نشانه های سال سخت
حسین عبده تبریزی/ اقتصاددان
حسین عبده تبریزی در گفت وگو با اقتصاد نیوز در پیش بینی وضعیت اقتصاد کشور در سال جدید اظهار کرد: سال 1394 سال دشواری برای اقتصاد ایران خواهد بود؛ این دشواری ماحصل چند عامل خواهد بود.
او افزود: اول اینکه درآمد صادراتی نفت ایران به شدت کاهش خواهد یافت. کافی است رقم صادرات نفت در سال 1390 را که 110 میلیارد دلار بوده، با درآمد فروش احتمالی 25 میلیارد‌دلاری سال آینده مقایسه کنید. این برآورد با توجه به قیمت‌های جاری و محدودیت‌های فروش حدود یک میلیون بشکه‌ای به دست می‌آید.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: با این شرایط، موتور اصلی اقتصاد ایران که درآمد نفت است، بسیار کم‌تحرک خواهد شد. منتها، اگر بتوانیم به مقدار مناسبی گاز تولید کنیم، مقداری صرفه‌جویی روی نفت گاز خواهیم داشت که آن را می‌توانیم حدود هشت میلیارد دلار برآورد کنیم.
او افزود: البته، در این صورت می‌توانیم مقدار بیشتری صادرات میعانات گازی و پتروشیمی هم داشته باشیم. با در نظر گرفتن کاهش قیمت این میعانات و محصولات پتروشیمی، متاسفانه جریان نقدی ارزی ورودی بخش خصوصی از صادرات این محصول‌ها افزایش نخواهد یافت؛ در بهترین حالت، وضعیت در سطح همان سال 1393 باقی خواهد ماند.
عبده تبریزی معتقد است:از این منظر، درآمد ارزی ایران کاهش خواهد یافت و تراز ارزی کشور منفی‌تر خواهد شد. متناسب با این موضوع، به نظر می‌رسد درآمدهای بودجه‌ای هم افزایش نخواهد یافت، و این در حالی است که اکنون بسیار نیازمند افزایش ارقام درآمدی بودجه هستیم.
مشاور مالی وزیر راه و شهرسازی تاکید دارد که وقتی به دنبال خصوصی‌سازی هستیم، یعنی هزینه‌های سرمایه‌ای را به بخش خصوصی واگذار می‌کنیم، باید هزینه‌های جاری در بودجه بخش خصوصی افزایش یابد. مثلاً وقتی می‌گوییم بخش خصوصی بیمه‌ها را صادر کند، در بخش درمان ناگزیریم پوشش‌های عمومی بیشتری ایجاد کنیم. یا وقتی می‌گوییم بخش خصوصی مسکن بسازد تا مسکن مهر نداشته باشیم، باید به قشرهای ناتوان یارانه بدهیم.
او افزود: در بحث جاده‌ها نیز اگر معتقدیم بخش خصوصی جاده‌ها را بسازد، بلافاصله دولت باید مابه‌التفاوت‌هایی را به عنوان هزینه جاری پرداخت کند. پس اگر دولت هزینه تولید را نمی‌پردازد، باید پول استفاده و بهره‌برداری را پرداخت کند. بسیار روشن است مردم نمی‌توانند بلافاصله صد درصد پول جاده، برق و هر چیزی را پرداخت کنند که دولت تا قبل از این رایگان می‌داده است.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: با این اوصاف بودجه‌های امور رفاهی و یارانه‌ای، یعنی بودجه جاری به‌جای کسری بودجه عمرانی باید افزایش پیدا کند. این امر نیز به دلیل محدودیت درآمدها، خصوصاً درآمدهای غیرنفتی، دشوار شده است.
او تاکید دارد: درآمدهای گاز هم به سرعت قابل جایگزین شدن نیست، چرا که صادرات مستقیم گازی نداریم و صادرات محصولات گازی نیز مستلزم سرمایه‌گذاری بیشتر است، ضمن اینکه صنعت نفت هم که جزیی از پول نفت را دریافت می‌کرده، اکنون با کاهش رقم کل درآمد نفت، سهم کمتری را دریافت می‌کند و معلوم نیست بتواند حدود 20 میلیارد دلار هزینه جاری صنعت را بدهد تا بتواند در سطوح قبلی تولید کند، چه رسد به افزایش سقفی که آقای زنگنه در نظر دارد.
عبده تبریزی با تاکید براینکه این نشانه‌ها همه گواه سالی سخت برای کشور در سال 1394 است، خاطرنشان کرد: در سال جدید، نیروی کار جدیدی هم وارد بازار کار می‌شود، در حالی که ما فرصت‌های کار برای همه را نداریم. پس امکان مثبت شدن تولید ناخالص داخلی ایران و افزایش سرانه تولید بسیار دشوار به نظر می‌رسد.
او تصریح کرد: در بودجه 94 می‌بینیم دولت آمادگی چندانی برای پرداخت بدهی‌های خود ندارد. این موضوع نیز به یک معضل اعتباری برای دولت بدل شده است. اگر دولت نتواند به یک بدهکار معتبر بدل شود، اوراق دولتی هم آنقدر فروش نمی‌روند. از ارقام بودجه امسال ملاحظه می‌شود که دولت توان پرداخت بدهی‌های خود را ندارد.
عبده تبریزی خاطر نشان کرد:از این موارد ذکرشده نتیجه می‌گیریم وضعیت اقتصاد کلان کشور در سال 1394 مناسب نیست. نرخ رشد می‌تواند دوباره منفی شود و دستاورد دولت در کنترل تورم با دشواری حفظ خواهد شد.
این کارشناس اقتصادی تاکید دارد که بحث‌هایی که گفته شده فارغ از فاکتور مذاکرات است. بحث ما پیش‌بینی سال 1394 است. ممکن است در سال 1395 وضعیت نفت بهبود یابد و پیش‌بینی‌ها هم از همین موضوع حکایت دارد. در 2016 میلادی احتمال بازگشت قیمت نفت به کانال 60 تا 70دلاری زیاد است. بنابراین، محدودیت‌های جدی ذکرشده مخصوص سال 1394 است.
عضو شورای عالی بورس خاطر نشان کرد:اگر مذاکرات به نتیجه برسد، باز هم آنچه اتفاق می‌افتد، اثر انتظارات خواهد بود. یعنی، خود اقتصاد نمی‌تواند با سرعت حرکت کند و بلکه انتظارات تغییر می‌کند. این انتظارات یک بار در زمان انتخاب شدن آقای روحانی خودش را نشان داده است. البته، انتظارات یک بار خود را در اقتصاد تخلیه کرده و حبابی در آن زمان خصوصاً در بورس شکل گرفت.
عبد تبریزی معتقد است: فکر نمی‌کنم این بار هم اثر انتظارات به شکل گسترده‌ای باشد و بتواند شور و شعف گسترده‌ای ایجاد کند؛ به‌ویژه اینکه اثر توافق در بخش واقعی اقتصاد به تدریج خود را نشان خواهد داد.
