جامعه شناسی پول: گذشته، حال و آینده

ماتیو دفلم ترجمه شایسته مدنی

^{نظریه اجتماعی زیمل با گذشت دهه ها، رقیبان برجسته ای پیدا کرده است، به خصوص با ظهور مطالعات فرهنگی و بحثهای مدرنیته و پست مدرن بیشتر شاهد  حضور این رقیبان هستیم (Backhaus 1998, Blegvad 1989, Dahme 1990, Featherstone 1991, Gross 2001, Scaff 1988, C. Turner 1989, Weinstein 1990, 1993). جامعه شناسی پول موضوع مورد علاقه جامعه شناسان بوده و بارها مورد بازبینی قرار گرفته است (Baker & Jimerson 1992, Condominas 1989, Ingham 1998, Singh 2000, Zelizer 1994). البته مطالعه پول هیچ گاه از جامعه شناسی دور نبوده است. تحلیل های کارکری پارسونز و اسملسر از پول به عنوان واسطه عمومی در تعامل، قابل توجه هستند؛ همین طور مفهوم بازآفرین لومان از پول (1985)، رساله هابرماس در مورد تجمع پولی در زیست جهان (1981) و بحثهای گیدنز از پول و اعتماد در نظریه ساختاری اش از مدرنیته (1990-1991) مثالهایی از این دست هستند. گرچه هیچ کدام از این نویسندگان اساس نظریاتشان را بر نظریه زیمل قرار نداده اند. برای مثال هابرماس، مفهوم پول را خارج از ارزیابی انتقادی پارسونز بسط داد و جملات زیمل تنها سه بار در تحلیل او از نظریات مدرنیته تکرار شده است. فلسفه موضوعی زیمل برای هابرماس از دیدگاه فرامتافیزیکی در نظریه ارتباطات، غیرقابل قبول است. همچنین به عقیده گیدنز "فلسفه پول" دور از دسترس ترین و فریبنده ترین رابطه بین پول و مدرنیته است و به طور خلاصه گیدنز فقط از مفاهیم اعتماد و فضای زیمل استفاده  می کند.
به علاوه تحلیل پول در کارهای کلاسیک "معاصر"، به عنوان موضوع تحقیق جامعه شناختی وضعیت قابل قبول تری دارد (Dodd 1994, Doyle 1992, Ganbmann 1988, Ingham 1994, Smelt 1980, Zelizer 1989). بعضی از مکاتب بر پایه کار زیمل شروع به بسط تحلیل های جامعه شناختی جامعه مدرن کردند. کریستوفر داچمن (Christoph Deutschman) (2000) نوع دیگری از جامعه شناسی کارکردی پول را بسط داد که در آن مفهوم پردازی زیمل از پول به عنوان "معنای مطلق" رویکرد مفیدی از نقش پول در دنیای مدرن در روابط جاری فردگرایی و مدرن شدن ارائه می دهد. جدا از این واقعیت تاریخی که جامعه شناسان اغلب از پول غافل شده اند، دو بحران،  مطالعه جامعه شناختی برروی پول را با مشکل مواجه کرد. اول اینکه جامعه شناسان در مطالعه پول نتوانستند راهی جدا از مطالعات اقتصادی پیدا کنند، این در جایی است نظریات پول به طور گسترده ای بر پایه تفکرات کینز، اسمیت، ریکاردو یا مارکس بسط یافته بود. این فقدان همکاری بین رشته ای باعث تاسف است و از زمانی اتفاق افتاد که به نظر رسید علم اقتصاد است که به طور اساسی باید با مطالعه پول سروکار داشته باشد. علاوه بر این، از آنجاییکه هر جامعه شناس می بایست مشارکت خاصی در جامعه شناسی پول داشته باشد، بحث با نظریات اقتصاد پولی به نظر حتمی می رسد. دومین غفلت تاریخی نسبت به پول در جامعه شناسی، مربوط به این واقعیت است که کتاب "فلسفه پول" زیمل 80 سال بعد از نسخه آلمانی آن به انگلیسی ترجمه شد. صرف نظر از اینکه پول به لحاظ نظری موضوع مناسبی برای تحقیق جامعه شناختی در نظر گرفته شود، به واقع تاریخ جامعه شناسی قوه درک اهمیت پول را در میدان داشته است. ابهام و عدم آگاهی درونی که نشان می دهد بیشتر جامعه شناسان معاصر به مطالعه پول می پردازند، عجیب نیست، همه به وضوح باور دارند که "هیچ مطالعه منظمی از جامعه شناسی پول وجود ندارد". (زلیزر 1991)
تشخیص نظریه جامعه شناختی زیمل، شامل جنبه هایی میشود که به تاریخ نظریه صوری ارتباط دارد. مقاومت واقعی در برابر جامعه شناسی زیمل و مطالعه پول به عنوان یکی از کارهای او مقید به ارزیابی خصوصیات برجسته کارش خواهد بود. از این دیدگاه، رقیبان اخیر زیمل در نظریات پست مدرن قابل توجه هستند، حداقل به این دلیل که زیمل خصوصیات میان ارتباطی را در نوشته هایش به ارث گذاشت، و دیگر به این دلیل که آنها در جریان مباحث پست مدرن جاری هستند. این موضوع تحقیقات عمیق تری را می طلبد ولی بحث دوباره درباره مطالعه پول زیمل و مقابله کردن آن با دیگر جامعه شناسان کلاسیک عناصر مهمی را ارائه می دهد که امروزه برای تشخیص نظریه زیمل مفید است.
جدا از این واقعیت بدیهی که غفلت از جامعه شناسی زیمل همیشه نسبی بوده تا مطلق، باید خاطر نشان کرد که ارزیابی معاصر کار او در انحصار نظریات پست مدرن نیست. بحث زیمل در مورد تعامل گروههای کوچک جایگاه ثابتی در کنش متقابل نمادین و کمتر از آن در روان شناسی اجتماعی دارد. علاوه بر این کار زیمل در فرهنگ، الهام بخش جامعه شناسی فرهنگی بوده و به طور قطع تنها زمینه بسط نظریات پست مدرن نیست. به علاوه برای ساخت یک سنتز در جامعه شناسی نظری، جامعه شناسی زیمل به کار نظریات اجتماعی با وضعیت قابل قبول تری ارتباط دارد.
برجسته ترین واقعیت این است که در مدت دهه های اخیر کار زیمل دوباره به دلیل حضور آن در نظریات پست مدرن دوباره زنده شد. دیوید فریزبی (David Frisby) بینشی مادی برای ارزیابی سیستماتیک رابطه زیمل با پست مدرنیته ارائه کرد. فریزبی هم کار زیمل را الهام بخش نظریات اساسی پست مدرن می داند. مفهوم زیمل از مدرنیته به صورت بندی بودلر (Baudelaire) از مدرن به عنوان یک روش تجربه جدید و زودگذر بسیار نزدیک است. این مسئله با تاکید زیمل بر سیالیت اشکال کنش و مناسبات مشترک همه مظاهر فرهنگ مدرن نشان داده شده است.
گرچه تحلیل زیمل از مدرنیته منبع اصلی الهام نظریات پست مدرن بوده است، فریزبی مفهوم زیمل از تبادل خالص، تاکید او بر فرهنگ و برتری زیبا شناختی را به عنوان قطعیت درا ین ملاحظات مورد بررسی قرار می دهد. در اینجا می خواهم اضافه کنم که رویکرد وابسته گرایی زیمل و مطالعات متعدد او در مورد گروههای دوتایی، سه تایی، طبقه نجبا، کلان شهر، سکوت، رازداری، بیگانه، مناظر طبیعی، زیست اجتماعی ودیگر مطالعات ممکن است با ادعای پست مدرن در مورد درهم بودن آنها مطابقت داشته باشد. بحث او درباره مناسبات مشترک تکه تکه های مدرنیته، به ویژه در کتاب "فلسفه پول" که زیمل در آن گشتی به درون هر موضوعی میزند، ممکن است به پول مربوط باشد؛ به طعنه می توان گفت این موضوع با درگیری پست مدرن تطابق دارد که تنها چیزی که باید در موردش بحث نکرد، همه چیز است. همانطور که ساساتلی (Sassatelli) می گوید، اصرار زیمل بر تعاملات اجتماعی در کار "فلسفه پول" قابل درک است و باید به اندازه دیگر آثارش به عنوان "خطرناک ترین پیگیری میان رشته ای در معرفت شناسی مدرن" در نظر گرفته شود. (2000) این که چه اندازه پست مدرن به کار زیمل مربوط است باید تایید شود، به ویژه با این واقعیت که او دیدگاه مدرنیستی داشت، اینکه چه مقدار بر کار دیگر جامعه شناسان کلاسیک تاثیر گذاشته هم می تواند موضوعی قابل بحث باشد.
منبع
Deflem, Mathieu,2003, the sociology of the sociology of money, journal of classical sociology
 نگاهی به کتاب "فلسفه پول" اثر جورج زیمل
http://www.anthropology.ir/node/12709
 
مارکس: پول و تضادهای سرمایه داری
http://www.anthropology.ir/node/12872
 
وبر: پول و عقلانیت جامعه
http://www.anthropology.ir/node/13093
دورکیم: پول و اخلاق در نظم اجتماعی
http://www.anthropology.ir/node/13187}