بهره مالکانه (رویالیتی) چیست؟

^{بهره مالکانه سهم صاحب طبیعت از تولید است که معمولاً آنچه طبیعت و بهره مالکانه امروز در اقتصاد جهانی مطرح شده است معادن به طور عام و نفت و گاز به طور خاص هستند.}

 ^{بهره مالکانه یا رویالتی مبلغی است که به منظور بهره برداری از امتیاز منابع دارای ارزش اقتصادی (برای نمونه حق استخراج از معدن) یا برای بهره گرفتن از امتیاز حقوق مالکیت معنوی و حق تکثیر (کپی رایت)، حق امتیاز، نشانه تجاری و یا دانش فنی و تکنولوژی به دولت یا مالک پرداخت می‌شود.}

 

^{در مورد زمین بهره مالکانه فقط شامل در اختیار گرفتن زمین بکر است. در حالی‌که در مورد معادن و نفت و گاز، ماده اولیه اصل اساسی است که در بتن طبیعت واگذار شده وجود دارد. لذا در این دو مورد قیمت ماده اولیه کلاً متعلق به مالک معدن و اجازه بهره‌برداری از آن مشمول پرداخت بهره مالکانه می‌شود.}

 

^{عوامل متعددی در تعیین نرخ بهره مالکانه موثر است و با مدل‌های اقتصادسنجی مختلفی محاسبه می‌شوند. می‌توان نتیجه گرفت که بهره مالکانه جدا از منشأ مالکیت که دولتی یا خصوصی است یک مبنای علمی و منطقی و عرفی اقتصادی دارد و درجهان رابط بین صاحب معدن و بهره‌بردار در صورت جدائی تعریف شده است.}

^{بحث بهره مالکانه عمدتا به کشورهایى بازمى‌گردد که داراى معادن گسترده مشخصى هستند که نفت هم در این چارچوب قرار مى‌گیرد.}

^{بهره مالکانه را ارزش ذاتى منابع زیرزمینى مى‌دانند که متعلق به دولت است. بهره‌بردارى از این منابع که ماهیت اقتصادى دارد مستلزم سودآورى است که در مقابل آن مالیات پرداخت مى‌شود و صاحب سهم که دولت است هم از آن سود سهام مى‌گیرد. این بخش از فعالیت تحت عنوان فعالیت تجارى نام برده مى‌شود.}

 

^{قبل از انقلاب بهره مالکانه ۵/۱۲ درصد بود که از طریق شرکت ملى نفت ایران به دولت پرداخت مى‌شد. در آن زمان شرکت نفت در حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز دارنده نفت بوده است. نفت ایران در اختیار کنسرسیوم بوده و آنها مکلف به پرداخت بهره مالکانه، مالیات، مالیات مخصوص (پس از افزایش قیمت با دستور شخص شاه) بودند. همه این پول‌ها وقتى وارد شرکت ملى نفت ایران مى‌شده، شرکت 1درصد برداشت مى‌کرده و بقیه به خزانه دولت واریز مى‌شده است.}

^{از جمله بحث‌هاى مهم و اساسى در زمینه بهره مالکانه که عموما مورد غفلت واقع شده است، تاثیر اجراى این طرح بر اقتصاد ملى و سیاست‌هایى هم‌چون کاهش تصدى‌گرى دولت، خصوصى‌سازى و افزایش درآمد دولت است.}

 

^{خبرهای مرتبط:}