اقتصاد سیاسی درآمد شهری

فردین یزدانی
تحلیلگر و صاحب‌نظر اقتصاد شهری
موضوع ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری‌ها و رهایی آنها از درآمدهای ناپایدار که عمدتا وابسته به تراکم‌فروشی به خصوص در کلان‌شهرها است، بیش از آنکه به راهکار نیازمند باشد نیاز به یک عزم مدیریتی جدی در شهرداری و دولت دارد.
بحث ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری‌ها از سال 80 در کشور آغاز شد و تاکنون ده‌ها فعالیت علمی و فنی و مطالعاتی برای پاسخ به این سوال که چه راه‌ها و ظرفیت‌هایی در شهرها برای ایجاد نظام درآمدی پایدار یا کسب درآمد شهرداری‌ها بدون اتکا بر منابع ناپایدار درآمدی وجود دارد، انجام شده است.
اما واقعیت این است که با وجود تمام این فعالیت‌ها و تاکیداتی که در این زمینه وجود دارد کماکان 70 درصد درآمد شهرداری‌ها از منابع ناپایدار درآمدی به خصوص تراکم‌فروشی تامین می‌شود و به همین علت ایجاد نظام پایدار درآمدی در شهرها بیش از آنکه به برنامه و راهکارهای جدید نیازمند باشد مستلزم یک عزم سیاسی و مدیریتی در کل حکومت اعم از دولت  و شهرداری است.
به این ترتیب مهم‌ترین فعالیتی که باید در این زمینه انجام شود آن است که دولت مرکزی لایحه‌ای برای اصلاح نظام درآمدی شهرداری‌ها تصویب کرده و با تصویب آن مدیریت شهری را مکلف به کسب درآمد پایدار از منابع درآمدی تعیین شده نماید که البته اخیرا این لایحه در دولت نوشته شده، اما هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است.هر چند در این مسیر دولت هم باید از شهرداری‌ها حمایت‌های جدی و لازم را به عمل آورد.

شهرنشینی چقدر خرج دارد؟

 

^{بر اساس آمار هزینه زندگی خانوارهای شهرنشین در سال 1392، به طور متوسط یک خانوار شهری 450 هزار تومان خرج هزینه‎های خوراکی و دخانی و یک میلیون و 700 هزار تومان خرج هزینه‎های غیر خوراکی می‎کند.}

بر اساس آخرین آمار مرکز آمار ایران که به هزینه و درآمد خانوارهای شهری در سال 1392 می‎پردازد، هزینه زندگی یک خانوار شهری در سال، حدودا 20 میلیون و 590 هزار تومان است. یعنی یک خانوار شهری ماهیانه یک میلیون و 710 هزار تومان هزینه می‎کند. در واقع از این میزان، 457 هزار تومان صرف هزینه‎های خوراکی و دخانی یک خانوار شهری و یک میلیون 258 هزار تومان هم صرف هزینه‎های غیر خوراکی آن‎ها می‌شود.

ریز هزینه‎های ماهیانه یک خانوار شهری در جدول زیر آمده است:

نمودار هزینه خوراکی

نگاهی به پدیده دستفروشی و مشکلات آن در شهرها

 

^{سه فرزند دارد و همسرش دو شیفت کار می‌کند، باز هم آخر ماه کم می‌آورند و بدهکار هستند. دیگر نمی‌دانند به کدام در بزنند و مخارج شان را تامین کنند. تاکنون چندین بار وام‌های مختلف گرفته‌اند و زیر بار قرض رفته‌اند. حالا به پیشنهاد یکی از اقوام کمی لباس خریده‌اند تا شب‌ها در نزدیکی یکی از میدان‌های نزدیک خانه بساط کنند. شنیده‌اند روزهای تعطیل خیابان‌های نزدیک میدان پر‌رفت و آمدتر می‌شود و اگر جنسی برای فروش داشته باشند سود خوبی به جیب‌شان می‌رسد. یکی از روزهایی که مرد در کنار بساطش ایستاده است ماموران شهرداری می‌‌آیند و کلیه اجناسش را می‌گیرند، می‌گویند نباید در کنار خیابان دستفروشی کند، کمی التماس می‌کند، درگیر می‌شود و دست آخر او می‌ماند و بدهکاری دیگر...}

^{می‌گویند دستفروشی پدیده‌ نوظهوری نیست و از ابتدای ایجاد بازار، همیشه دوره‌گردان و دستفروشانی در کنار مراکز خرید و بازارها وجود داشتند و اجناسی با قیمت کمتر از مغازه‌ها عرضه می‌کردند}