میراث پوپولیسم «عمو موگابه»

ویکتور اولادوکون
مدیر عامل
«تری دی گلوبال کنسالت» و کارشناس رسانه‌های آفریقا
بله درست شنیده‌اید! زیمبابوه‌ای‌ها از روز دوشنبه در برابر 175 به علاوه 15 صفر دلار زیمبابوه، 5 دلار ایالات متحده دریافت می‌کنند؛ اما اوضاع همیشه این طور نبوده است.

من برای اولین بار 20 سال پیش به زیمبابوه رفتم. به یاد دارم زمانی که در هتل میکلز در حراره، پایتخت دیدنی و پردرخت کشور مستقر شدم، نرخ برابری، 20 دلار زیمبابوه برابر یک دلار آمریکا بود. آن زمان، قهرمان آزادی‌خواه کشور، رابرت موگابه رئیس‌جمهور شده بود و «تنها» 8 سال از ریاست‌جمهوری خود را گذرانده بود، ریاست‌جمهوری او بعدها تبدیل به امری مادام‌العمر شد.
شکاف‌های نظام‌های سیاسی و اقتصادی همان موقع قابل مشاهده بود. مخالفان سیاسی به‌طور سیستماتیک ساکت شدند؛ اما کشاورزی، تکیه‌گاه اصلی اقتصاد مزرعه به مزرعه در حال ویران شدن بود. کشاورزان سفیدپوست اقلیت که زمانی بیش از 70 درصد زمین‌های کشاورزی قابل کشت را دست دست داشتند (وضعیتی که قابل اعتراض و غیرقابل دوام بود)، شاهد مصادره مزارع خود توسط «مبارزان آزادی‌خواه» و مقام‌های فاسد دولتی شدند. به برخی کشاورزان سفیدپوست بدشانس که نسل‌ها زمین‌هایی را در مالکیت خود داشتند، تنها چند ساعت فرصت داده شد زمین‌های خود را ترک کنند. بسیاری دیگر از آنها همراه با خانواده‌هایشان در مزارع خود به قتل رسیدند.
کسانی که مخالف تجربه‌های جدید سوسیالیستی بودند و جرات می‌کردند پیشنهاد انتقال زمین با مذاکره یا مدل متفاوتی از اقتصاد را ارائه دهند، توسط نیروهای اطلاعاتی دستگیر و «خائن» خوانده می‌شدند. همزمان، «عمو موگابه» توسط هموطنان خود مورد ستایش قرار می‌گرفت. در سال 1995 هم، زیبایی و شکوه «بازی‌های آفریقایی» چهره اختلافات عمیق نژادی، اقتصادی و سیاسی کشور را پوشاند.
چند هفته پیش، رابرت موگابه، رئیس‌جمهوری مادام‌العمر و حالا 91 ساله کشور در مراسم سوگند خوردن رئیس‌جمهوری نیجریه شرکت کرد، جشنی که برای دموکراسی و انتقال صلح‌آمیز قدرت از دولت گودلاک جاناتان به محمدو بوهاری برگزار شده بود. اینکه این دیکتاتور 90 ساله چطور در این مراسم سرش را بالا گرفته بود، مساله‌ای ورای درک من است؛ اما حتی وقتی روزنامه‌نگاران نیجریه‌ای به او هجوم آوردند تا بپرسند چه زمانی از حکومت کناره‌گیری خواهد کرد و در کشورش انتخاباتی آزاد و عادلانه برگزار می‌کند هم سر او بالا بود. 
امروز موگابه مانند تندیسی غول‌پیکر است. او مدت‌ها پیش با موفقیت همقطاران پیشین خود را در مسیر تقلا برای استقلال ناپدید کرد. جاشوا نکومو، ندابانینگی سیتهول و رو ابل موزوروا تنها چند نمونه از اینها هستند. او به تنهایی یادآور متعفن تمام آن چیزی است که رهبری مستبد در آفریقا را به مشکل رسانده است.
کارآفرینان، ورزشکاران برجسته سیاه پوست و سفیدپوست، اعضای اپوزیسیون سیاسی و صدها هزار کشاورز مدت‌ها است که به تبعید رفته‌اند و موگابه را در ریاست بر لاشه آنچه زمانی کشوری بالنده بود، تنها گذاشته‌اند. دلار زیمبابوه امروز بی‌ارزش است تا برای خرید دستمال توالت و سوخت هم کافی نباشد.
به این ترتیب رابرت موگابه رئیس‌جمهوری زیمبابوه پس از 30 سال مدیریت ناکارآمد سیاسی و مدیریت سیستماتیک و نابخردانه مالی و اقتصادی اعلام می‌کند که هموطنانش دیگر محدود به پول زیمبابوه نیستند. آنها حالا می‌توانند با چرخ دستی و کامیون به بانک بروند و هر 175 کوادریلیون دلار زیمبابوه را با 5 دلار آمریکا مبادله کنند! عجب «رشد اقتصادی» شگفت‌انگیزی برای کشوری که زمانی یکی از قوی‌ترین اقتصادهای آفریقا بود، کشوری که زمانی- همین 20 سال پیش- نرخ برابری 20 دلار زیمبابوه در برابر یک دلار آمریکا را تجربه می‌کرد.
من برای برادران و خواهرانم در زیمبابوه بهترین آرزوها را دارم و امیدوارم روزهای محنت آنها اندک باشد و یوغ بندگی زودتر از روی آنها برداشته شود؛ اما ضمنا، فکر می‌کنم زمان آن است که اتحادیه آفریقا به «عمو باب» بگوید دیگر واقعا وقت رفتن است.