ضرورت آسیب شناسی قاچاق

بی تردید قاچاق کالا یکی از موضوعاتی است که اقتصاد و بخش هایی از اقتصاد را تحت شعاع قرار می دهد. در کشورهایی که در بخش های مختلف تفاوت قیمتی با دیگر کشورها داشته باشند یا هزینه تولید در آنها بالا باشد این موضوع بیشتر دیده می شود. در این ارتباط در کشورمان به لحاظ اینکه در یک اقتصاد  نه چندان سالم و کارامد قرار داریم و دچار مشکلات هستیم و نتوانستیم اصول درست اقتصادی را در مسائل مختلف محقق کنیم، قطعا نسبت به کالاهای مختلف نیاز قابل توجهی در بازار وجود دارد که بخشی از نیازهای داخل از طریق مبادی غیررسمی مثل قاچاق تامین می شود. 

به نظر می رسد که باید روی موضوع قاچاق تمرکز جدی داشت و آسیب شناسی کرد و براساس آسیب شناسی آن خلاهایی را که وجود دارد به نحو مقتضی جبران کنیم تا این پدیده به حداقل برسد و در زمینه اقتصادی مشکلاتی ایجاد نکند.

در حال حاضر در ارتباط با حامل های انرژی و سوخت، پدیده قاچاق را داریم. خروج کالا از کشور نیز بدون حساب و کتاب و به صورت قاچاق انجام می شود. مساله ای که در ارتباط با ورود کالا به کشور است، این است که ورود کالا به کشور، بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی صورت می گیرد و یا از مبادی غیررسمی به صورت قاچاق وارد می شود. برای حل مشکل واردات قاچاقی کالا باید به نظام قیمتی کالا ، قوانین دست و پاگیر در ارتباط با تسهیلات واردات کالا، تسهیل واردات کالا از مبادی رسمی  و رقابتی شدن قیمت توجه داشته باشیم. در ارتباط با پدیده صادرات و خروج کالا از کشور هم تا زمانی که نظام قیمتی نامتعادل باشد، همچنان با مشکل قاچاق مواجه خواهیم بود. اگر نظام قیمتی نامتعادل باشد منجر به بروز پدیده خروج یا ورود کالا می شود. به هر حال قاچاق براساس یک انگیزه اقتصادی انجام می شود. اگر هزینه کسانی که این کار را می کنند پایین باشد، قطعا این موضوع یک شیوع و عمومیتی پیدا می کند. اما اگر هزینه ای که در این ارتباط وجود دارد، قابل توجه باشد برای کسانی که توجه به این موضوعات دارند، به این لحاظ که ریسک این قضیه خیلی بالا است و هزینه ای که باید پرداخت کنند خیلی بالا است نسبت به این قضایا اقدام نمی کنند.قاچاق  یک پدیده چندوجهی است.

در ایران مجموعه ای از کالاهای ممنوعه وجود دارد که با فرهنگ و اعتقادات ما ناسازگار است و به هیچ عنوان نیاز نیست که به اینها حتما بها بدهیم. اما این دسته از کالاها به صورت قاچاق وارد کشور می شوند. اما در مورد کالاهایی که مصرف عمومی بیشتری دارند اگر سیاست گذاری درست انجام نشود حتما قاچاق صورت می گیرد. مثل گوشی موبایل؛ مصرف گوشی موبایل در کشور مشخص است، میزان تولید داخل مشخص است، اگر تعداد گوشی مورد نیاز کشور از مسیر درست وارد نشود، حتما به مسیر قاچاق کشید می شود.

تقریبا وضعیت قاچاق کشورمان نسبت به کشورهای همسایه در یک رنج متعادلی قرار دارد، اما میزان قاچاق کالا در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته خیلی بالا است و حتما باید کنترل شود و براساس نظام اقتصادی و ورود و خروج کالا، باید سعی شود که این پدیده به حداقل برسد.

با ایجاد نظام آزاد ورود و خروج کالا، منتها با استانداردهای مشخص اجازه دهند که کالا وارد شود و نیاز مصرف کننده تامین شود. ما هر چقدر هم اقدامات کنترلی و انضباطی را در این ارتباط و به منظور حمایت از تولید داخل داشته باشیم، قطعا باز این موضوع باید از مرزها کنترل شود، کنترل ها به صورت الکترونیکی  و سیستماتیک انجام شود. اگر اینها در کنار هم قرار بگیرد، قطعا در این ارتباط موفق می شویم.

در این مورد نظام های تعرفه ای نقشی اساسی در جلوگیری یا برلوز پدیده قاچاق دارند. نظام تعرفه ای در کشورهای مختلف به 3 یا 4 دسته تقسیم می شود، اما در کشور ما به بیش از 10-12 دسته نظام تعرفه ای تقسیم شده است. این خیلی مشکل ساز می شود. بالاخره ما باید یک تعرفه مشخص حداقلی داشته باشیم و این حداقل ها را انجام دهیم. این کارها باید مدیریت شود، نظام های تعرفه ای، نظام کنترل مرز، نظام تعیین قیمتی کالا و همه اینها ... باید کنترل شود. نظام سیستماتیک ورود و خروج کالا و اینکه کارهای واردات صادرات و حداقل عوامل انسانی روی آن تاثیرگذار نباشند. به طور مثال مبادی ورودی به صورت الکترونیکی انجام شود تا اینها به حداقل برسد.

یکی از عواملی که باعث می شود تا ما بسترهای لازم برای پیوستن به WTO را نداشته باشیم، همین موضوعات و مسائل اقتصاد، نظام حمایت از تولید داخلی و این مسائل است که اگر اینها سریعا انجام شود، قطعا استفاده از مزایای WTO خیلی می تواند موثر باشد، اما مشروط بر اینکه حتما بسترهای لازم در کشور فراهم شود.