خطر استقرار نحله خاص در دانشگاه ها

^{محسن رنانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان عصر روز گذشته در خانه فیزیک با بیان اینکه گفت‌وگوی میان رشته‌ای یکی از ضرورت‌های جامعه است، اظهار کرد: در ایران ظاهراً در قلمرو علم حضور داریم، اما این حضور نقطه‌ای است و حضور خطی نداریم، یعنی در یک پژوهش ویژه با رشد رو به رو بوده‌ایم ولی به طور کلی در همه علوم نتوانستیم به طور یکسان رشد کنیم. پس پیشرفت نقطه‌ای داریم نه خطی.
وی افزود: حداقل در علم اقتصاد 20 تا 30 سال از قلمرو علم امروز جهان عقب هستیم. گرچه مقالات سال 2015 را می‌خوانیم و پایان‌نامه‌هایی بر اساس آخرین مطالعات اقتصادی می‌نویسیم اما قالب و رفتارهایی که داریم متعلق به 20 سال قبل است.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان ادامه داد: رفتار اقتصادی ما از مد افتاده است. یک متدولوژی در برهه‌ای از تاریخ برجسته می‌شود و در زمانی دیگر از مد می‌افتد. اکنون وضعیت ما این است که از متدولوژی‌های از مد افتاده استفاده می‌کنیم.
رنانی با اشاره به بحث بومی‌سازی در علوم، اضافه کرد: بومی‌سازی بیشتر در علوم اجتماعی و کمتردر علوم طبیعی مطرح است. البته بحث بومی‌سازی مهم است و باید به آن توجه کرد، چراکه بومی‌سازی یعنی ترکیب واقعیت‌های موجود با علم سرحدی.
وی تصریح کرد: علم در زمانه حاضر تبدیل به ایدئولوژی شده است. همه ما با این ایدئولوژی به دنبال علم می‌رویم که خوب است و هیچ‌کس سوال نمی‌پرسد که آیا ممکن است علم بد نیز باشد؟
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان با اشاره به تغییر روش‌های علوم در سرتاسر تاریخ، خاطرنشان کرد: با معیار امروز متدولوژی می‌گوییم که حرف گالیله درست نبوده یا مطابق علم روز خودش بوده است. البته هنوز نمی‌دانیم که حرف گالیله درست است یا نه، اما فرض قوی داریم که با توجه به قوانین جدید علمی و روش‌های کارآمدتر حرف گالیله تا حد بسیاری اشتباه بوده است.
این استاد دانشگاه در تازه‌ترین اظهار نظر خود معتقد است: هنوز روشی نداریم که روش‌هایی که در حال کار با آنها هستیم را بررسی کند و بگوید درست هستند یا غلط. هیچ یقینی وجود ندارد که اکنون داریم درست عمل می‌کنیم یا غلط. بلکه بر اساس تجارب گذشتگان خود که از این روش‌ها استفاده کردند و نتیجه گرفتند رفتار می‌کنیم.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان ادامه داد: بطلمیوس یک تئوری در مورد جهان داد که سه هزار سال بر اساس آن کشتی‌ها سفر کردند و به مقصد رسیدند، اما امروز می‌گوییم که آن تئوری اشتباه است.
محسن رنانی با اشاره به تعریف علم اقتصاد، گفت: اقتصاد می‌خواهد رابطه میان امکانات و نیازها را به طور دقیق مشخص سازد. اگر اقتصاد بخوانید یاد می‌گیرید که به همه‌چیز نگاه اقتصادی داشته باشید و به گونه‌ای عمل می‌کنید که کمترین استهلاک برای شما باشد.
وی اضافه کرد: علم با ایدئولوژی فاصله کمی پیدا کرده است، یعنی تنها به علم باور داریم. این همان کاری است که وقتی با یک ایدئولوژی رو به رو می‌شویم انجام می‌دهیم و فقط به آن باور می‌آوریم. زمانی که هیچ دلیل یقینی برای اعتقاد به یک چیز وجود نداشته باشد و به آن اعتقاد پیدا کنیم، می‌شود ایدئولوژی و امروز بدون اینکه یقین از روش علمی داشته باشیم از آن استفاده می‌کنیم.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان گفت: در ایران علم تبدیل به ایدئولوژی شده است و در هر دانشکده تنها نحله‌ای از افراد به استخدام و کار در می‌آیند. به عنوان نمونه به هر دانشکده اقتصادی که نگاه کنید می‌بینید تنها گروه و نحله خاص اقتصادی در آن استخدام و مشغول به کار شده‌اند و این مسئله خطرناکی است.
وی با تأکید بر اینکه علم هنگامی که از جریان افتاد علم نیست، ادامه داد:علم یک نظام است و زیر نظام‌های بسیاری دارد. پویایی نیز مختص سیستم‌های زنده است و علم نیز یک جریان زنده است پس باید پویایی داشته باشد.
وی با سطح‌بندی علم به سه قلمروی سرحدی، فناوری و زیستی، تصریح کرد: در قلمرو سرحدی مرزهای علوم را به جلو می‌بریم و در آن علم پیشرفت می‌کنیم و در قلمرو فناوری، تئوری‌های مرزی را کاربردی و تبدیل به ابزارهای مفید می‌کنیم.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان گفت: متأسفانه در ایران هزاران پایان‌نامه در اقتصاد دفاع می‌شود، اما هیچ‌کدام نمی‌تواند به کار ما بیاید و اقتصاد کشور را بهبود دهد، زیرا همه پایان‌نامه‌ها به قلمروی سرحدی تعلق دارند.
رنانی با اشاره به قلمرو زیستی افزود: قلمرو زیستی سطحی است که علم در میان عموم مردم رواج پیدا می‌کند و همه با علم و آگاهی نسبت به اشیا رفتار علمی دارند.
وی با تأکید بر قلمروهای دوم و سوم، ادامه داد: ما باید به قلمرو دوم و سوم اهمیت دهیم و خیلی نگران قلمرو سرحدی نباشیم. علم پیشرفت خود را می‌کند اما آنچه مهم است کاربردی شدن آن و فایده داشتن برای کشور است.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان اضافه کرد: البته باید در برخی دانشگاه‌های مادر به قلمرو سرحدی هم اهمیت داده شود و بر روی آن کار شود اما در سایر دانشگاه‌ها باید بر روی قلمرو فناوری و زیستی تأکید شود نه اینکه همه دکتری تحویل جامعه دهند.
وی با بیان اینکه هر کس در یک علم عمیق‌تر شود می‌تواند علوم دیگر را نیز بهتر درک کند، خاطرنشان کرد: همیشه این سوال مطرح است که علم باید تخصصی باشد یا ترکیبی؟ تا زمانی که یک علم بالغ نشده است باید تخصصی باشد و زمانی که به بلوغ رسید و افرادی در آن پیدا شدند که به گونه‌ای عمیق در آن وارد شدند، می‌تواند تخصصی شود.}