظارت شود تا اهداف برنامه‌ای به سرانجام برسد وگرنه مصوب و واگذارکردن اجرای برنامه‌ها به وزارتخانه و سازمان‌های مرتبط به‌تنهایی نمی‌تواند اهداف موردنظر را تحقق بخشد. گرچه باید خاطرنشان کرد بهره‌گیری از مدیران توانمند و متخصص در راس این سازمان چابک و تخصصی شرط موفقیت آن است. مصوبه توسعه محور شرق در سال١٣٨١ و تصویب‌نامه محور ترانزیت حمل‌ونقل کشور و الحاق و توسعه بنادر شهیدبهشتی در سال١٣٨٤ و دیگر برنامه‌های توسعه‌ای از این‌دست تصویب‌نامه‌هاست که هنوز به سرانجام نرسیده است. به‌صورت اختصار مهم‌ترین پروژه‌ها در زمینه بهسازی شبکه حمل‌ونقل در جنوب استان سیستان‌وبلوچستان را احداث جاده ارتباطی، ترانزیتی چابهار - نیکشهر به طول ١٥٠کیلومتر در مدت ٢٧سال، احداث ترمینال مسافری در فرودگاه نظامی کنارک توسط سازمان منطقه آزاد چابهار، نصب پست‌های آماده اسکله‌های شهیدبهشتی در سال١٣٦٠ با عمر مفید٢٠سال و استفاده تاکنون، تعریض اسکله شهید کلانتری و احداث ساختمان‌های مربوطه، بهسازی و ترمیم جاده‌های مواصلاتی چابهار راسک - خاش - زاهدان و چابهار - ایرانشهر- کرمان اشاره کرد که متاسفانه انجام این فعالیت‌ها هیچ‌گاه مزیت‌های پنهان چابهار را عیان نکرده است. زمان بسیارطولانی احداث جاده چابهار به نیکشهر و بی‌فایده‌ماندن زحمات کشیده‌شده در پروژه به‌واسطه عدم راه‌اندازی مسیر ارتباطی نیکشهر - ایرانشهر نمونه‌ای بارز در این میان محسوب می‌شود. براساس اعلام کارشناسان سازمان‌ملل‌متحد در امور حمل‌ونقل بین‌المللی از مجموع سه‌کریدور حمل‌ونقل جهانی، دوکریدور از ایران می‌گذرد. در این میان «بندر چابهار» در منتهی‌الیه جنوب‌شرق ایران، نقطه عبور جنوبی‌ترین کریدور شرقی غربی مراودات تجاری جهان است. این کریدور پس از پوشش مهم‌ترین شهرهای ناحیه مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن‌قاسم درنهایت به چابهار می‌رسد. در این میان «مناطق آزاد» نیز به‌عنوان پنجره‌ای برای همگامی و پیوند با اقتصاد کشورها و اقتصاد جهانی، ایجاد رشد و تحول در صادرات و بهره‌مندی از سرمایه‌های داخلی و خارجی و همچنین دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی، ایجاد و افزایش اشتغال و انتقال فناوری طراحی شده‌اند. تجربیات جهانی موید آن است که دولت‌ها در تامین منابع مالی جهت ایجاد زیرساخت‌ها و تاسیسات زیربنایی در مناطق آزاد به‌منظور هموارکردن بستر مناسب فعالیت‌های اقتصادی برای مشارکت بخش خصوصی صاحب نقش هستند. در همین راستا منطقه آزاد چابهار با توجه به جایگاه ویژه در بعد ملی به‌عنوان راهکار «توسعه محور شرق» و در بعد فراملی به‌عنوان «پل ارتباطی با کشورهای آسیای میانه و جنوب‌شرق آسیا در طراحی سیاست‌های کلان اقتصادی جایگاه جدی‌تری را طلب می‌کند. «احمد خرم» مشاور رییس‌جمهور وقت و عضو هیات‌مدیره منطقه آزاد تجاری‌صنعتی چابهار در حال حاضر، در همان مقطع اظهار کرده بود که ٢٥سال است می‌خواهیم محور شرق را توسعه دهیم تا هزینه‌های امنیتی که هرروز افزایش پیدا می‌کند را کم کنیم. هر سرمایه‌گذاری‌ای که در محور شرق کنیم با ضریبی بالاتر از یک، از خسارت‌های امنیتی-اجتماعی فارغ می‌شویم. به اعتقاد وی محور اول فعال‌شدن شرق کشور و افزایش ظرفیت ترانزیت از طریق این خطه است. غیر از بازرگانی داخلی، مساله صادرات مجدد نیز مهم است... . تا یارانه در شرق کشور ندهید سرمایه‌گذار نمی‌آید. ما در جلسات ترانزیتی روی محوری‌شدن ترانزیت تاکید داریم و اگر وزارت راه، مسکن و شهرسازی نیز توسعه چابهار یا محور شرق را در دستور کار قرار ندهد مساله‌ای حل نخواهد شد. به نظر می‌رسد امروز نه‌تنها در منطقه شرق کشور و به‌ویژه منطقه آزاد چابهار توسعه‌ای را شاهد نبوده‌ایم بلکه انحراف از مسیر توسعه و اهداف مناطق آزاد به امری بدیهی و بیت‌الغزل اظهارات عالی‌ترین مقام‌های کشور تبدیل شده است و امیدواریم در دولت تدبیر و امید با کاربستی دقیق و کارشناسی، شاهد شتاب گرفتن برنامه‌ها و رسیدن به جایگاه ممتاز راهبردی، اقتصادی و سیاسی منطقه جنوب‌شرق کشور در معادلات کشوری و فرامنطقه‌ای باشیم
- توانمندسازی مناطق محروم شامل ارتقای جاذبه‌های نواحی محروم یا منزوی برای سرمایه‌گذاری و رقابت‌پذیرکردن آنها.
ضرورت آموزش زبان مادری در مدارس
ناصر فکوهی انسان‌شناس، استاد دانشگاه در سخنرانی تحت عنوان «توسعه و مفهوم هویت پایدار در حوزه هویت‌های قومی در ایران» با بیان اینکه ما از ١٥سال پیش، در منطقه آزاد قشم به مفهوم توسعه از دیدگاه فرهنگ پرداختیم، گفت: مفهوم هویت پایدار، مفهوم نسبتا جدیدی در ادبیات جهان است. من در اینجا با رویکرد آسیب‌شناسی به طرح موضوع می‌پردازم. وی با تاکید بر اینکه توسعه با سیاست توسعه کالبدی بدون توجه به فرهنگ، توسعه‌ای است که از بالا می‌آید و بسیار شکننده است، گفت: در حالی که مرزها باید بسیار توسعه‌یافته‌تر از مرکز باشد و سیستم‌های مرزی ما در نقاط مختلف همچون کردستان، خوزستان، آذربایجان، گرگان و سیستان بعد از مرز ادامه می‌یابند و باید حفاظ این مناطق بسیار قوی‌تر باشد، اما چنین اتفاقی رخ نداده و در فرآیند توسعه به فرهنگ هیچ توجهی نشده است. هویت پایدار هویتی است که در آن به مشخصات فرهنگی، که کنشگران اجتماعی را به زمین پیوند می‌دهد، توجه شود و این مشخصات مورد تعمق و اعتلا قرار گیرد. به‌گفته وی بهتر بود نرخ شهرنشینی به‌جای ٨٠درصد، ٥٠درصد بود، اما شهرها اینقدر آسیب‌دیده نبودند و واقعا شهر بودند. این درحالی است که روستاهای ما نیز وضعیت نامطلوبی دارند و کاملا به سیستم شهری وصل شده‌اند و تنها عنوان روستا را دارند. تمام اینها یعنی اینکه مساله فرهنگ و پایداری آن نادیده گرفته شده است. پایداری یعنی توسعه‌ای که از نسلی به نسل‌های بعد منتقل شود. اگر وضعیت بدتر شده است، یعنی ما اشتباه کرده‌ایم و این انتقال صورت نگرفته است. فکوهی افزود: یکی از موفقیت‌های بزرگ ما در خلال این سال‌ها این بود که امروز طرح‌های توسعه‌ای باید ارزیابی اجتماعی و فرهنگی داشته باشد و وقتی به مفهوم هویت پایدار تاکید می‌کنم منظورم این است که توسعه بدون توجه به هویت امکان‌پذیر نیست. این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه نیمی از جمعیت کشور ما دوزبانه هستند، گفت: در کشوری که ٥٠درصد مردم زبان مادری‌شان فارسی نیست، متاسفانه در صدسال گذشته سیاست غالب، یکسان‌سازی بوده است؛ اتفاقی که هرگز رخ نمی‌دهد و ایران هرگز از لحاظ فرهنگی یکدست نمی‌شود. چراکه از زمان هخامنشیان تاکنون کشوری متکثر از لحاظ فرهنگی بوده است و دولت‌هایی موفق بوده‌اند که این تکثر را به رسمیت شناخته‌اند. تمام دولت‌های بزرگ ایران همچون ساسانیان، هخامنشیان، صفویه و...، سیاست تکثر را جزو برنامه‌های خود گذاشته‌اند و در چنین شرایطی هویت یک مساله اساسی است. وی در ادامه با تاکید بر اینکه درحال‌حاضر شهرها، هیچ تفاوتی با هم ندارند، گفت: در بدو ورود، من از فرودگاه تا مقصد با دقت به مناظر نگاه می‌کردم و متوجه شدم هیچ نشانه‌ای که به ما بگوید در سیستان‌وبلوچستان هستیم، در فضای شهر وجود ندارد. جز لباس‌های بومی مردم که خوشبختانه در اینجا هم مانند کردستان حفظ شده‌اند و اینها هویت‌هایی است که باید پایدار باشد. فکوهی در ادامه با طرح این مساله که فرودگاه چابهار چه فرقی با فرودگاه بیرجند دارد، گفت: متاسفانه هیچ فرقی. در حالی که هویت یک شهر باید پیش از ورود به آن شهر خود را نشان دهد. چگونه؟ به‌عنوان مثال با نمایش فیلمی از چابهار در هواپیما و المان‌های دیگر در شهر. و این چیزی است که توریست می‌خواهد. توریست هویت تقلیدی ناقص که در جاهای دیگر بهترش را دیده، نمی‌خواهد. توریست تجربه منحصربه‌فردی می‌خواهد که نتواند آن را جز با سفر به چابهار تکرار کند. این سیاستی است که در گردشگری جهان مورد توجه است و به آن هویت پایدار می‌گویند. فکوهی افزود: گاهی شهرها برای ساختن هویت پایدار چیزی ندارند، اما ما در موقعیتی هستیم که هفت‌هزارسال تاریخ با منابع هویتی پایدار بسیار گسترده وجود دارد. این منابع چیست؟ این منابع سرزمینی است که تکه‌به‌تکه‌اش منحصربه‌فرد است. باید نمایش داده شود، برجسته شود. زبان است، حافظه تاریخی است، هنر و قومیت است و باید اینها به‌عنوان ابزار توسعه مورد استفاده قرار گیرند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید حافظه تاریخی به‌شدت تقویت شود، گفت: این حافظه می‌تواند به‌عنوان منبعی قوی و موثر استفاده شود تا بتواند تغییر ایجاد کند. وی با ذکر این سوال که چرا افراد باید مشارکت کرده و خود را متعلق به این سرزمین بدانند، گفت: میزان تعلق در استان‌های مختلف ایران یکی نیست. فکوهی با بیان اینکه روحانی در ابتدای شروع دوره ریاست‌جمهوری سیاست‌های روشنی در زمینه اجرای اصل١٥ قانون‌اساسی مطرح کرد، گفت: متاسفانه این سیاست‌ها به آن شکلی که در ابتدا مطرح شد، دنبال نشد و در جلسه‌ای با حضور یونسی، دستیار ویژه رییس‌جمهور در امور قومیت‌ها، ما از این سیاست‌ها دفاع کردیم و گفتیم باید با همان قدرت ادامه پیدا کند. اصل١٥ قانون‌اساسی در هیچ‌جای کشور اجرا نشده و باید در سریع‌ترین زمان ممکن در مدارس پیاده شود. اجرای اصل١٥ و آموزش زبان مادری به دانش‌آموزان، حق دانش‌آموزان است و از تخریب زبان جلوگیری می‌کند.
وی افزود: باید اختیارات به مدیران استانی در سطح استان تنفیذ شود. نداشتن سیستم ریلی در چابهار فاجعه‌آمیز است. سطح دسترسی در اینجا باید به‌شدت افزایش پیدا کند. افزایش روابط افقی استانی و تقویت پیوندها در سطوح مختلف از جمله با مناطق همجوار از دیگر ضروریات است.
فکوهی پولشویی را تهدیدی برای کل استان عنوان کرد و گفت: این پولشویی به پاک‌کردن پول‌های حاصل از قاچاق موادمخدر می‌پردازد. وی همچنین بر نوشتن و تقویت زبان بلوچی و تولید ادبیات به این زبان تاکید کرد و گفت اگر ادبیات به این زبان تولید نشود، زبان شروع به فاسدشدن می‌کند و این اتفاقی است که برای زبان‌های گیلکی و مازنی افتاده و آنها را از طریق گرفتن لغات دیگر تبدیل به لهجه کرده است.
نباید سواحل دریا پر از صنعت شوند
سیدمحمود حسینی، استاندار دوران اصلاحات سیستان‌وبلوچستان با تاکید بر اینکه توسعه از بالا و بیرون اتفاق نمی‌افتد، گفت: تا زمانی که مردم استان، تحصیلکردهها، معتمدان و شبکه‌های اجتماعی استان به صحنه نیایند، هرگونه تلاشی ابتر خواهد بود، گفت: نخستین طرح توسعه‌ای که در کشور تصویب شده است، طرح توسعه‌محور شرق بود که در سال٦٧ تصویب شده است. این طرح برای تحرک‌بخشی به توسعه استان، اهداف مشخصی داشته است، از جمله افزایش توزیع پهنه جمعیت استان، افزایش سطح رفاه، درآمد، ایجاد اشتغال، تحول در شیوه معیشت طوایف، جلوگیری از قاچاق مواد مخدر، مبارزه با اعتیاد، ادغام اقتصاد استان در اقتصاد ملی، کنترل مرزها، حفظ تمامیت ارضی، اعتلای فرهنگ و تحکیم حاکمیت دولت، جذب سرمایه سرگردان. وی افزود: این سند با دو هدف کوتاه‌مدت خروج از بحران با تاکید بر بازرگانی و اشتغال و تکمیل زیرساخت‌ها و بلندمدت تحرک‌بخشی با صحه‌گذاشتن بر ترانزیت، ساماندهی بازارچه مرزی، احداث راه‌آهن و راه شوسه تدوین شده بود و برای ما نقشه راه بود و طرح توسعه استان را حول این محورها فعال کردیم. به ریشه‌یابی مسایل استان پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم مشکل کلیدی که مانع توسعه استان می‌شود ضعف اعتماد و مشکلات قومی و مذهبی است که مولد بی‌اعتمادی‌ها بوده و منجر به کاهش مشارکت در استان شده بود. حسینی در ادامه با بیان اینکه تا زمان انتخابات سال٧٦ میزان مشارکت سیاسی در استان نصف مشارکت کشور و ٣٤درصد بود گفت: این نقشه راه به ما می‌گفت باید در جلب مشارکت مردم همت کنیم. وی با اشاره به بررسی مطالعات سند توسعه محور شرق در تاسیس منطقه آزاد چابهار در آن زمان گفت: این مطالعات نشان داد چابهار امتیازات اولیه برای منطقه‌آزادشدن را نداشته و هدف برنامه‌ریزان از اعطای مجوز دیده‌شدن چابهار به‌عنوان بعد تزانزیتی بوده است. بنابراین تسریع در احداث راه‌ها یکی از اقدامات ضروری به‌شمار آمد. به‌گفته وی در سند توسعه محور شرق تمام وزارتخانه‌ها دیده شده بودند از جمله ایجاد دانشگاه فقه تطبیقی توسط وزارت علوم برای ارتباط با جهان اسلام و موارد دیگری که با توجه به فرصت‌های محیطی و مزیت‌های استان درنظر گرفته شده بودند. استاندار سابق استان سیستان‌وبلوچستان در ادامه با بیان اینکه درحال‌حاضر چابهار سهم بسیار اندک یک‌درصدی در تجارت خارجی دارد، گفت: چابهار باید به ظرفیت‌هایش در تجارت برسد. وی در ادامه در پاسخ به این سوال که چرا چابهار هنوز در رتبه آخر توسعه کشور است و در بیشترین شکاف توسعه با مرکز کشور قرار دارد، گفت: پیش از اینکه پاسخ این سوال را بدهیم باید بگویم شکاف توسعه میان مناطق کم‌توسعه و توسعه‌یافته‌تر کشور در حال افزایش است و خروج جمعیت و مهاجرت سرمایه انسانی از مناطق کمترتوسعه‌یافته به سمت مرکز در حال افزایش است. در سیستان میانگین درآمد مردم ٢٠درصد درآمد مردم تهران است و این به آن معنی است که دسترسی مردم به امکانات و سطح رفاه یک‌پنجم مردم تهران است و این مشکلی است که کل کشور به‌لحاظ آمایشی با آن درگیر است.
حسینی با اشاره به نتایج اخرین سرشماری‌ها گفت: ٩٠درصد جمعیت کشور در نیمه‌شمال و شمال‌غربی و در ٤٥درصد مساحت کشور تجمیع شده‌اند و ١٠درصد جمعیت در نیمه‌جنوبی و جنوب‌شرقی که ٥٥درصد مساحت کشور را تشکیل داده است. سرشماری سال٩٠ بیانگر این است که جمعیت بخش شمالی و شمال‌غربی به سمت استان‌های مرکزی تهران، قزوین و البرز مهاجرت می‌کنند و خراسان هم جزو مراکز جمعیت‌پذیر است و این در حالی است که در تدوین توسعه اسناد همچون سند توسعه محور شرق هدف، حفظ و توسعه جمعیت بود. اگر این روند ادامه یابد فاجعه‌ای در توزیع جمعیت در کشور اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: علت اصلی تاخیر در توسعه در این بخش نه کمبود منابع طبیعی و مالی و نه انزوای جغرافیایی است؛ علل اصلی ضعف عبارت‌اند از: ضعف نظام تدبیر، برنامه‌ریزی و اندیشه‌ورزی و مدیریت ناکارآمد، غفلت از ملاحظات آمایش سرزمین، تعلل در فرآیند برنامه‌ریزی و تعطیلی سازمان مدیریت در خلال این ٩سال، کنارزدن برنامه‌ریزی منطقه‌ای، فقدان برنامه توسعه بومی، برنامه‌ریزی در خارج از استان برای توسعه استان، تقدم آمایش ملی بر آمایش منطقه‌ای و تمرکز شدید سیاسی، اداری و مالی در دولت نهم و دهم به گونه‌ای که استانداران تبدیل به مدیران کل منطقه‌ای وزارت کشور شدند.
به‌گفته حسینی فقدان سازوکار ارتباطی گفت‌وگوی ملی و ضعف اعتماد از دیگر علل تاخیر در توسعه است به‌گونه‌ای که اگر بخواهیم استان توسعه یابد باید نگاه تبعیض‌آمیز قومی و مذهبی از میان برداشته شود. باید مشارکت مردم و منابع درون‌استانی به برنامه‌های توسعه‌ای جذب شود و در آن نقش داشته باشند.
وی در ادامه با بیان این هشدار که تاکید بر تجارت خارجی و ترانزیت نباید به تک‌بعدی‌شدن اقتصاد استان منجر شود، افزود اقتصاد باید دولت‌ساخته نباشد و ترکیبی از مشارکت بخش خصوصی و دولت باشد. استاندار سابق استان با بیان اینکه توسعه با توجه به مسایل زیست‌محیطی است گفت: نباید سواحل دریا پر از صنعت شوند و دسترسی باید برای مردم بومی وجود داشته باشد در غیراین‌صورت عسلویه‌ای دیگر تکرار می‌شود. تمام سواحل در سیستان آکنده از صنایع شده است و بخش‌های باقیمانده تحت تاثیر آلاینده‌هاست و آمونیاک و بنزن بسیار خطرناک بر سر مردم بومی می‌ریزد و اگر صنایع در فاصله دورتر ساحل ایجاد شوند در درازمدت به‌نفع مردم و منطقه است. حسینی در ادامه نسبت به ترویج بنیادگرایی و واپس‌گرایی در منطقه و در روند توسعه هشدار داد و گفت: اگر نگاه ملی ضعیف شود و درک درستی از دین صورت نگیرد این اتفاق رخ می‌دهد.
وی در پایان تاکید کرد: همه ما دایما منتظریم که از بیرون بیایند و برای ما کاری کنند. درخواست من از جوانان، اندیشمندان و... این است که به صحنه بیایند و به مدیران و مرکز تحرک ببخشند. ناامیدی و انفعال بسیار خطرناک است.
.
بیانیه همایش ریشه‌ها و پیوندها در هنر آمایش چابهار و مکوران
توسعه امری است که از بالا اتفاق نمی‌افتد و اگر خود مردم، تحصیلکردهها، معتمدان و شبکه‌های اجتماعی محلی به صحنه نیایند، هرتلاشی ابتر خواهد ماند. برنامه‌ریزی برای توسعه استان باید بر مبنای بازبینی «سند توسعه محور شرق» باشد. در این سند، افزایش سطح رفاه، درآمد، اشتغال، تحول شیوه معیشت طوایف، جلوگیری از افزایش اقتصاد غیررسمی، ادغام اقتصاد استان در اقتصاد ملی، کنترل مرزها، تعامل با اقوام، حفظ تمامیت ارضی، اعتلای فرهنگ، تحکیم حاکمیت و جذب سرمایه‌های سرگردان با دو هدف خروج از بحران در کوتاه مدت و تحرک‌بخشی به استان در بلندمدت مدنظر بوده است.
همایش دوروزه آمایش سرزمین «ریشه‌ها و پیوندها در هنر آمایش چابهار و مکران» با همکاری معاونت استانداری و فرمانداری ویژه شهرستان چابهار، سازمان منطقه آزاد چابهار، دانشگاه علوم‌وفنون دریایی، شهرداری چابهار، اداره کل بنادر و کشتیرانی استان سیستان‌وبلوچستان، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، اداره کل شیلات و فرمانداری شهرستان‌های کنارک، سرباز، قصرقند، نیکشهر، فنوج و سایر ادارات شهرستان چابهار در روزهای ١٣و١٤اسفند ١٣٩٣ در شهر چابهار و در سالن اجتماعات دانشگاه علوم‌وفنون دریایی تشکیل شد. شرکت‌کنندگان در این همایش به تبعیت از اسناد بالادستی موجود به‌منظور توسعه منطقه‌ای و گسترش عدالت اجتماعی پس از طرح موضوعات مربوط در مواردی که خواهد آمد به توافق رسیدند.
اجتماعی و فرهنگی
- تاسیس مرکز مطالعات توسعه شهری و منطقه‌ای جنوب‌شرق ایران با حمایت وزارت راه‌وشهرسازی، معاونت استانداری و فرمانداری ویژه شهرستان چابهار، منطقه آزاد، شهرداری، ان‌جی‌اوهای منطقه‌ای و خانه بلوچ و... .
- تشویق به مشارکت در اداره امور، رعایت حقوق و مسوولیت‌پذیری شهروندی، برابری و عدالت
- تقویت حافظه هویتی و فرهنگ محلی و بومی بلوچ
- احیای ادبیات، موسیقی و هنر برای کلیه جوامع شهری و روستایی از طریق احداث مراکز فرهنگی و کتابخانه‌ها و ایجاد شبکه‌های فرهنگی و برگزاری رویدادها
- تاسیس «خانه بلوچ» در چابهار به‌عنوان مکان فرهنگی و پژوهشی و آموزشی
- تاسیس انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی (مانند انجمن اندیشه‌سازان و کانون نخبگان بلوچ پیشنهادی گروه‌های محلی)
- استفاده از ظرفیت‌های قومی و مذهبی برای ایجاد محیط‌های پویای فرهنگی
- جلب همکاری رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی برای شناساندن بیشتر استان به عموم ایرانیان
- تقویت تعاونی‌های کشاورزی و صیادی
- اجرای اصل ١٥قانون اساسی
- اجرای برنامه‌های تعدیل فقر شهری و تقویت روحیه مشارکت مدنی در اقشار فرودست شهری
- توانمندسازی و سرمایه‌گذاری در اجتماع فقرا (آموزش، تولیدات خانگی و استفاده از ظرفیت‌های سمن‌ها) در محیط زیستگاه‌های غیررسمی (شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای کشور) با رویکرد توسعه اجتماع‌محور
- احداث دانشگاه بین‌المللی علوم پزشکی در چابهار و رواج گردشگری و اکوتوریسم در منطقه
- بسترسازی و کمک در راه‌اندازی نشریات محلی و تخصصی در حوزه‌های مختلف
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف ازجمله حقوق شهروندی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز
- گردهمایی سالانه دانشجویان استانی که در سایر دانشگاه‌های کشور مشغول تحصیل هستند با دایرکردن دبیرخانه دایمی در چابهار
- برگزاری همایش‌هایی برای تکریم مشاهیر و مفاخر استان در تهران و استان
- ایجاد برنامه‌های فرهنگی برای برجسته‌کردن دوهویت سیستانی‌وبلوچستانی
- بهادادن به ابتکار و خلاقیت نزد افراد آگاه محلی و جوانان در کارآفرینی در حوزه بخش خصوصی و اعطای وام به‌منظور تحقق آن (پیشنهادات و پروژه‌ها)
- توانمندسازی صیادان به وسیله آموزش، تامین تجهیزات جدید صیادی و تامین منابع مالی
اقتصاد
- برنامه‌ریزی برای توسعه اقتصادی منطقه براساس مشارکت بخش‌های عمومی و خصوصی
- برنامه‌ریزی توسعه صنعتی و تولیدی براساس داشته‌های استان و پتانسیل‌های موجود (شیلات، خرما و کشاورزی و صنایع جانبی و البته صنایع جدید)
- احداث صنایع لازم و جدید (با هدف ایجاد اشتغال و ارزش افزوده) با توجه به توسعه کالبدی چابهار و بندر آزاد آن
- راه‌اندازی صندوق‌های توسعه محلی
- ایجاد مرز رسمی مسافری و باربری در ریمدان
- رسمیت‌دادن به اشتغالات خانگی
- کمک به احیای «بافت بلوچ»
- تکمیل مطالعات اکتشاف معادن و تسهیل در بهره‌برداری از معادن شناخته‌شده
زیرساخت‌ها
- تسریع در احداث فرودگاه چابهار و ارایه خدمات پروازی متناسب با نقش چابهار
- تسریع در اجرای توسعه بندر شهید بهشتی و کلانتری و تجهیز آنها با توجه به ضایعاتی که ممکن است ایجاد کند
- صدور مجوز مرز رسمی مسافربری و باربری ریمدان
- تسریع در اجرای خط انتقال گاز از ایرانشهر به چابهار
- تسریع در احداث راه‌آهن چابهار تا مشهد و اتصال به خط ترانزیت آسیای میانه
- جلوگیری از ایجاد اقتصاد تک‌بخشی و ایجاد تنوع در ماموریت‌های اقتصادی منطقه
- احداث دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و سایر خدمات رفاهی در مقیاس‌های خرد و کلان
- جابه‌جایی محل تصفیه‌خانه فاضلاب شهر چابهار با توجه به جهت توسعه شهر و تسریع در اجرای شبکه فاضلاب
- تسریع در تامین آب آشامیدنی شهرها و روستاهای منطقه
- مطالعه جهت احداث بزرگراه چابهار به زاهدان
- تسریع در احداث بزرگراه چابهار به بندرعباس
- انجام مطالعات به منظور احداث جاده چابهار به پسابندر
- تکمیل «مطالعات توسعه سواحل مکران» از پسابندر تا جاسک
آب، کشاورزی و شیلات
- مطالعه برای ایجاد سدهای جدید و احداث سد کاریانی
- احداث شبکه‌های توزیع آب در پایین‌دست سدهای پیشین، زیردان، خیرآباد و کهیر
- استفاده از روش‌های نوین ذخیره و انتقال آب برای احیای کشاورزی در مکران
- استفاده از سیستم‌های آبیاری مدرن (تحت‌فشار و کم‌فشار)
- بهینه‌کردن مصرف آب، همراه با تغییر در الگوی کشت
- احداث سایت‌های پرورش ماهی و میگو
- توسعه صیادی در آب‌های آزاد به‌وسیله کشتی‌های نسل جدید صیادی
- توسعه صنایع جانبی در رابطه با تولیدات کشاورزی و شیلات
گردشگری و میراث تاریخی، طبیعی و فرهنگی
- احیا و کیفیت‌بخشی به صنایع‌دستی براساس داشته‌ها و استعدادهای نهفته در بطن استان
- ایجاد زیرساخت‌های جلب گردشگر با استفاده از جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی چابهار
- توجه به گردشگری و صنایع‌دستی به‌عنوان یکی از پتانسیل‌های اصلی استان و ایجاد بیشترین شغل با کمترین سرمایه
- ایجاد مجتمع‌های گردشگری در مجاورت مراکز و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی منطقه
- رجوع به طرح جامع گردشگری و احداث هتل‌های سه تا پنج‌ستاره برای کشور
- ایجاد «پایه پروازی» (Hub) برای شهر چابهار و افزایش پروازهای روزانه به مراکز استان‌های کشور
محیط‌زیست
- اقدامات لازم در جهت توسعه پایدار شهر چابهار با توجه به توان محیطی و ظرفیت تحمل زیست‌بوم‌ها
- حفاظت از محیط‌زیست با توجه به اصل٥٠ قانون اساسی
کالبدی - فضایی
- پایلوت‌شدن شهر چابهار به‌منظور مدیریت بهینه زمین و پیشگیری از گسترش سکونتگاههای غیررسمی (وزارت راه‌وشهرسازی یا شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری و سازمان ملی زمین و مسکن)
- احداث ساختمان‌های آموزشی و درمانی در شبکه‌های کارآمد در سطح منطقه
- انجام مطالعات آمایش سرزمین در چابهار و شهرستان‌های جنوب استان (شامل شش‌شهرستان)، فنوج (معادن)، کنارک (شیلات و کشاورزی)، نیکشهر (باراندازی برای منطقه چابهار)، قصرقند و سرباز (کشاورزی)، چابهار (بندر و شیلات)
- اجرای برنامه‌های تعدیل فقر شهری و پرورش روحیه مدنی نزد اقشار فرودست شهری ساکن در سکونتگاههای غیررسمی (وزارت راه‌وشهرسازی یا شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری و سازمان ملی زمین و مسکن)
