کاهش دمای پول!

^{«سرمایه ها به کدام سمت حرکت کرده است؟» این سوالی است که در دو سال اخیر پاسخ یک کلمه ای برای آن وجود ندارد. اگر تا پایان سال 91 بازارهای مالی و واسطه ای نشانه های واضحی از انباشت سرمایه بروز می دادند، حالا نزدیک به دو سال است که مقصد سرمایه ها به یک نقطه معطوف نمی شود. برخی نام "رکود" را برای شرایط فعلی بازارها در نظر گرفته اند اما تعدادی از اقتصاددانان نیز معتقدند که "ثبات" تعریف دقیق تری محسوب می شود. مدافعان تعریف دوم بر این باورند که اگر همه بازارهای رایج نظیر طلا، ارز، مسکن و خودرو با رکود همراه باشد پس پول ها و سرمایه ها باید به سمت بانک ها یا بورس رفته باشد اما شرایط بازار پول و سرمایه این موضوع را اثبات نمی کند. با این حساب آنچه در بازارهای کشور حاکم شده است را به ثبات تشبیه می کنند نه رکود. محدود شدن دامنه نوسان قیمت در تمامی بازارهای رایج طی 20 ماه گذشته شرایط جدیدی را پیش روی دارندگان سرمایه قرار داده است. اگر تا پیش از این به رسم همیشگی در ایران، علائم تورمی در یک بازار خود را نشان می داد و همین موضوع سرازیر شدن سرمایه ها به سمت آن بازار را به دنبال داشت، این بار مدل جدیدی در اقتصاد ایران تجربه شده است.}

^{طی سال های گذشته در میان بازارهای رایج هربار علائم بی ثباتی در یک بازار نمایان می شد، ورود سرمایه ها به این بازار این بی ثباتی را تقویت می کرد تا تورم در آن حرف اول را بزند. این فرمول مشخص چندین بار برای تمامی بازارها به نوبت اجرا شده است و اوج آن نیز در سال 91 رقم خورد که بازار ارز به آن دچار شد. در دو سال اخیر اما هیچ نشانه ای در هیچ کدام از بازارهای مورد علاقه سرمایه های سرگردان، بروز پیدا نکرده است. اجرای سیاست کنترل تورم از سوی دولت یازدهم برای بازگرداندن آرامش به اقتصاد آنچنان با دقت پیش رفته است که رکورد جدیدی در سقوط نرخ تورم طی یک دوره زمانی 20 ماهه به ثبت رسیده است. در این مدت نرخ 40 درصدی تورم به 15 درصد تقلیل پیدا کرده است تا نشانه های آن در بازارهای رایج نیز نمایان شده باشد. در این شرایط که روند سقوط ارزش پول ملی متوقف شده است، دیگر نشانه ای از پول داغ در بازارها وجود ندارد. دمای پول کاهش یافته تا صاحبان سرمایه با آرامش و بر اساس واقعیت ها برای مقصد پول خود تصمیم بگیرند. شاید به دلیل تجربه شرایط هیجانی در سال های 90 و 91 باشد که روزهای آرام در دو سال اخیر به رکود تعبیر شده است و واقعیت روی دیگری داشته باشد.}

^{پراکندگی سرمایه ها}

^{شواهد بازارهای مالی نشان می دهد که ایجاد ثبات در قیمت ها موجب شده تا صاحبان سرمایه تصمیم های متفاوتی برای مقصد پول های خود بگیرند. در این شرایط دیگر جمع بندی ثابتی برای هدایت پول ها وجود ندارد به همین دلیل است که هیچ کدام از بازارها با هیجان همراه نشده اند. وضعیت بازار سرمایه و بازار پول نشان می دهد که با هجوم سرمایه ها مواجه نشده اند به همین دلیل است که کارشناسان بازارهای مالی معتقدند پول ها در بازارهای مختلف پراکنده شده و معاملات در همه بازارها زیر سایه ثبات، جریان دارد چه اگر چنین نبود باید بانک ها به جشن جذب بالای سپرده دعوت می شدند اما شرایط شبه بحرانی منابع بانکی و رقابت سرسخت آن ها برای جذب سپرده نشان می دهد که اوضاع آنگونه که باید باشد، نیست. در شرایطی که نرخ سود بانکی 5 تا 7 درصد بالاتر از نرخ تورم است، بانک ها و موسسات مالی برای جذب سپرده حاضر شده اند از سقف 22 درصدی سود نیز عبور کنند و با روش های خاص خود سودهای بالاتری را به مشتران بدهند تا زخم های ناشی از کمبود منابع را التیام ببخشند. از طرف دیگر بازار سرمایه نیز هیچ نشانه ای از جذب سرمایه جدید ندارد. از دی ماه سال 92 که افول شاخص بورس و کاهش قیمت سهام در بورس حاکم شده، ارزش بازار سرمایه به حدود نصف رسیده است. با این حساب بازار پول و سرمایه عایدی چندانی از سرمایه ها نداشته اند و این موضوع نشان می دهد که پول ها در بازارهای مختلف در حال گردش است اما از آنجا که ثبات در بازارها همه گیر شده است، هر کدام سهمی از سرمایه ها برده اند.}

^{پول داغ}

^{فعالان بازارهای مالی تعبیر "پول داغ" را زمانی به کار می برند که هیجان در بازارهای سرمایه ای و واسطه ای حرف اول را می زند. در شرایطی که قیمت کالاها روز به روز افزایش می یابد و سرعت رشد تورم، ارزش پول ملی را در برابر سایر ارزها تضعیف می کند، دمای پول افزایش می یابد. اگر صاحبان سرمایه آن را در دست نگه دارند، دستشان می سوزد به همین دلیل باید هرچه سریعتر آن را در بازارهایی سرمایه گذاری کنند که بیشترین بازدهی را دارد. این کار باعث می شود تا ارزش دارایی آن ها حفظ و حتی تقویت شود که در این صورت از موج کاهش ارزش پول در امان می مانند. تجربه سال های 90 و 91 در ایران که قیمت ارز در بازار آزاد رو به افزایش گذاشته بود، نمونه داغ شدن ریال محسوب می شود. در آن سال ها دلار به عنوان تاثیرگذارترین ارز بر مناسبات اقتصادی ایران وارد مسیر افزایش قیمت شد و بلافاصله قیمت طلا، سکه و سایر کالاها نیز نسبت خود را با دلار تنظیم کردند و وارد مدارد صعودی شدند. همین موضوع موجب شد تا سرمایه ها تصمیم واحدی برای ورود به بازار طلا و ارز بگیرند. افزایش تقاضایی که در پی این هجوم سرمایه به بازارها تحمیل شد نیز عامل دومی برای چاق شدن قیمت ها رقم زد تا بهای دلار تا 4 هزار تومان نیز پیش برود و سکه تمام بهار آزادی رکورد یک میلیون و 500 هزار تومان را به ثبت برساند. سایر کالاها و خدمات نیز ازقافله عقب نماندند تا نرخ تورم نقطه به نقطه به 45 درصد برسد و توصیه فعالان بازار به مردم تبدیل ریال به کالایی دیگر باشد. در همین سال‌ها قیمت مسکن افزایش بیش از 100 درصدی را تجربه کرد و انواع خودروهای داخلی و خارجی نیز رکوردهای بی‌سابقه‌ای در رشد قیمت به ثبت رساندند. التهاب در بازارها در حالی به اوج رسیده بود که بازار پول در شرایط ناگواری قرار داشت. بانک‌ها با نرخ سودی که حدود نصف نرخ تورم بود، توانایی جذب سپرده را از دست داده بودند. اصطلاح پول داغ در این دوره زمانی معنای دقیقی پیدا کرد اما از خرداد ماه سال 92 که انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد شرایط به کلی تغییر کرد و رویه جدیدی در بازارها حاکم شد. با ایجاد چشم‌انداز مثبت از آینده اقتصاد به واسطه روی کار آمدن دولت یازدهم، هیجان و التهاب بازارها به سرعت تخلیه شد و قیمت‌ها در بازارهای کلیدی نظیر ارز، طلا و مسکن رو به کاهش گذاشت. کاهش نرخ تورم و تعدیل نرخ ارز موجب تقویت ارزش پول ملی شد تا از دمای پول در ایران کاسته شود. بازگشت آرامش به بازارها، ثبات را نیز به همراه خود آورد تا دامنه نوسان قیمت‌ها به حداقل برسد. تغییرات اندک نرخ ارز، سکه، مسکن و خودرو در طول سال 93 نشان می‌دهد که ثبات به بازارها بازگشته است.}

^{بازار ارز}

^{هفته گذشته بانک مرکزی در انتشار گزارش نماگرهای اقتصادی تغییر قیمت ارزهای رایج در بازار آزاد در سال 93 را به طور رسمی اعلام کرد که نشان می‌دهد نوسان قیمت در سال گذشته بسیار محدود بوده و ثبات قیمت، آرامش بازار را تضمین کرده است.}

^{طبق گزارش بانک مرکزی در اسفند ماه 1393 متوسط قیمت فروش یک دلار آمریکا در بازار آزاد 3 هزار و 393 تومان بوده و هر یورو نیز در این ماه با قیمت 3 هزار و 777 تومان فروخته شده است که نسبت به ماه قبل به ترتیب 1.7 درصد و 4.7 درصد کاهش یافته است. قیمت دلار در اسفند 93 نسبت به اسفند 92 معادل 12.1 درصد افزایش و بهای یورو در این زمان 10 درصد کاهش یافته است. طبق این آمار متوسط قیمت فروش یک دلار و یک یورو در بازار آزاد تهران در سال 93 معادل 3 هزار و 280 و 4 هزار و 198 تومان برآورد شده است که نشان می دهد دلار نسبت به سال ماقبل 3 درصد افزایش و یورو 1.5 درصد کاهش یافته است.}

^{همین آمارها نشان می‌دهد که در سال 92 نرخ دلار نسبت به سال ماقبل 22.1 درصد افزایش یافته بود اما در سال 91 افزایش بهای دلار از 116 درصد عبور کرده است. نرخ یورو نیز در سال 91 با رشد 101 درصدی مواجه شده است اما در سال 92 افزاش 25 درصدی بهای یورو نشان از بازگشت آرامش به بازار دارد.}

^{طبق آمار بانک مرکزی در سال 93 بهای پوند افزایش 5.2 درصدی را تجربه کرده و بهای یکصدین ژاپن 5.6 درصد کاهش یافته است. فرانک سوئیس سال گذشته 2.4 درصد گران شده است. این آمارها نشان می‌دهد سال 93 ثبات در بازار ارز حاکمیت داشته است.}

^{طلا و سکه}

^{آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می دهد که متوسط قیمت فروش سکه بهار آزادی طرح جدید در اسفند سال گذشته به 966 هزار تومان رسیده که در مقایسه با ماه قبل0.7 درصد کاهش داشته است. طبق این آمار در سال متوسط قیمت فروش سکه بهار آزادی 965 هزار تومان بوده که نسبت به سال 92 کاهش 9 درصدی را تجربه کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که بازار طلا و سکه نیز با ثباتی نسبی همراه بوده و متوازن با نرخ دلار و بهای جهانی طلا پیش رفته است. این بازار نیز بر اساس نیازهای واقعی تقاضا داشته و هیچ نشانی از سفته بازی و تقاضای کاذب در آن مشاهده نشده است. طبق آمارهای رسمی بهای سکه در سال 92 نسبت به سال ماقبل از آن 3.9 درصد افزایش داشته است. این در حالی است که در سال 91 میزان افزایش قیمت سکه 80 درصد ثبت شده است.}

^بورس

^{آمارها نشان می دهد بازار سرمایه در سال 93 روزهای کم رمقی را سپری کرده است و همین موضوع نشان می دهد که سرمایه‌ها جذب بورس نشده است. آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای سال 93 تا پایان اسفندماه شاخص کل بورس روندی منفی را طی کرده است تا در نهایت بیش از 20 درصد زیان به سهامداران تحمیل شده باشد. متوسط زیان سهامداران بورس در سال 93 به 20.8 درصد برسد. ارزش بازار سرمایه نیز در این مدت از حدود 386 هزار میلیارد تومان به 280 هزار میلیارد تنزل کرده است. شاخص کل سال 93 را با 79 هزار و 14 واحد آغاز کرد اما در روز پایانی سال به 62 هزار و 532 واحد رسید. با این حساب نمی توان اینچنین تحلیل کرد بازارهای دیگر در رکود بوده اند و پول ها به سمت بازارهای مالی سوق پیدا کرده است چراکه شواهد در بازارهای مالی نشان می دهد که با جذب سرمایه مواجه نشده‌اند.}