نگاهی به پدیده دستفروشی و مشکلات آن در شهرها

 

^{سه فرزند دارد و همسرش دو شیفت کار می‌کند، باز هم آخر ماه کم می‌آورند و بدهکار هستند. دیگر نمی‌دانند به کدام در بزنند و مخارج شان را تامین کنند. تاکنون چندین بار وام‌های مختلف گرفته‌اند و زیر بار قرض رفته‌اند. حالا به پیشنهاد یکی از اقوام کمی لباس خریده‌اند تا شب‌ها در نزدیکی یکی از میدان‌های نزدیک خانه بساط کنند. شنیده‌اند روزهای تعطیل خیابان‌های نزدیک میدان پر‌رفت و آمدتر می‌شود و اگر جنسی برای فروش داشته باشند سود خوبی به جیب‌شان می‌رسد. یکی از روزهایی که مرد در کنار بساطش ایستاده است ماموران شهرداری می‌‌آیند و کلیه اجناسش را می‌گیرند، می‌گویند نباید در کنار خیابان دستفروشی کند، کمی التماس می‌کند، درگیر می‌شود و دست آخر او می‌ماند و بدهکاری دیگر...}

^{می‌گویند دستفروشی پدیده‌ نوظهوری نیست و از ابتدای ایجاد بازار، همیشه دوره‌گردان و دستفروشانی در کنار مراکز خرید و بازارها وجود داشتند و اجناسی با قیمت کمتر از مغازه‌ها عرضه می‌کردند. این رویه نیز تا همین امروز ادامه داشته است. اگرچه بارها مسوولان شهری با حضور این افراد در معابر و در نزدیکی مراکز خرید برخورد کردند و در مواقعی کسبه محل نسبت به حضور آنها به شهرداری اعتراض کردند که گاهی با این افراد که هیچ سرمایه‌ای برای اجاره یا خرید یک مغازه ندارند برخورد شد. اما این روزها در کنار میادین و خیابان‌های پر‌رفت و آمد هنوز هم دستفروشانی هستند که زندگی خود را از این طریق می‌گردانند و اگر شهرداری به حضور آنها اعتراضی داشته باشد مدتی بعد از خیابانی دیگر سر درمی‌آورند، چرا که شغل دیگری به جز این ندارند و باید مخارج شان به نحوی تامین شود. نگرانی جامعه‌شناسان از بابت این پدیده جای خود را دارد اما دستفروشی فقط مخصوص ایران نیست چرا که در اکثر کشورها همواره دستفروشانی هستند که اجناسی به مراتب ارزان‌تر از مراکز خرید ارائه می‌کنند و گاهی زندگی خود را از این طریق می‌چرخانند. حضور دستفروشان در بازارهای غیر‌رسمی در برخی روزها از سال بیش از روزهای دیگر سال می‌شود و باعث شلوغ‌تر شدن برخی راسته‌های خیابان‌های شلوغ می‌شود. در روزهای نزدیک به عید نوروز و در آخرین روزهای شهریورماه و نزدیک به آغاز سال تحصیلی خیابان‌ها رنگ و بویی دیگر می‌گیرند، پیاده‌روها شلوغ‌تر می‌شوند و بساط‌های دستفروشی اینجا و آنجا پهن می‌شود. حالا چند سالی است که مترو نیز با حضور این افراد شلوغ‌تر شده است و تب و تاب خرید در این واگن‌ها با همهمه همراه شده است. در حالی که دستفروشی در مترو شغلی کاذب به حساب می‌آید، آمارها از افزایش سال به سال تعداد زنان دستفروش مترو خبر می‌دهند. طبق گفت‌و‌گوهای انجام‌شده در قالب یک تحقیق در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران این زنان دلایل مشترکی برای دستفروشی در مترو دارند. 33 درصد آنها سرپرست خانواده‌شان هستند و بقیه با انگیزه همیاری خانواده، عادت و کسب درآمد و استقلال و تفنن این کار را انجام می‌دهند. این آمار نشان می‌دهد این دسته از زنان به اجبار به دستفروشی در مترو روی آورده‌اند و مشکل اقتصادی و تامین نیازها مهم‌ترین مساله آنهاست. بعضی از آنها بنا به دلایلی همچون فوت، طلاق یا زندانی شدن همسر، سرپرست خانواده خود را از دست داده‌اند و باید به تنهایی مخارج زندگی را تامین کنند. یکی دیگر از مشکلات دستفروشی در شهرها نزاع و درگیری این افراد با برخوردکنندگان است، به گونه‌ای که ممکن است گاهی این افراد با مردم و گاهی با برخورد‌کنندگان درگیر شوند. چندی پیش یکی از این افراد با ماموران درگیر شد و دست آخر جان خود را از دست داد.}