رابرت اوون : اقتصاددان

 

^{رابرت اوون (Robert Owen) یک پیشگام سوسیالیزم انگلیسی و یکی از رهبران جنبش سوسیالیستی تخیلی  طی اوایل قرن نوزدهم بود. وی همچنین یک مصلح اجتماعی و اقتصادی عملگرا بود. اوون به عنوان مدیر و یکی از مالکین چند کارخانه تولیدی تلاش کرد شرایط کارخانه را در انگلستان قرن نوزدهم انسانی کرده و استانداردهای زندگی کارکنان را بهبود بخشد. وی به عنوان یک متفکر اقتصادی و اجتماعی به دنبال ایجاد تغییراتی در سیاست اقتصادی جهت بهبود عملکرد اقتصاد بریتانیا و نیز بهبود کیفیت زندگی کارکنان انگلیسی بود.}

 

^{آشنایی با زندگی رابرت اوون}

^{اوون در سال 1771 در نیوتاون، دهکدهای کوچک و دور افتاده در مرکز ولز به دنیا آمد. پدرش یک تاجر معمولی بود و در نتیجه آموزش اوون معمولی بود و در مدارس روستایی صورت گرفت. این بدان معناست که وی میتوانست بخواند، درست بنویسد و حساب پای را درک کند. از آنجایی که آموزش اوون در مدارس ضعیف بود، وی به منابع خویش اتکا نمود؛ او بسیار مطالعه نمود و در مورد همه چیز به دقت فکر میکرد.
اوون در ده سالگی ولز را به مقصد لندن ترک گفت تا در کنار برادرش زندگی کرده و به جستجوی نام و شهرت در دنیا بشتابد. وی دست به کارهای مختلفی زد و از کارمندی جزء تا مدیریت کارخانههای بزرگ را تجربه نمود. وی نهایتاً موفق شد به همراه چند شریک ثروتمند کارخانه بزرگی را خریداری کند. با خرید کارخانه آنها مسئول غذا، محل زندگی و سایر مسائل رفاهی کارگران شدند. در آن زمان سیستم به گونهای بود که مالکان کارخانه نه تنها بر زندگی کاری، بلکه بر کل هستی کارگران کنترل داشتند.
اگر چه شرکای اوون به دنبال حداکثر سود ممکن بودند، اما وی به کارخانه به عنوان آزمایشگاهی برای انجام آزمایش‌های اجتماعی در اصلاح آموزشی و صنعتی مینگریست. تغییرات اعمال شده توسط اوون، باعث شد تا وی به عنوان یک مصلح اجتماعی شناخته شود. در محوطه کارخانه 1500 کارگر در قالب خانوارهایی زندگی میکردند که 500 کودک در میان آنها حضور داشتند. وضعیت بهداشتی کارگران بسیار اسفناک و مستی و دزدی بسیار شایع بود. ساعات کاری طولانی و سخت، دستمزدها پایین بودند و خدمات رفاهی از قبیل مراقبت بهداشتی وجود خارجی نداشتند (Johnson, 1929, p. 61).
اوون برای هر خانوار یک خانه مجزا با دو اتاق ساخت. وی خیابانهایی احداث نمود و با جمع آوری منظم زباله کارگران را موظف ساخت درون خانههای خود را تمیز نگاه دارند. اوون مغازههای خصوصی را به داخل محوطه کارخانه آورد و با خرید غذا، سوخت و سایر کالاها به صورت عمده، آنها را به قیمت پایین و بدون در نظر گرفتن سود به کارگران می‌فروخت. این کار به تنهایی استاندارد زندگی کارگران را 25 درصد بهبود بخشید. اوون همچنین یک صندوق عمومی ایجاد نمود. همه کارگران یک ششم درآمد خود را به این صندوق واریز میکردند. وجوه جمع آوری شده صرف مراقبتهای بهداشتی رایگان برای همگان میشد.}

 

 ^{نظریات اقتصادی رابرت اوون}

^{•    محدودیت کار کودکان؛ تلاش‌های اصلی اوون صرف کودکان شد. وی در وهله نخست با استخدام کودکان زیر 10 سال، مخالفت کرد. در آن زمان کودکان 6 تا 7 ساله در کارخانه‌های انگلستان به صورت تمام وقت کار می‌کردند. وی همچنین پارک و زمین بازی برای کودکان احداث نمود. از همه مهمتر مساله آموزش بود. اوون برای کودکان 1 تا 10 ساله آموزش ایجاد کرد. در اوایل قرن نوزدهم در انگلستان، اکثر مردم اعتقاد داشتند که آموزش ویژه طبقه مرفه بوده و برای فرزندان کارگران فقیر ضروری نیست. آن دسته از مصلحان اجتماعی که از آموزش فرزندان طبقه کارگر حمایت میکردند، پیشنهادهای خود را به آموزش محاسبات ساده، نگارش و خواندن کتاب مقدس محدود کرده بودند. اما اوون به دنبال این بود که همه کودکان آموزش ببینند، فکر کنند و از دنیای پیرامون خود آگاه شوند. وی معتقد بود آموزش اساس شکل گیری شخصیت، از بین رفتن شکاف طبقاتی و وحدت جهان است. کارخانه اوون سالیان متمادی به الگویی برای سایرین تبدبل شده بود. در این کارخانه شرایط کاری بهبود یافته بود. کیفیت محصولات بالا و سودآوری خوب بود و کارگران از شرایط زندگی و کارهای اوون راضی بودند. اوون به دنبال آن بود که شرایط را باز هم بهبود بخشد. اما وی از سوی سایر مالکان تحت فشار بود. آنها به دنبال سود بیشتر بود و برای کاهش هزینه‌های تولید دست به هر کاری می‌زدند تا ز رقبای خود عقب نیافتند. اوون دریافت که اصلاحاتش می‌بایست جهانی شود به گونه‌ای که هیچ کارفرمایی نتواند با استفاده از کارگران کودک ارزان قیمت و سوء استفاده از نیروی کار مزیت رقابتی بدست آورد. لذا اوون به ترویج این مساله در بریتانیا پرداخت که سیستم کارخانه می‌بایست علاوه بر میزان ثروت تولیدی، بر اساس اثراتی که بر شخصیت و سلامت کارگران خود می‌گذارد، مورد قضاوت قرار گیرد.
نخستین قانون کارخانه در سال 1819 به تصویب رسید. این قانون استفاده از کودکان به عنوان نیروی کار را محدود نمود. اما این قانون ناقص و ناکارآمد نتوانست مانع از آن شود تا اوون مسیر سیاسی برای اصلاحات مد نظر خود را پیگیری نکند.
•    تعاونی‌ها؛ با پایان جنگ ناپلئون در سال 1815، دولت بریتانیا دیگر نیازی به کالای بیشتری برای جنگ با فرانسه نداشت. کاهش تقاضا به مازاد عرضه و مازاد موجودی انبار منجر شود. در نتیجه برخی از کارگران اخراج شدند. به علاوه، ورود ماشین‌آلات استفاده از نیروی کار را کاهش داد. همچنان که عده بیشتری کار خود را از دست میدادند، فروش کاهش یافت و اوضاع اقتصادی وخیم‌تر شد. دستمزدهای بخش کشاورزی 50 درصد کاهش یافت و نزدیک به 50 درصد جمعیت به فقر مطلق کشیده شدند.
اوون در سال 1821 سه نتیجه ممکن برای مشکل فقر و بیکاری را شناسایی نمود: (1) توقف استفاد از ماشین آلات، (2) از بین رفتن میلیون‌ها نفر بر اثر فقر یا (3) ایجاد شغل‌های جدید برای افراد فقیر و بیکار. وی معتقد بود دولت به جای بیمه بیکاری می‌بایست سرمایه‌ای را برای توسعه روستاهای کوچک 1200 نفری کنار بگذارد. این «روستاهای تعاون»  می‌بایست برای تامین معاش خود تولید کرده و حداقل خرید ممکن را از بیرون انجام دهند. هر گونه مازاد تولیدی قابل مبادله با دنیای بیرون جهت دریافت مایحتاجی بود که در داخل قابل تولید نبود.
اوون معتقد بود اگر به فقرا فرصت کار و محیط مناسب جهت زندگی اختصاص داده شود، آنها میتوانند باری انگلستان ثروت آفرینی کرده و از فقر نجات یابند. با این وجود، تلاشهای وی برای تصویب قانون قابل توجهی برای تعاونیها با شکست مواجه گردید (Pressman, 1996, P.34).
اوون به امید تحقق رویاهایش در سال 1824 به ایالات متحده سفر کرد و بر اساس اصولی که سالا بر آنها پافشاری کرده بود، یک تعاونی ایجاد کرد. اما زندگی در آنجا مطابق با سوسیالیزم تخیلی مورد نظر اوون نبود. تعاونی نتوانست مایحتاج خود را به اندازه کافی تولید نماید و اعضا نیز به وظایف خود عمل نمی‌کردند. بدین ترتیب اوون هر روز ناامیدتر می‌شد. وی در سال‌های پایانی عمر خود نیز روحیه خوشبینی دوران جوانی خود را از دست داد.
شاید بتوان گفت اوون هیچگونه رابطه، تئوری، روش تحلیل یا تکنیک اقتصادی کشف نکرد. وی عمدتاً بر مسائل سیاستی تمرکز داشت و در این زمینه پیشگام بود. همه قوانین و مقرراتی که امروزه در مورد نیروی کار وجود دارد (از قبیل محدود کردن کار کودکان، تعیین حداقل دستمزد و شرایط کار شرافتمندانه) همگی مدیون کارهای اوون هستند. این دیدگاه که ریشه‌کن کردن فقر مستلزم آموزش و توسعه سرمایه انسانی است نیز ریشه در افکار اوون دارد. اما شاید مهمترین سهم اوون، دیدگاه تخیلی وی باشد. در این دیدگاه، سیستم سرمایه‌داری علاوه بر ثروت انبوه، مشکلات وحشتناکی به دنبال داشته که امکان حل این مشکلات با استفاد از سیاست‌های هوشمندانه وجود دارد (Pressman, 1996, P.35).}

 

^{آثار رابرت اوون}

^{•    A New View of Society (1813–14), New York, Cassell, 1991
•    Observations on the Effect of the Manufacturing System, London, 1815
•    Report to the County of Lanark of a Plan for relieving Public Distress and Removing Discontent by Giving Permanent Productive Employment to the Poor and Working Classes (1821), New York, AMS Press, n.d. 
•     The Book of the New Moral World in Selected Works of Robert Owen, ed. Gregory Claeys (1836–44), London, Pickering, 1993 
•    The Marriage System of the New World, Leeds, J. Hobson, 1838
•    The Life of Robert Owen, 2 vols . (1857–8), New York, Gordon Press, 1973}

 

^{آثاری درباره رابرت اوون}

^{•    Cole, G.D.H., The Life of Robert Owen, London, Frank Cass & Co., 1925
•    Cole, Margaret, Robert Owen of New Lanark, London, Batchworth Press, 1953}