برندگان اقتصادی حل وفصل مساله هسته ای ایران، کدام کشورها خواهند بود؟

 ^{بعد از تفاهم هسته ای در لوزان سوئیس و قوت گرفتن امکان حل وفصل موضوع هسته ای ایران، اثرات این توافق از جنبه های مختلف سیاسی، اقتصادی و بین المللی و برندگان و بازندگان هر یک از این حوزه های مورد توجه قرار گرفته است. از جمله حوزه های بسیار مهم قابل توجه برای ایران و همچنین برای کشورهای خارجی، اثرات این توافق بر اقتصاد ایران و فرصت های اقتصادی و تجاری است که از این بابت مطرح خواهد شد.}  

^{بدیهی است که اقتصاد و جامعه ایران، اصلی ترین برنده حل مناقشه هسته ای و لغو تحریم ها خواهند بود و از تنگناهای مختلفی که در سالهای اخیر بر سر راه آنها قرار گرفته اند، رهایی خواهند یافت و می توانند انتظار داشته باشند که در اثر لغو تحریمها، آزاد شدن دارایی های بلوکه شده ایران و ورود سرمایه خارجی در کوتاه مدت و میان مدت امکان استفاده از کالاهای با کیفیت و قیمت رقابتی و مناسب تر و خدمات پس از فروش قابل قبول تر و در دراز مدت نیز از توسعه اقتصادی متناسب با ظرفیت های کشور خود برخوردار شوند.}

^{اما برای خارجی ها این امر به عنوان فرصتی برای حضور یا احیای مجدد حضور خود در ایران به عنوان بازاری بزرگ و رو به توسعه خواهد بود. چرا که بدون شک بازار حدود ۸۰ میلیون نفری ایران با نزدیک به یک تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی، بزرگترین اقتصادی است که خارج از دایره تجارت و اقتصاد جهانی قرار دارد.}

^{تحریم های سال های اخیر علاوه بر اقتصاد داخلی، بر تجارت خارجی و شرکای تجاری کشورمان نیز تاثیر جدی گذاشته است. به عنوان مثال کشورهای اروپایی که تا پیش از تحریم ها نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار با ایران تجارت داشتند، تقریبا از دایره شرکای اقتصادی و تجاری ایران حذف شدند و بر عکس سهم کشورهای دیگری همچون هند، چین، کره جنوبی، ترکیه، عراق، امارات و غیره به شدت افزایش یافت به نحوی که در حال حاضر تجارت ایران با چین به تنهایی به بیش از ۵۰ میلیارد دلار رسیده است و کالاهای چینی که به طور عمومی نیز در حال قبضه بازارهای جهانی هستند، از این فرصت نهایت استفاده را بردند و بر این بازار بدون رقیب جدی مسلط شدند. از این نقطه نظر، علاوه بر بحث کلی اثرات تحریم، کشورها و مناطقی که از پایان تحریم ها بهره مند می شوند نیز جای بررسی دارد. لذا این سوال مطرح می شود که کدام کشورها احتمالا سود بیشتری از این بابت خواهند برد؟ اثرات کاهش تحریم ها بر کشورهای مختلفی که در نتیجه تحریم ها فرصت استفاده از این بازار را داشته اند، چه خواهد بود؟ حل مناقشه هسته ای چه اثری بر روابط اقتصادی با امریکا خواهد گذاشت؟}

^{به طور کلی چنین به نظر می رسد که در صورت لغو تحریمها، کشورهای اروپایی در قیاس با دیگر کشورهایی که از چرخه اقتصاد و بازار ایران خارج شده بودند، برنده اصلی خواهند بود چرا که به دلیل سابقه و شناخت مثبت قبلی، کیفیت کالاهای اروپایی، نیاز بازار و وابستگی ساختاری بسیاری از صنایع ایرانی به اروپایی ها، این احتمال وجود دارد که این کشورها بتوانند مجددا بازار از دست رفته خود را در میان مدت به دست آورند.}

^{هر چند انتظار نمی رود که چینی ها و دیگر رقبایی که در سالهای اخیر جای پایی برای خود در بازار ایران ایجاد کرده اند، به راحتی زمین را خالی کنند و احتمالا از اهرم های در دسترس خود همچون قیمت های پایین تر برای تداوم و نهادینه کردن حضور خود استفاده خواهند کرد. هر چند همین کشورها نیز به دلیل ورود رقبای جدی تر مجبور خواهند شد، کیفیت و خدمات پس از فروش کالاهای خود را بازبینی نمایند.}

^{البته علاوه بر چین که در نتیجه تحریم ها مجبور به تلاش بیشتر برای حفظ بازار خواهد شد، لغو تحریم ها بر دیگر شرکای فعلی تجاری ایران نیز اثر خواهد گذاشت و احتمالا کشورهایی همچون امارات متحده عربی که به دلیل تحریم ها به عنوان کشورهای واسط برای واردات و یا صادرات کالا و خدمات به ایران یا از ایران عمل می کردند، نیز نقش کمرنگ تری خواهند یافت.}

^{نکته دیگر قابل توجه، اثرات لغو تحریم ها بر روابط اقتصادی ایران با امریکا است. دولت امریکا از سال های قبل از مطرح شدن پرونده هسته ای، اقدام به وضع تحریم هایی علیه شرکت ها و شهروندان امریکایی برای همکاری با ایران نموده بود که اکنون این دسته از تحریم ها به عنوان تحریم های اولیه شناخته می شوند و تحریم هایی که این کشور بابت موضوع هسته ای برای شهروندان امریکایی و غیر امریکایی اعمال کرده است، به تحریم ها ثانویه معروف شده اند. آنچه که در مذاکرات هسته ای در حال برسی است صرفا لغو همین تحریم های ثانویه می باشد که حتی در صورت لغو آنها نیز تحریم های اولیه بر جای خود باقی خواهند ماند. لذا به نظر نمی رسد که شرکت ها و صنایع امریکایی بویژه در حوزه های مهمی صنایع سنگین و انرژی بتوانند از این فرصت استفاده کنند چرا که تحریم های اولیه امریکا که مانع تجارت امریکایی ها با ایران بوده است، برچیده نمی شوند و صرفا امکان گسترش همکاری در حوزه هایی مثل غذا و دارو که حتی در زمان تحریم ها نیز مستثنی بوده اند، وجود دارد. هرچند امکان گسترش دایره تنش زدایی در روابط دو کشور و تسری همکاری در یک حوزه به حوزه های دیگر قابل توجه خواهد بود که خود موضوع دیگری است و مدنظر این نوشته نیز نمی باشد.}

^{دکتر داوود رضایی اسکندری، دکترای روابط بین الملل}