آیا افزایش قیمت‌های حامل‌های انرژی، منجر به صرفه جویی می‌شود؟

^{چندی پیش، قیمت های حامل های انرژی افزایش پیدا کرد و شیب این افزایش چنان بود که برخی آن را فاز سوم هدفمندسازی یارانه ها نامیدند، در حالی که دولت به صورت رسمی این نام را به کار نبرد. اظهار نظرهای زیادی در مورد چرایی و آثار افزایش قیمت حامل های انرژی به خصوص بنزین در ایران در میان کارشناسان اقتصادی وجود دارد. اما مسأله ای که کمتر به آن پرداخته شده است، این است که هدف سیاستگذار از افزایش قیمت های حامل های انرژی چیست؟ اگر هدف سیاستگذار، پوشش کسری بودجه احتمالی می باشد، می تواند منطقی باشد اما مسأله ای که در یادداشت فوق توضیح داده می شود این است که سیاستگذار نمی تواند با این کار در پی کاهش مصرف بنزین در ایران باشد.}

^{در توضیح این مسأله، در ابتدا باید گفته شود که راهکارهای کاهش مصرف انرژی در ادبیات اقتصاد انرژی و همچنین تجربیات کشورهای موفق در این زمینه، مشخص می باشند. یکی از مهمترین مسایل در این میان، این است که به دلیل شکست بازار در بازارهای انرژی، قیمت ها، سیگنال مناسبی جهت تخصیص بهینه منابع ارائه نمی کنند. لذا برای کاهش مصرف انرژی، در ابتدا باید امکان صرفه جویی وجود داشته باشد که در این زمینه فعالیت هایی صورت بگیرد تا قیمت بتواند سیگنال مناسبی در این زمینه ارسال کند. این مراحل شامل موارد زیر می باشند:}

^{۱. امکان پذیری فنی: این مساله بدیهی است که انرژی به صورت مستقیم استفاده نمی شود و از طریق دستگاه های مختلف جهت مقاصد متفاوت از انرژی استفاده می کنیم. اولین شرط جهت صرفه جویی در مصرف انرژی این است که باید دستگاه هایی با کارآیی بالاتر که منجر به استفاده کمتر انرژی می شوند، وجود داشته باشند که بتوان با استفاده از آنها، در مصرف انرژی صرفه جویی کرد. در حقیقت اولین شرط این است که چنین دستگاه هایی اصولاً باید اختراع شده باشند، وگرنه در صورتی که هیچ انتخاب دیگری برای استفاده از دستگاه های مصرف کننده انرژی وجود نداشته باشد، امکان صرفه جویی وجود ندارد.}

محرک اصلی صعود تورم خوراکی‌ها

آمارهای بانک مرکزی حاکی از آن است که تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری به 8/ 20 درصد رسیده و حدود یک سال گذشته 16 واحد درصد افزایش یافته است. یکی از عوامل موثر در افزایش تورم خوراکی‌ها، افزایش سطح قیمت «گروه میوه‌ها و خشکبار» بوده است. تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری معادل 3/ 45 درصد بوده است، حال آنکه یک سال قبل و در اردیبهشت سال گذشته، تورم نقطه‌به‌نقطه گروه میوه‌ها منفی 3/ 0 درصد ثبت شده بود. علاوه‌بر این، رشد قیمت ماهانه این گروه نیز رقم قابل توجهی بوده و تورم ماهانه این گروه در اردیبهشت معادل 6/ 10 درصد گزارش شده است. طبق این آمارها در سایر گروه‌های مواد خوراکی دامنه تورم نقطه‌به‌نقطه از سطح 20 درصد تجاوز نکرده و حتی در برخی از گروه‌ها مانند گوشت سطح تورم نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است. 

بررسی آمار‌های بانک مرکزی حاکی از آن است که تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها در دو سال گذشته، در یک مسیر سهمی مانند حرکت کرده است. در اوایل سال 92، تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها در سطح بالای 40 درصد ثبت شده بود، اما با تغییر سیاست‌های تورمی، از سطح تورم نقطه‌به‌نقطه کاسته شد و این مقدار در اردیبهشت‌93 به زیر 10 درصد نزول کرد. بررسی آماری در دو ماه گذشته، نشان می‌دهد که بازهم مسیر تورمی تغییر یافته و کمی به سطح آن افزوده شده است.

افزایش قیمت ها؛عادلانه یا ظالمانه

^{به دنبال افزایش بهای برخی حامل های انرژی از ابتدای سال جاری که با افزایش بهای برق آغاز و فعلا با بنزین خاتمه یافته؛ اگرچه هنوز هم انتقادها به این افزایش ها به ویژه افزایش  قیمت بنزین وجود دارد،اما از دولت به عنوان مجری دخل و خرج یکساله کشور معتقد است که اگر این افزایش ها صورت نگیرد،کسری بودجه ناشی از یارانه نقدی در انتهای سال دولت را با چالش های بزرگتری روبرو خواهد کرد.}

^{این تغییرات قیمتی براساس مصوبه مجلس در بند (ه) تبصره 9 ماده واحده قانون بودجه سال 94 کل کشور صورت گرفته، حال آنکه 5 اقتصاددان مجلس این اقدام دولت را در جهت جبران کسری بودجه که نتیجه آن کوچک تر شدن سفره های مردم می شود،عنوان کرده اند.با این حال دولت مصمم است که این اقدام منجر به توزیع مناسب بهتر درآمدی می شود.}

^{گزارش های رسمی حاکی است که سهم دهک بالای درآمدی (ثروتمندان) نسبت به سهم دهک پایین (فقیرترین) به طور متوسط طی سالهای اخیر (1384-1392) حدود 14.5 درصد بوده است،این درحالی است که نسبت دهک بالا به پایین درآمدی در کشورهای در حال توسعه مانند پاکستان 6،اندونزی 7.8،تایلند 11.3،ترکیه 13.9 و برای کشورهای پیشرفته نظیر فرانسه 9، سوئیس 8.9 و آلمان  6.9 گزارش شده است. این شاخص به خوبی در مقایسه با ارقام بین المللی، توزیع نابرابر درآمد را در دهک های درآمدی کشور منعکس می کند و تاکید دارد که دولت چاره ای جز متعادل کردن قیمت ها از طریق افزایش بهای حامل های انرژی ندارد.}

بهرام شهریاری: چگونه پراید 20 میلیون تومان شد؟

^{بازار خودرو این روزها هنوز هم به رسم سه سال گذشته ناخوش است و روی آرامش ندارد. از همان روزها تاکنون خودرو همچنان پله‌های گرانی را می‌پیماید و خودروسازان نیز به هیچ‌وجه حاضر نیستند قیمت خودروهای تولیدی خود را که برخی از آنها با کاهش متقاضی هم مواجه هستند، کاهش دهند. در این شرایط در حال حاضر خودروهایی همچون پراید را باید با قیمت‌های بیش از 20 میلیون تومان و پژو 405 را با قیمت حدود 30 میلیون تومان خریداری کرد. اما چه شد که تا این حد خودرو گران شد و پرایدی که در ابتدای سال 91 حدودا 10 میلیون تومان بود، حالا باید این خودرو را به دو برابر قیمت خرید. یا در رابطه با پژو 405 که سه سال قبل حدودا 14 میلیون تومان قیمت داشت، حالا باید بیش از 30 میلیون تومان برای خرید آن هزینه کرد. بهرام شهریاری، عضو سابق انجمن قطعه‌سازان در این رابطه با حضور در کافه خبر چنین توضیح داد: «در سال‌های گذشته بدون توجه به مباحث علمی و فنی به سمتی رفتیم که قیمت تمام شده تولیدات افزایش یابد.» به گفته وی، «ما نمی‌توانیم دائما با چانه‌زنی قیمت را بالا و پایین ببریم، چون نتیجه‌اش عرض‌اندام چینی‌ها می‌شود که خودروهایشان در ایران فراوان است.» به اعتقاد شهریاری، «ما اساسا به موضوعات از زاویه علمی و فنی نگاه نمی‌کنیم و همین موضوع باعث شده که امروز صنعت خودرو از مسیر اصلی خود منحرف شود.»}

دلایل افزایش قیمت طلا از زبان کشتی‌آرای

 

^{رییس اتحادیه طلا و جواهر ضمن تشریح دلایل افزایش قیمت طلا و سکه در هفته اخیر، گفت: افزایش قیمت‌ها موجب افزایش تقاضا یا التهاب در بازار نشد.}

محمد کشتی‌آرای اظهار کرد: علت افزایش قیمت طلا در واقع نگرانی معامله‌گران از اوضاع اقتصادی اروپاست که میزان خرید طلا در بازارهای جهانی و بازارهای آسیا افزایش یافته است.

وی افزود: افزایش تقاضا و چند شاخص منفی در چین باعث این افزایش قیمت این فلز گران‌بها شده است.

کشتی‌آرای اظهار کرد: در بازار داخلی نیز قیمت‌ها با افزایش مواجه شد ولی موضوع مهم این است که این افزایش قیمت باعث افزایش تقاضا نشده و التهابی را در بازار به وجود نیاورد.

رییس اتحادیه طلا و جواهر بیان کرد: قیمت هر اونس جهانی طلا در مقایسه با اوایل هفته افزایش حدود 19 دلاری داشت و قیمت سکه نیز نسبت به اوایل هفته حدود 48 هزار تومان افزایش داشت.

درگذشت پادشاه عربستان قیمت نفت را افزایش داد

 ^{در پی درگذشت عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی، روز جمعه قیمت نفت در بازارهایی آسیایی بیش از یک دلار افزایش یافت.}

^{به نقل از رویترز، قرارداد مربوط به معاملات نفت خام آمریکا در غرب تگزاس برای تحویل ماه مارس روز جمعه با یک دلار و 45 سنت افزایس، به47.76 دلار رسید.}

^{عربستان سعودی سحرگاه امروز با صدور بیانیه ای اعلام کرد که عبدالله بن عبدالعزیز ساعت یک بامداد جمعه درگذشت و امیر سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد، به عنوان پادشاه جدید سعودی معرفی شد.همچنین پادشاه جدید نیز شاهزاده مقرن را به عنوان ولیعهد عربستان معرفی کرد.}

^{عربستان سعودی از اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) به شمار می رود و و نخستین صادرکننده نفت در جهان است.}

^{بهای نفت از ژوئن(خرداد-تیر) سال 2014 بیش از 50 درصد کاهش یافت که مهمترین دلیل آن عرضه بیش از حد از سوی تولیدکنندگان است. البته این وضع با افزایش تولید نفت آمریکا تشدید شده است.}

^{12 کشور عضو اوپک که یک سوم نیاز جهانی نفت را تامین می کنند آخر ماه نوامبر(آذرماه) تصمیم گرفتند سقف تولید 30 میلیون بشکه ای خود در روز را برای 6 ماه آینده حفظ کنند.}

چرا باید نگران افزایش نرخ ارز بود؟

حسین راغفر پاسخ داد:

^{قیمت ارز در ایران شدیدا تابع عرضه ارز است زمانی که دولت طبق پیش بینی های که انجام می دهد عرضه ارز را کاهش می دهد قیمت دلار نیز با افزایش رو به رو می شود. این در حالی است که خوش بینی های که در خصوص مذاکرات 5+1 وجود داشت زمانی که با تمدید مواجه شد قیمت دلار را دگرگون کرد و شوکی به بازار ارز وارد شد.}

اما یکی دیگر ار دلایل نوسانات نرخ ارز در چند وقت اخیر کاهش محسوس قیمت نفت بود که شبهاتی در خصوص تامین بودجه سال 94 به وجود آورد و بسیاری بر این باورندکه دولت سال آینده با کسری بودجه مواجه خواهد شد. بنابراین در چنین شرایطی دولت ناگزیر خواهد بود که با افزایش قیمت حامل های انرژی و کالاهای دیگر کسری خود را جبران کند. باید انتظار داشته باشیم که در شرایط کسری بودجه یکی از کالاهای که با افزایش رو به رو شود ارز باشد. باید دید که برحسب شرایط سیاسی-اقتصادی کشور و اینکه انتظارات چگونه صورت می گیرد قیمت ها به چه سمتی خواهند رفت. البته نباید این نکته را فراموش کرد که دولت های که بدهکاران و یا با کسری بودجه مواجه هستند خواه ناخواه یکی از موارد تامین بودجه شان افزایش قیمت ارز است تا بتوانند بخشی از منابع را تامین کنند. اما تامین منابع از طریق افزایش نرخ ارز آثار بسیار مخربی خواهد داشت. کاهش ارزش پول ملی برای تامین منابع تبعات کاملا مخربی دارد و در این میان زندگی اقشار فرودست و کم درآمد جامعه را مختل خواهد کرد.

قیمت نفت صعودی شد

^{قیمت نفت در معاملات امروز دوشنبه روندی صعودی در پیش گرفت و هر بشکه نفت برنت دریای شمال با افزایش 1.14 دلاری در برابر 62 دلار و 52 سنت معامله شد.}

^{قیمت جهانی نفت که در آخرین روز معاملات هفته قبل پس از کاهش حدود 50 دلاری طی چند ماه گذشته روندی صعودی را در پیش گرفته بود در معاملات امروز دوشنبه نیز به این روند ادامه داد.}

^{قیمت نفت برنت دریای شمال که در روز جمعه بیش از یک دلار افزایش یافته بود در معاملات امروز نیز با افزایش 1.14 دلاری مواجه شد و در حال حاضر هر بشکه نفت برنت در برابر 62 دلار و 52 سنت معامله می شود.}

^{قیمت نفت سبک آمریکا نیز امروز دوشنبه 90 سنت افزایش یافت و به 58 دلار و 3 سنت در هر بشکه رسید.}

^{روند صعودی قیمت نفت در حالی آغاز شده است که وزیر نفت عربستان روز گذشته در راستای سیاست این کشور برای تضعیف قیمت نفت گفت: حتی اگر تولیدکنندگان غیر عضو اوپک تولید نفت خود را کاهش دهند عربستان چنین کاری را انجام نخواهد داد.}

^{به عقیده تحلیلگران با سطح کنونی عرضه و تقاضا برای نفت قیمت این محصول در فصل سرما در سطح 60 تا 70 دلار در نوسان خواهد بود اما فرا رسیدن فصل گرما و آغاز تعطیلی فصلی پالایشگاه ها تقاضا برای نفت را کاهش خواهد داد و در نتیجه فشار دوباره‌ای را به قیمت‌ها وارد خواهد کرد.}

آثار مخرب افزایش نرخ ارز

 ^{قیمت ارز در ایران شدیدا تابع عرضه ارز است زمانی که دولت طبق پیش بینی های که انجام می دهد عرضه ارز را کاهش می دهد قیمت دلار نیز با افزایش رو به رو می شود. این در حالی است که خوش بینی های که در خصوص مذاکرات 5+1 وجود داشت زمانی که با تمدید مواجه شد قیمت دلار را دگرگون کرد و شوکی به بازار ارز وارد شد. اما یکی دیگر ار دلایل نوسانات نرخ ارز در چند وقت اخیر کاهش محسوس قیمت نفت بود که شبهاتی در خصوص تامین بودجه سال 94 به وجود آورد و بسیاری بر این باورندکه دولت سال آینده با کسری بودجه مواجه خواهد شد. بنابراین در چنین شرایطی دولت ناگزیر خواهد بود که با افزایش قیمت حامل های انرژی و کالاهای دیگر کسری خود را جبران کند. باید انتظار داشته باشیم که در شرایط کسری بودجه یکی از کالاهای که با افزایش رو به رو شود ارز باشد. باید دید که برحسب شرایط سیاسی-اقتصادی کشور و اینکه انتظارات چگونه صورت می گیرد قیمت ها به چه سمتی خواهند رفت. البته نباید این نکته را فراموش کرد که دولت های که بدهکاران و یا با کسری بودجه مواجه هستند}

کاریکاتور/ شیب ملایم

سروکله جمشید "بسم‌..."ها دوباره در بازار ارز پیدا شد

 بازار ارز ایران روزهای حساسی را سپری می‌کند؛ روزهایی که هیچ‌گاه در دو سال اخیر به خود ندیده است.

قیمت‌ها روند افزایشی به خود گرفته و هنوز بانک مرکزی به این نتیجه نرسیده است که از ابراز قانونی خود استفاده و در بازار ارز مداخله کند.

برخی فعالان اقتصادی، نرخ‌های جدید در بازار ارز را واکنش بازار به تصمیمات احتمالی دولت برای گرانی 200 تومانی ارز در بودجه 94 ( ارز 2850 تومان بنا به گفته رئیس کل بانک مرکزی) و برخی مسایل دیگر می‌دانند که با سوء استفاده برخی‌ دلالان، روند افزایش قیمت‌ها شتاب بیشتری گرفته است.

با این وجود، قیمت دلار در بازار آزاد به اوج خود رسیده و در کمتر از یک هفته از نرخ 3420 تومان عبور کرده، این در حالی است که یکشنبه هفته گذشته قیمت دلار در بازار 3236 تومان بود.

برهمین اساس، قیمت دلار در این مدت حدود 5.7 درصد( حدود 185 تومان) افزایش نشان می‌دهد و این موضوع حکایت از آن دارد که بانک مرکزی از ابزار قانونی‌اش در بازار استفاده خواهد کرد؟

بانک مرکزی در سال‌های اخیر نظام شناور مدیریت شده ارزی در ایران را مورد استفاده قرار داده است و این موضوع در بند "ج" ماده ۸۱ قانون برنامه پنجم توسعه به صراحت آمده و براساس قانون، بانک مرکزی در شرایطی، می‌تواند در بازار دخالت و نرخ شناور مدیریت شده را اعمال کند.

جزئیات تازه از افزایش قیمت آب، برق، گاز و بنزین

^{همزمان با آغاز فصل بودجه نویسی توسط دستگاه های مختلف دولتی، اخبار از گوشه و کنار وزارتخانه‌های اقتصادی دولت حاکی از آن است که دولتمردان تدبیر و امید خود را برای اجرای فاز سوم قانون هدفمندسازی یارانه ها آماده می کنند.}

^{بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی بخش های مختلف وزارت نفت و نیرو به عنوان دو متولی تولید و عرضه حامل های مختلف انرژی همچون آب، برق، گاز طبیعی، بنزین و گازوئیل با وجود افزایش قیمت این انرژی ها اما متوسط مصرف آنها از ابتدای سال جاری تاکنون در قالب اجرای فاز دوم قانون هدفمندی یارانه ها نه تنها کاهش نیافته که حتی با جهش قابل توجه مصرف روبرو شده است.}

^{از این رو برای تابستان سال جاری پیک مصرف برق ایران با ثبت یک رکورد جدید به مرز 50 هزار مگاوات رسید و یا متوسط مصرف بنزین با افزایش قابل توجه نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد مصرف روبرو شده است.}

دولت ها نمی توانند مانع افزایش قیمت شوند

^{عباس هوشی  اقتصاددان براین باوراست که حتی دولت با دخالت در قیمت گذاری هم نمی تواند مقدماتی را برای کنترل قیمت ها مهیا کند. این اظهانظر در شرایطی صورت می گیرد که دولت یازدهم تلاش می کند مانعی را در برابر افزایش قیمت ها ایجاد کند. به باور مردان اقتصادی کابینه یازدهم مهار تورم به عنوان یک نیاز اساسی اقتصاد ایران شناخته می شود چراکه طی سال های گذشته تورم، مردم و حتی تولید کنندگان را نیز به شدت تحت فشار قرار داده است. عباس هشی اقتصاد دان در این مورد توضیح می دهد.}

^{به نظر شما ایده اینکه دولت ها در ایران طی سال های گذشته خود را مدافع بخش خصوصی نشان می دادند تا چه اندازه در ترازوی نقد می تواند نمره قبولی بگیرد؟}

^{زمانی که دولت ها در ظاهر خود را حامی بخش خصوصی اقتصاد معرفی کرده و در عمل منافع این بخش را مورد بی توجهی قرار می دهند، نمی توان انتظار داشت که سیاست های اجرایی نیز مسیری غیر از اعمال فشار و تحمیل خواسته ها به بخش واقعی اقتصاد را دنبال کند.}