تحلیل موسویان از زلزله‌ سیاسی عربستان

سیدحسین موسویان، عضو تیم پیشین هسته ای ایران و سفیر اسبق ایران در آلمان به سوالاتی پیرامون چشم انداز مذاکره هسته ای، تشدید تیرگی روابط میان ایران و عربستان سعودی و ماهیت تغییر و تحولات پاسخ داد.

این دیپلمات پیشین کشورمان دربارۀ تغییرات اخیر دستگاه سیاستگذاری عربستان سعودی و پیامدهای آن گفت:من تحول مثبتی در این تغییر و تحولات نمی بینم. به این دلیل که در حال حاضر در ساختار مدیریتی عربستان وزن عقلا کم شده است. وزیر دفاع جدید جوان ناپخته ای است. سفیری که در آمریکا بوده و هم اکنون وزیر خارجه شده، از نزدیکان ملک عبدالله و یک دیپلمات زرنگی است. اما اینکه وی به کدام سمت گرایش پیدا کند- به سمت بازهای سعودی و یا عقلا- باید صبر کرد و دید.

سفیر پیشین کشورمان در پاسخ به این سوال که عربستان با این تحولات به دنبال چه بوده، افزود: من معتقدم که این روند چند سال اخیر باعث تحقیر جهان عرب شده است. به خصوص اینکه عربستان ادعای رهبری جهان عرب را دارد. سعودیها احساس می کنند که در مقابل ایران فوق العاده ضعیف، آسیب پذیر و تحقیر شده اند و ایران دارد به وزنه و قدرت اصلی منطقه تبدیل می شود. در واقع مشکل سعودیها همین است. از همین رو با همۀ قدرت علیه بهبود روابط ایران و آمریکا کار می کنند. با تمام قدرت می خواهند تحریم ها حفظ شود، اگر آمریکا همین امروز به ایران حمله کند، بسیار خوشحال می شوند. از سویی با همۀ توان شان می خواهند جلوی توسعه نفوذ ایران را بگیرند. حملۀ به یمن ضمن اینکه دارای ملاحظات جدی منطقه ای بود، برای عربستان جنبۀ حیثیتی داشت تا روحیۀ دوباره به جهان عرب بدهد. واقعیت اینست مه جهان عرب واقعا روحیه اش را باخته است.

عضو تیم پیشین هسته ای ایران در ادامه پیرامون ماهیت تشدید تیرگی روابط ایران و عربستان گفت: در یکی از جلساتی که هفتۀ پیش در آن حضور داشتم و برخی از شرکت کنندگان عرب نیز حاضر بودند، حرف اصلی این بود که ایران در طول یک دهۀ اخیر روز به روز نفوذش در منطقه زیاد شده، جبهۀ اعراب در حال ضعیف شدن است، اتحادیه عرب از هم پاشیده، مصر که قدرت اول جهان عرب بوده و اعراب همیشه بر روی آن حساب می کردند، در 10 سال آینده نمی تواند مانور بدهد.
عراق که قدرتمندترین ارتش عربی بود، از هم پاشیده و سایر کشورهای بزرگ نیز با بحران دست و پنجه نرم می کنند. در این میان آمریکا قصد معامله با ایران و برداشتن تحریم ها را دارد. حرف اصلی حضار جلسه این بود که ایران با نهایت تحریم ها و فشارهای بین المللی در یک دهه اخیر، هژمونی منطقه است و دارد منطقه را در دستش می گیرد؛ پس وای به حال روزی که این تحریم ها برداشته شود و ایران قطعا به قدرت بلامنازع تبدیل می شود.

پاسخ من به آنها این بود که شما (اعراب) اصولاً شما استراتژی ایران را نمی فهمید و دلیل این نگاه نیز همین است. شما صحبت از تجاوز و هژمونی ایران می کنید ظاهراً فراموش کرده اید که شما عربها پس از انقلاب به ایران تجاوز کردید. مثل اینکه یادتان رفته که عراق وارد ایران شد، مثل اینکه یادتان رفته شما، کشورهای حاشیه خلیج فارس اعم از امارات و کویت و سایر کشورها 100 میلیارد دلار برای این جنگ دادید. مثل اینکه یادتان رفته که شما دنبال تجزیه ایران بودند و نه حتی تغییر رژیم.

جالب است بدانید که یکی از همین عربهای حاضر در جلسه به من گفت: Yes, Because Iran is too big and powerful یعنی ایران هم بزرگ است و قدرتمند. من پاسخ دادم منطق شما اینست. شما یک میلیون ایرانی را کشته، زخمی و آواره کردید. شما استفاده صدام از سلاح های شیمیایی را حمایت کردید. شما بعد از جنگ نیز همین سیاست را ادامه دادید و فشار آوردید به آمریکا برای تحریم. آمریکا دنبال تغییر رژیم بود اما شما از همان اول دنبال تغییر رژیم و تجزیه ایران بودید.

من به آنها گفتم حال ایرانیها باید در مقابل این سیاست چه کنند؟ باید دست روی دست بگذارد و نگاه کنند؟ محرز است که سیاست منطقه ای ما تغییر می کند. سیاست ایران سیاست دفاعی است و شما باید این مسئله را درک کنید. ایران برای دفاع از خودش این سیاست را در پیش می گیرد. اگر ایران اطمینان حاصل کند که همسایگانش به دنبال تجزیه و ... نیستند سیاست دیگری را در پیش می گیرد. 

موسویان در ادامه با اشاره به بحران یمن گفت: وقتی در جلسۀ مذکور دربارۀ یمن بحث شد، من به آنها گفتم که یمن به ویتنام عربستان تبدیل می شود. بزرگترین اشتباهی که عربستان می توانست بکند، یمن بود. عربستان هیچ وقت نمی تواند از یمن خارج شود. اگر عربستان تصور می کند که می تواند با چند حملۀ هوایی یمن را از پای درآورد و در بروید، اشتباه می کند.
یمن ملتی است که عربستان با آنها دعوای تاریخی دارد؛ اینکه عربستان وارد گزینه نظامی شود، دست به کشتار مردم بزند و فرار کند، از این خبرها نیست. من تأکید کردم که عربستان، کلید بی ثباتی کشورش را با حمله به یمن زد. من به آنها یادآور شدم پیشنهاد وزیر خارجه ایران برای مذاکره با عربستان از سر ضعف نبوده است و این یک پیشنهاد و نظر کارشناسانه در راستای حل بحران منطقه بوده است؛ حال آنکه دشمنان تلاش می کنند با تشویق عربستان بر این آتش بدمند.

موسویان در پاسخ به این سوال که: "با توجه به اینکه شخص اوباما تهدیدات اصلی عربستان را بحران داخلی، جوانان و نیاز مبرم به اصلاحات داخلی خوانده بود موضع آمریکا در قبال آمریکا را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا تصور نمی کنید که آغاز جنگ یمن، تله آمریکایی ها برای سعودی ها بوده است؟
گفت: من از سعودیها پرسیدم که چرا به یمن حمله کردید؟ آنها گفتند: ما در منطقه خاورمیانه و جهان عرب تحقیر شدیم. عربستان سعودی برای اعادۀ حیثیت جهان عرب وارد شد. ما قبلا تلاش می کردیم که آمریکا را قانع کنیم به سوریه و ایران حمله کند؛ اما آمریکا این کار را نکرد. درباره یمن نیز می دانستیم که آمریکا وارد عمل نمی شود، و عربستان مجبور شد که خودش برای اعادۀ حیثیتش در جهان عرب وارد عمل شود.

 موسویان در پاسخ به این سوال که آیا واقعاً حمله به یمن با هماهنگی آمریکایی ها نبوده است، افزود: جالب است بدانید که یکی از دیپلماتهای پیشین حاضر در نشست هفته قبل درباره همین سوال به من گفت: نه ساعت قبل از حمله رایزن نظامی سعودی در واشنگتن به آمریکایی ها خبر داده بود.
من از این دیپلمات سعودی سوال کردم که چرا رییس ستاد نیروهای مسلح آمریکایی گفته بود که ما اصلا از حملۀ نظامی عربستان به یمن خبر نداریم. آیا ممکن است که عربستان سعودی بدون اطلاع آمریکا کاری در خاورمیانه بکند؟ او گفت: می شود یا نمی شود قضیه ایران وضعیتی در منطقه ایجاد کرده که روابط ایران- آمریکا و سعودی را نیز تحت تأثیر قرار داده و سعودیها ترجیح دادند که 9 ساعت قبل از حمله به آمریکا اطلاع دهند.

من از سعودی حاضر در جلسه پرسیدم: شما چرا بدون اطلاع آمریکا دست به این حملۀ نظامی زدید؟ آنها پاسخ دادند: اولاً مطمئن بودیم که آمریکا از ما حمایت می کند و هیچ راهی ندارد. ثانیاً اگر از قبل به آنها اطلاع داده بودیم، قطعا با این اقدام مخالفت می کردند.
موسویان در پاسخ به این پرسش که: آیا واقعاً آمریکا با حمله به یمن مخالفت می کرد، گفت:
بله. ببینید، اروپا و آمریکا به خوبی می دانند دود وضعیت بحرانی خاورمیانه به چشم خود آنها می رود. اینکه رسما می گویند که داعش تهدید ثبات و امنیت اروپا و آمریکاست؛ واقعیتی مسلم است. از سویی آمریکا دیگر به نفت منطقه خاورمیانه نیاز ندارد. آمریکا دیگر حاضر نیست خون و پول بدهد تا دیکتاتور را برای نفت نگه دارد. آن دوران تمام شد. اینقدر بحران در خاورمیانه عمیق شده و به هم ریخته که آمریکا دیگر قادر به کنترل آن نیست.

دوم اینکه آمریکا می داند که هیچ ابرقدرت دیگری قادر به مدیریت بحران فعلی نیست. نه چین و نه روسیه و نه اروپا. حتی اگر آنها قادر باشند حاضر نیستند که پول و خون برای بحرانهای خاورمیانه بدهند. روسیه تجربۀ افغانستان را دارد. اروپایی ها نیز از همان اول عاقل بودند. آنها حتی مخالف حمله به عراق بودند. اینها می دانند که ریشه تروریسم در درون متحدان آمریکاست. بایدن در هاروارد نیز به همین مسئله اشاره کرد. گفت مشکل اصلی ما متحدان خود ما هستند که پول و اسلحه به تروریست ها می دهند. آمریکا می داند که دامنۀ بی ثباتی اگر به آمریکا و اروپا برسد، سایر کشورها را نیز گرفتار می کند، ترکیه بی ثبات می شود. در واقع دومینووار همه کشورها را گرفتار می کند.