فروپاشی اقتصاد و دولت

محمد حاتم و دانا ابونصر
مترجم: مهدی نیکوئی
منبع: بلومبرگ
خیلی پیش از آنکه یمن مورد حملات عربستان قرار گیرد و دقیقا از زمانی که حوثی‌ها قدرت و موقعیت خود را در بخش‌هایی از یمن مستحکم کردند، سامی یحیی که یک معمار است، دست از کار کردن کشید و تاکنون سه بار به بانک مراجعه کرده است.
یحیی از این نگران است که وضعیت اقتصادی کشور تا حدی وخیم شود که سیستم مالی، ارز کافی در اختیار نداشته باشد؛ بنابراین او هر بار بیشترین میزان دلاری را که مجاز بوده است، از شعبه محلی بانک خود در صنعا برداشت کرده است. یحیی می‌گوید: «ترجیح می‌دهم که پولم را در خانه نگه دارم. در بانک خطر از دست دادن آن وجود دارد.» ترس او ناشی از هشدار سازمان ملل متحد است که عنوان کرده بود یمن در آستانه فروپاشی اقتصادی قرار دارد. پیش از حملات عربستان، کارشناسان این احتمال را مطرح کرده بودند که همزمان با کنترل وزارتخانه‌های کلیدی توسط حوثی‌ها و به موازات آنکه کشمکش‌های قومی و جدایی‌طلبانه کشور را در خطر تجزیه قرار داده‌ است، ممکن است دولت در پرداخت حقوق‌ در ماه‌های بعدی ناتوان باشد.
خطر دیگری که وجود دارد، کاهش صادرات نفت است که مهم‌ترین منبع کسب درآمدهای ارزی برای این کشور محسوب می‌شود. قیمت نفت طی 6 ماه گذشته بیش از 40 درصد کاهش یافته است. آوریل لانگلی علی، تحلیلگر ارشد حوزه کشورهای عرب از مرکز اینترنشنال کرایسس می‌گوید: «احتمالا در حال حاضر اقتصاد برای حوثی‌ها تهدید جدی‌تری نسبت به امنیت و شرایط سیاسی است.» حوثی‌ها مسلمانان شیعه یمن هستند؛ در حالی که اکثریت مردم یمن مانند همسایه‌شان، عربستان، سنی هستند. سعودی‌ها از رئیس‌جمهوری یمن، منصور هادی حمایت کرده‌اند که توسط حوثی‌ها به حاشیه رانده شده است و اکنون پس از استعفا گفته می‌شود به عربستان پناه برده است.
رهبر حوثی‌ها، عبدالمالک الحوثی، نیروهای خود را طی چند سال اخیر از مقر شمالی خود خارج کرده و بخش‌های بزرگی از کشور را تحت کنترل درآورده بود. آنها در ماه سپتامبر توانستند کنترل صنعا را به دست آورند و در ژانویه کاخ ریاست‌جمهوری را اشغال کردند. لانگلی علی گفت: «فروپاشی اقتصادی منجر به وارد آمدن آسیب‌هایی جدی به حوثی‌ها خواهد شد. این موضوع همچنین روندی را تشدید خواهد کرد که به نظر می‌رسد، هم اکنون شروع شده است: تجزیه کشور.» هر چند به دست آوردن گزارش‌هایی از میزان برداشت از حساب‌ها در یمن، دشوار است، اما نشانه‌های دیگری وجود دارد که نشان می‌دهد نقدینگی رو به اتمام است. عربستان نیز چندی پیش از حملات خود به یمن، کمک‌های مالی خود به این کشور را قطع کرده بود. فواد محسن که برای چند مجله و روزنامه محلی، آگهی جمع می‌کند، گفت آشوب‌های سیاسی و تاثیرات متعاقب آن بر اقتصاد، باعث شده است که درآمد او به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کند. 
او گفته است: «من هر ماه 700 دلار به دست می‌آوردم، اما در حال حاضر تقریبا درآمدی ندارم. با این وضعیت قادر نیستم که اجاره آپارتمان خود را بپردازم و از اقوامم قرض می‌گیرم. به این فکر می‌کنم که همسرم را برای زندگی به روستا ببرم. دیگر بضاعت هزینه‌های زندگی در اینجا را ندارم. شرایط طاقت‌فرسا شده است.» پیش از حملات عربستان، وزارت اقتصاد که تحت‌کنترل حوثی‌ها است به دنبال معرفی اقدامات ریاضت اقتصادی است که مجموعه‌ اقداماتی از کاهش پاداش‌ها گرفته تا محدودیت در اعطای اعتبارات برای احداث جاده‌ها و نگهداری پل‌های هوایی را شامل می‌شود. سخنگوی این وزارتخانه، جمیل الدوایس گفت «پرداخت‌ها به پیمانکاران به دلیل کاهش درآمدهای نفتی به تعویق افتاده است.»
عبدالله النجار که پیمانکار ساختمانی است، عنوان کرد به آنها گفته شده است که هزینه‌ها از جمله ساخت ایستگاه‌های بازرسی در آسفالت جاده‌ها در خارج از پایتخت را به دلیل نبود بودجه کاهش دهند. او می‌گوید دولت به او میلیون‌ها ریال بدهکار است، اما هرگاه که برای دریافت طلب خود به وزارت اقتصاد مراجعه کرده است، به او گفته‌اند: «به محض اینکه نابسامانی‌ها فروکش کند، پول او پرداخت خواهد شد و کارها ادامه خواهد یافت.» بانک مرکزی قبل از حملات نظامی عربستان علیه این کشور طی گزارشی اعلام کرده بود که درآمد نفتی این کشور در سال گذشته تا 37 درصد کاهش یافته است و به 67/ 1 میلیارد دلار رسیده است. به موازات کاهش قیمت‌ها و رواج رکود، حملات مختلفی به خطوط انتقال نفت توسط افراد قبایل صورت گرفته است. گفته می‌شود دولت این کشور 2/ 2 میلیارد دلار برای واردات سوخت هزینه کرده است تا کمبود را جبران کند.
 دبیر کل سازمان ملل، بان‌کی‌مون، در 12 فوریه امسال به شورای امنیت گفت که یمن «زودتر از چشمان ما فرو می‌پاشد.» طبق اظهار سازمان ملل نرخ مبادله ارز که طی سال‌های اخیر ثابت نگه داشته شده بود و هر 215 ریال معادل یک دلار محسوب می‌شد، اکنون در خطر است، جمال بن عمر مشاور بان‌کی‌مون گفت: «این خطر جدی وجود دارد که ریال سقوط کند. نگرانی‌های جدی در مورد توانایی دولت در پرداخت حقوق دو تا سه ماه آینده وجود دارد.» الدوایس گفت: یمن در هر ماه نیاز به 48 میلیارد ریال (390 میلیون دلار) برای پرداخت حقوق 2/ 1میلیون نفر کارمند دولت و نیروهای نظامی خود دارد. او گفت که وزارتخانه قادر به پرداخت حقوق‌های فوریه است و وضعیت عملیات آن «عادی» است.
محسن خان، یک مقام ارشد مرکز رفیق حریری گفت: «در صورتی که وضعیت اقتصادی بیش از این وخیم شود، دستیابی به راه‌حل‌های سیاسی در آینده یمن دشوار خواهد بود. »

  آتش زیر خاکستر
خان که در سال‌های 2003 تا 2008، رئیس دپارتمان خاورمیانه و آسیای میانه در صندوق بین‌المللی پول بود، می‌گوید: «وخامت شرایط اقتصادی «حاصل ناآرامی‌های سیاسی، آشوب‌های مردمی و خطرات تروریستی است.»
منصور هادی نتوانست شرایط کشور را پس از آنکه اعتراضات در سال 2012 منجر به استعفای همتای سابق او، علی عبدالله صالح شد، به ثبات برساند.
 پس از اینکه حوثی‌ها، کاخ ریاست‌جمهوری را اشغال کردند، او به بندر جنوبی عدن فرار کرد که یک مقر مستحکم برای جدایی‌طلبان است. گفته می‌شد منصور هادی به دنبال آن بود که هوادارانش را در آنجا بسیج کند. اما اکنون خبرها از فرار او به عربستان حکایت دارند. ایالات‌متحده، فرانسه و عربستان سعودی از جمله نخستین کشورهایی بودند که اعلام کردند به دلیل افزایش خطرات امنیتی، سفارتخانه‌های خود را در این کشور تعطیل می‌کنند. یمن، خانه اجدادی اسامه بن لادن، یکی از پایگاه‌های القاعده است که مسوولیت حمله‌های بسیاری را بر عهده گرفته است. 
یحیی، معمار اهل صنعا، گفت که رویدادهای اخیر، از جمله بسته شدن سفارتخانه‌ها و در پی آن حملات عربستان، بدتر از هر شرایطی است که تاکنون تجربه کرده است. در سال 2011 هم، زمانی که اعتراضات علیه رئیس‌جمهوری پیشین، صالح، به اوج رسیده بود، یحیی وجوه نقد خود را از بانک برداشت کرده بود؛ اما نه تمام پس‌اندازش را. یحیی گفت: «ما فکر نمی‌کردیم که مورد حمله خارجی قرار بگیریم. آینده واقعا تاریک است و نمی‌دانیم چه اتفاقی 
خواهد افتاد.»