برابری قدرت خرید (Purchasing power parity) نوعی شاخص اقتصادیست.

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه : ^{قبل از جنگ جهانی اول،به علت تجارت آزاد و نرخ مبادله ثابت شده تحت نظام پولی طلا، سطح قیمت در بین کشورهای اصلی (از نظر اقتصادی) برابر بود . دوران جنگ جهانی اول ، این نظام پولی حذف و تجارت بین‌المللی متوقف شد و هر کشوری پول خود را برای تأمین مالی این جنگ چاپ کرد.در نتیجه، نرخ های تورم در کشورهای مختلف، روند رو به رشد پیدا کرد. از آنجایی که نسبت تبدیل بین دو ارز ملی، باید نرخی باشد که قدرت خرید آنها را برابر می کرد، بنابراین نرخ های مبادله ای که بین ارزهای مختلف وجود داشت، نرخ صحیح و واقعی نبود . پروفسور گاستاو کاسل،این بحث را مطرح کرد که حرکات نرخ مبادله، حتی اگر شناور باشد نیز از یک قانون مشخص پیروی می کند و این امکان وجود دارد که بتوان نرخ مبادله صحیح را یافت . از طرفی قدرت خرید پول به وسیله عکس سطوح قیمت عمومی ‎1/p اندازه گیری می شد. هر چه قیمت ها بالاتر باشند،قدرت خرید پول پایین تر است و برعکس. او این را برابری قدرت خرید یا نسبت ppp نامید. پروفسور کاسل و جان مینارد کی نود بعد از جنگ جهانی، به محاسبه نرخ مبادله صحیح می پرداختند. روش یادشده ، روش مقبولی بود، زیرا آسان به دست می آمد حتی امروزه بسیاری ازمردم، این روش را برای محاسبه نرخ مبادله صحیح استفاده می کنند. لازم به ذکر است، زمانی که صندوق بین‌الملل پول، تضعیف ارزها را به اطلاع کشورها رساند، براساس این روش بود.}

 

^{مفهوم
برابری قدرت خرید، بین ارزهای دو کشور A و B، تعداد واحدهای ارز کشور B (یا A)است که به اندازه قدرت خرید یک واحد ارز کشورA (و یا B) می باشد. به عبارتی PPP نوعی نرخ مبادله می باشد که برابر است با نسبت هزینه های دو سبد کالای یکسان در دو جامعه بر حسب ارزهای ملی.} 

^E1,2=CB1/CB2

^{یکی از معروفترین مواردی که اقتصاددانان در مورد آن، برابری قدرت خرید را محاسبه کردند، همبرگر مک دونالد است زیرا این همبرگر در بسیاری از کشورهای جهان با کیفیت یکسان مصرف می شود. فرض کنیم که مصرف کننده این کالا در کشور آمریکا دو دلار و در کشور بریتانیا 1.5 پوند بابت خرید همبرگر مک دونالد پول پرداخت کنند، نسبت 1.5 پوند به دو دلار برابر 0.75 خواهد بود.عدد 0.75 در مقایسه با نرخ برابری ارز آمریکایی(دلار) و ارز انگلیسی (پوند) که 0.62 است، بزرگتر است و این به مفهوم آن است که مک دونالد در بریتانیا گرانتر از مک دونالد آمریکایی است.}

^E=1.5/2=0.75

^{اگر بخواهیم به طور ساده و تنها بر اساس شاخص همبرگر مک دونالد داوری کنیم باید بگوییم که:}

^{قدرت خرید مردم کشور آمریکا بیشتر از کشور بریتانیا است.}

^{توان رقابت پذیری اقتصاد کشور آمریکا بیشتر از اقتصاد کشور بریتانیا است.}

^{استاندارد زندگی در کشور آمریکا بیشتر از کشور بریتانیا است.}

^{نرخ تبدیل ارز کشور آمریکا به ارز کشور بریتانیا منطقی به نظر می رسد.}

^{کاربردها
اصولاً نرخ برابری قدرت خرید در مقایسات بین‌المللی کاربرد دارد که می توان از عمده ترین موارد استفاده آن به صورت زیر نام برد:}

1. ^{نرخ مبادله PPP ، به عنوان فاکتور تبدیل کننده، می تواند به جای نرخ های مبادله در تبدیل هم فزونی های اقتصادی کشورهای مختلف به یک ارز رایج ، استفاده شود. این هم فزونی های تبدیل شده ، مقایسات بین کشورها و تحلیل های اقتصادی و آماری آنها را سهل می نماید.}
2. ^{محاسبه PPP، اولین گام در پروسه تبدیل GDP و هم فزونی های اصلی آن که با ارز ملی بیان شده به یک ارز رایج است تا ما را قادر به مقایسات بین‌المللی سازد.}
3. ^{به منظور مقایسه استاندارد زندگی در دو کشور ، احتیاج به بیان اندازه ای ن ملاک استفاده در دو کشور، به یک ارز می باشد به این منظور از نرخ های مبادله PPP می شود. زیرا استفاده از نرخ های مبادله بازار، منجر به مقایسات نادرست می شود.}
4. ^{مقایسه درآمد بین‌المللی؛ سازمان های بین‌المللی باید مقدار GDP و GDP سرانه را برای هر کشور عضو، جهت اهداف سیاسی و یا آماری، مقایسه کنند . گاهی اوقات حقوق کارگران حرفه ای و مقرری دانشجویان خارجی با استفاده از چنین داده هایی تعدیل می شوند.}
5. ^{نرخ مبادله PPP می تواند نشان دهنده رقابت پذیری یک کشور باشد. اگر ارز داخلی ضعیف باشد( PPP <نرخ مبادله)، کشور مورد نظر حالت رقابت پذیری پیدا می کند. زیرا قیمت های داخلی نسبتاً ارزان تر شده و پول به ارزش خارجی کمتر از ارزش داخلی عرضه می شود.از طرفی اگر(نرخ مبادله <PPP ) باشد ارز قوی شده و کشور موردنظر حالت رقابت پذیری را به علت قیمت های داخلی نسبتاً بالا از دست می رود.}

^{برای محاسبه درآمد سرانه دو فرمول وجود دارد. روشی که سازمان‌های بین المللی آمار خود را براساس آن محاسبه می‌کنند روش برابری قدرت خرید است.}

^{روش دوم برای محاسبه درآمد سرانه: تولید ناخالص ملی کشور را بر جمعیت تقسیم کرده عدد به دست آمده درآمد سرانه کشور است.}

^{هر دوی این آمار‌ها قابل اتکاء هستند اما مفاهیم آنها قدری متفاوت است، معنی آمار براساس قدرت خرید این است که: چه مقدار درآمد به قیمت ایران قدرت خریدی به اندازه همان مقدار در دیگر کشورها دارد و در واقع هم همه کشورها قدرت درآمد را با قدرت خرید مقایسه می‌کنند. سازمان ملل، بانک جهانی و صندوق بین المللی پول هر دو آمار را با هم ارائه می‌دهند.}

^{سازمان ملل، بانک جهانی و صندوق بین المللی پول هر دو آمار را با هم ارائه می‌دهند.}

^{انواع نرخ مبادله PPP
دو نوع طبقه بندی انواع PPP، وجود دارد که به شرح زیر است:}

^{PPP قابل معامله و غیر قابل معامله
اگر از قیمت های کالاهای قابل معامله مثل اتومبیل، لوازم خانگی و ... استفاده شودPPP قابل معامله و اگر قیمت های کالاهای غیر قابل معامله، به کار رود مثل خانه، شهریه های مدارس و...PPP غیر قابل معا مله به دست می آید. غالباًPPP قابل معامله موردنظر است.}

^{PPP مطلق و PPP نسبی
مقدار مطلق PPP سطوح قیمت را مقایسه می کند، در حالی کهPPP نسبی، تغییرات یا حرکات قیمت را مورد بررسی و مقایسه قرار می دهد. از طرفی مقدار مطلق PPP این اطمینان را می دهد که قیمت ها در بین کشورها برابر باشند، اما مقدار نسبی آن، تنها این اطمینان را می دهد که حرکت نرخ مبادله به اندازه فاصله تورم میان دو اقتصاد است . (بدون درنظر گرفتن اینکه قیمت های اصلی برابر هستند یا نه ) واضح است که PPP نسبی، شرایط ضعیف تری نسبت به PPP مطلق دارد.فرمول PPP مطلق به این صورت می باشد:}

^{PPP=P(CBA)/P(CBB)}

^{CBA : قیمت یک سبد کالا در کشور A}

^{CBB : قیمت یک سبد کالا در کشور B}

^{سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و اداره آمار جامعه اروپا مسئولیت محاسبه PPP را به عهده دارند. اتحادیه اروپا PPP را برای کشورهای اروپایی و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه این شاخص را برای کشورهای غیر اروپایی عضو این سازمان و نیز کشورهایی چون روسیه، چین، اوکراین و ... محاسبه می کنند. با این نرخ برابری به دست آمده، GDP کشورهای مورد نظر، قابلیت مقایسه با یکدیگر را خواهند داشت . البته بانک جهانی نیز به صورت جداگانه با اهدافی چون مقایسه سطح فقر در بین کشورها ، این نرخ برابری را محاسبه می کند اما سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و اتحادیه طبق برنامه و هدف واحدی مسئولیت این امر را دارند.}

^{نحوه انتخاب سبد کالاها
سبد کالاها و خدمات قیمت گذار ی شده برای PPP نمونه ای از تمام کالاها و خدماتی است که در به دست آمدن GDP استفاده می شوند که شامل کالاها و خدمات مصرف کننده، خدمات دولتی، کالاهای تجهیزاتی، اقلام مصرفی مصرف کننده مانند خوراک، آشامیدنی، پوشاک و ... می باشد. از آنجا که به دست آوردن PPP ، به منظور مقایسه بین کشورها (حداقل دو کشور )است، نیاز به محصولات همانندی داریم که برای تمام کشورهای تحت مقایسه، مورد استفاده عام داشته باشد . انتخاب این فهرست از محصولات مشکل ترین و بحث انگیزترین موضوع در ساختارPPP است.انتخاب محصولات یکسان، تضمین می کند که PPP تفاوت های سطح قیمت را اندازه می گیرند نه تفاوت های موجود در کیفیت محصول را. یک مورد عملی و معمول، تعیین محصولاتی با مشخصات قطعی و مشخص با نام مارک آنهاست، طوری که این محصولات با تمام ویژگی هایشان قیمت گذاری شوند. مورد دوم این است که مطمئن باشیم، واحد قیمت گذاری کالاها یا خدمات در تمام کشورهای مورد بررسی یکسان است . تهیه این فهرست کار مشکلی است که بستگی به همگنی اقتصادی و مصرفی گروه کشورهای تحت مقایسه دارد. زیرا این امکان وجود دارد که محصولاتی که در لیست تهیه شده، نماینده خوبی از اقلام مصرف شده در این کشور نباشد . به عبارتی ممکن است نماینده بودن با یکسان بودن کالاها در تعارض باشد. این مسئله باعث ایجاد اریبی در مقایسات می شود. زیرا ممکن است کالای A در هر دو کشور استفاده شود ولی ممکن است در یک کشور به عنوان یک کالای لوکس باشد و در دیگری به عنوان کالای ضروری مورد استفاده قرار گیرد . راه حلی که در این مورد توصیه شده ، قرار دادن یک ستاره کوچک در مقابل تمام اقلام قیمت گذار ی شده است که به عنوان اقلاً م نمونه الگوی مصرفی در کشور مورد نظر می باشندالبته در مقایسات بین‌المللی، این فهرست توسط کارشناسان ICP و با مشاوره کارشناسان کشورهای عضو، تهیه می شود.}

^{ارتباط PPP و CPI
شاخص بهای مصرف کننده (CPI)و برابری قدرت خرید (PPP) شباهتهایی از نظر مفهومی دارند- CPI تغییرات در سطوح قیمت کالاها و خدمات را در طول یک دوره زمانی و در یک کشور اندازه می گیرد، در حالی که PPP ، تفاوتهای موجود در سطوح قیمت را بین کشورها یا مناطق داخل یک کشور اندازه گیری می کند و البته همانطور که در PPP نسبی نیز مشاهده شد هر دو با نرخ تورم در ارتباط هستند- ، درصد تغییر CPI ،نرخ تورم و درصد تغییر PPP ، تفاوت نرخ های تورم دو جامعه اقتصادی را به دست می آورد. البته تحقیقات انجام شده روی PPP در مقایسه با CPI نسبتاً کم بوده است - CPI و PPP را می توان در مواردی مقایسه کرد که چند مورد به طور مختصر در زیر آمده است:}

^{حوزه و پوشش :
در مقایسه با شاخص بهای مصرف کنندهPPP، کالاها و خدمات تحت پوشش وسیعتری دارد علت این امر آن است که CPI اندازه ای از تغییرات در قیمت های کالاها و خدماتی می باشد که مربوط به سبد مصرف در یک کشور است، در حالی که PPP به منظور اندازه گیری تفاوت ها در سطوح قیمت های کالاها و خدماتی، به دست می آید که مربوط به طرف هزینه حساب های ملی در بسیاری از کشورهاست.}

^{وزن های هزینه :
وزن های هزینه برای هم فزونی تفاوت های قیمت در سطوح مقدماتی، ابزار لازم برای محاسبه PPP و CPI است.وزن های CPI معمولاً براساس داده های جمع آوری شده از بررسی های هزینه خانوار می باشند، در حالی که وزن های استفاده شده محاسب PPP ، سهم را در حساب های ملی نشان می دهند که سالیانه به دست می آیند. لازم به یادآوری است که سهم های هزینه خانوار ثبت شده در حساب های ملی براساس داده های بررسی های هزینه خانوار می باشد.}

^{روش های هم فزونی :
شباهتی در فرایند کلی هم فزونی PPP و CPI وجود دارد . به این صورت که یک فرایند دو مرحله ای در هر دو مورد به کار می رود. در اولین مرحله، شاخص های غیر وزنی سطوح مقدماتی به دست می آیند. اما تفاوت در رو ش های استفاده شده در مرحله دوم، برای هم فزونی سطوح بالاتر وجود دارد . از آنجایی که در مقایسات چند بعدی، به ویژگی ترایابی نیاز است، تفاوت کوچکی در روش محاسبه این دو بوجود می آید.}

^{روش های محاسبه برابری قدرت خرید
از معروفترین رو ش هایی که برای محاسبه برابری قدرت خرید وجود دارند، می توان به سه روش CPD,G-K,EKS اشاره کرد که در زیر به اختصار به شرح آنها می پردازیم :}

^{روش جری - خمیس
این روش در سال ۱۹۵۸ به وسیله Khamis, Geary پیشنهاد شد. در این روش،مجموعه ای از قیمت های بین‌المللی و مقادیر تمام اقلام برآورد می شوند.حل معادلات روش G-K به وسیله روش تکرار صورت می پذیرد. در این روش، یک کشور را به عنوان کشو ر پایه درنظر می گیریم. داده های اصلی و اولیه که در ابتدای کارباید موجود باشندهزینه ها Eij و برابری های PPij در سطح اقلام اصلی هستند.}

^{روش CPD
این روش از یک رگرسیون ساده برای اندازه گیری تفاوت سطوح قیمت درکشورهای مختلف استفاده می کند.روش CPD ،ابتدا به وسیله سامرز در سال ۱۹۷۳ ،به عنوان روشی برای برآورد داده های گمشده مربوط به قیمت، در مقایسات بین‌المللی پیشنهاد شد،به دنبال آن در مراحل اولیه ICP به عنوان ابزاری جهت هم فزونی قیمت ها در سطح انواع محصولات اقلام اصلی (سطوح پائین اقلام اصلی ) استفاده شد که البته بعداً روش EKS جایگزین این روش شد.}

^{روش EKS
این روش در سال ۱۹۶۴ توسط التتو، کوفوز و زولس پیشنهاد شد. در این روش، با استفاده از یک ماتریس که شامل مقایسات دوبعدی بین کشورها می باشد، شاخص های برابری قدرت خرید به دست می آیند که ویژگی ترایایی را دارا می باشند- داده های مورد نیاز، قیمت انواع محصولات اقلام اصلی و هزینه مربوط به هریک از اقلام اصلی در کشورهای تحت مقایسه می باشند . البته مواردی وجود دارد که در آنها، بعضی از محصولات جز و الگوی مصرفی در یک کشور بوده و قیمت گیری شده اند، اما در بعضی از کشورها، قیمت گیری نمی‌شوند - روش اولیه EKS که به وسیله سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و اتحادیه اروپا به کار می رود از سه شاخص لاسپیرز، پاشه و فیشر استفاده می کند.مشکلی که این روش دارد این است که وزن های برابر به تمام مقایسات دوگانه داده می شود. مشکل اصلی روش EKS این است که این شاخص، ویژگی جمع پذیری ندارد . به این ترتیب که جمع این شاخص در سطح مؤلفه های حساب های ملی با برابری کل مساوی نیست. در روش EKS تعمیم یافته، به هر یک از مقایسات دوبعدی، وزن مناسبی داده می شود که در این زمینه نیز رو ش های متفاوتی برای وزن دادن، پیشنهاد شده است. شایان ذکر است روش های یادشده فقط برای محاسبه ی نرخ برابری قدرت خرید دو ارز و در سطح بین‌المللی بکار می رود و به هیچ عنوان نرخ برابری بدست آمده نباید با نرخ مبادله ارز بازار مقایسه شود.}