متدولوژی رشد اقتصادی بهار 93

سید‌مهدی برکچیان گفت: «رشد اقتصادی، مهم‌ترین متغیر اقتصادی است که با درصد تغییر تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سنجیده می‌شود و تصویری از کل تغییرات در بخش حقیقی اقتصاد را ارائه می‌کند. اصولا آمار حساب‌های ملی به دلیل اینکه نیازمند جمع‌آوری و پردازش حجم بالایی از داده ‌است، فرآیندی بسیار زمانبر است و به دلیل لطماتی که مراکز آماری ما در چند سال گذشته متحمل شدند، این فرآیند طولانی‌تر هم شده است.»
او گفت: «‌سیاست‌گذار نیازمند است تا پیش از هر تصمیم، ابتدا تصویری از اوضاع اقتصادی در مقابل خود داشته باشد. در ادامه هم با رصد اوضاع اقتصادی، آثار سیاست‌های اتخاذ شده را مانیتور کند و آمادگی داشته باشد تا متناسب با تغییر شرایط، سیاست‌ها را اصلاح کند. این نیاز در شرایط کنونی که اوضاع اقتصادی کشور بسیار حساس و شکننده‌ است، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ بنابراین با توجه به مجموعه این شرایط، تصمیم گرفتیم در موسسه زیر نظر یکی از بهترین کارشناسان این حوزه، یعنی جناب آقای خاوری‌نژاد، مدیر‌کل سابق آمار بانک مرکزی و با بهره‌گیری از داده‌های موجود به‌طور مرتب برآوردی از رشد بخش‌های مختلف و در نهایت GDP به‌صورت فصلی ارائه کنیم و نتایج آن را در اختیار رئیس‌جمهور و ستاد اقتصادی دولت قرار دهیم.»
برکچیان افزود: «اگر آمارهای رسمی سال 92 را ملاحظه کنید، مشاهده خواهید کرد که از ابتدای سال 92 هرچه به سمت انتهای سال حرکت کرده‌ایم، اگرچه رشد اقتصادی‌مان همچنان منفی بوده، اما از شدت منفی بودن آن بسیار کاسته شده است. براساس آمار بانک مرکزی، رشد فصل بهار 92 برابر 4.1- درصد بوده است، در حالی که در زمستان همان سال به 1.1- درصد تخفیف پیدا کرد. اگر به رشد بخش‌ها نگاه کنیم، تصویر دقیق‌تری که موید همین نظر است به دست می‌آید. در واقع، رشد بخش صنعت در پایان سال 92 تقریبا صفر شده‌بود و بخش نفت که اصولا از زمستان رشد مثبت پیدا کرده و از رکود خارج شده بود.»
او در پاسخ به اینکه داده‌های شما از چه منابعی به دست آمده است، گفت: «با توجه به اهمیتی که دو بخش نفت و صنعت در رشد اقتصادی دارند، به طور خاص تلاش شده تا داده‌های تفصیلی‌تری برای این دو بخش مورد استفاده قرار گیرند. برای بخش نفت، از داده‌های منتشره توسط آژانس بین‌المللی انرژی در زمینه تولید نفت استفاده شده و برای بخش صنعت هم از داده‌های مربوط به شرکت‌های صنعتی ثبت شده در بورس تهران بهره گرفته شده‌است. مطالعات ما هم نشان می‌دهد آمار تولیدات این شرکت‌ها هم‌حرکتی بالایی با تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی دارد که نشان دهنده این است که نماگر خوبی برای تولید صنعتی است. برای سایر بخش‌ها هم از پیش‌بینی‌های وزارت کشاورزی، آمار مصرف برق و گاز، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در مسکن و... استفاده شده است.»
عضو کارگروه تخصصی ستاد هماهنگی اقتصادی دولت افزود: «این منابع داده، به علاوه اطلاعات حساب‌های ملی سالانه بانک مرکزی از سال 84 تا 92 و همچنین اطلاعات فصلی سال‌های 91 و 92 برای برآورد رشد اقتصادی فصل نخست 93 مورد استفاده قرار گرفته است.»
برکچیان گفت: «براساس داده‌های نفت و صنعت مشاهده می‌کنیم که بخش نفت در سه ماه اول، بیش از 8 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد کرده است که چون به لحاظ تولید نفت در فصل بهار 92 در کف تولید بودیم چنین رشدی تعجب‌برانگیز نیست. از سوی دیگر هم تخمین‌ها نشان می‌دهد که صنعت در فصل بهار بیش از 7 درصد رشد کرده که البته بخش عمده آن به رشد بالای 70 درصدی صنعت خودرو برمی‌گردد. با توجه به ارقام تولید خودرو در سه ماه اول امسال و سهم صنعت خودرو در کل صنعت، باز هم می‌بینیم که برآورد رشد بالای 7 درصد برای صنعت، برآورد نامربوطی نیست.»
او افزود: «اگر دوستانی که با بی‌انصافی این برآوردها را آمارسازی عنوان کردند در مورد توضیحات این گزارش دقت می‌کردند، می‌دیدند که این ارقام برآوردی برای رشد، مبتنی بر داده‌ها و مشاهدات معتبری است. مجموعا به نظر می‌رسد که بخش‌های مختلف اقتصاد به جز ساختمان، در فصل بهار رشد کرده‌اند که در این میان‌، نفت و صنعت رشد قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند و سایر بخش‌ها مانند کشاورزی و خدمات احتمالا رشد ملایمی را تجربه کرده‌اند.» برکچیان تصریح کرد: «همان‌طور که در انتهای سال 90 و در سال‌های 91 و 92، نفت و صنعت به ترتیب بخش‌هایی بودند که سریع‌تر وارد رکود شدند و بیشتر از سایر بخش‌ها دچار افت تولید شدند و در واقع سایر بخش‌های اقتصادی را با خود به رکود کشاندند. در فصل بهار 93 نیز این بخش‌ها، بخش‌هایی هستند که با رشد بالا اقتصاد را از رکود بیرون می‌کشند.» برکچیان در پاسخ به این پرسش که چرا موسسه عالی آموزش و پژوهش در مدیریت و برنامه‌ریزی نسبت به پایداری رشد ابراز نگرانی کرده است؟ گفت: «وابستگی زیاد رشد فصل بهار به رشد در تولید نفت و خودرو نشان می‌دهد که رشد فصل بهار یک رشد متوازن و گسترده در همه بخش‌ها نبوده است. نگرانی که وجود دارد این است که اگر صنعت خودرو کل امسال را هم با این سرعت رشد کند آیا می‌تواند سال دیگر هم دوباره با همین نرخ رشد کند؟ به نظر نمی‌رسد خیلی محتمل باشد که ما سال آینده هم دوباره نرخ رشد بالای 70درصد  برای صنعت خودرو داشته باشیم.»
او تاکید کرد: «از سوی دیگر می‌بینیم که به دلیل رکود در بخش ساختمان و همچنین مشکل صادرات در اقلامی مانند سیمان، صنایعی که به نحوی با بخش ساختمان مربوط بوده‌اند رشد تولید و به ویژه رشد فروششان در فصل بهار با مشکل روبه‌رو بوده است. رشد فروش صنایع فلزات اساسی، سیمان، کاشی و سرامیک به شدت منفی بوده است. به‌عنوان نمونه، هم تولید و هم فروش صنعت سیمان نسبت به فصل مشابه سال قبل بیشتر از هفت درصد کاهش پیدا کرده است. با توجه به اینکه چشم‌انداز چندان مثبتی برای رشد بخش ساختمان در امسال وجود ندارد اگر برای صادرات این صنایع فکری اندیشیده نشود احتمالا در مابقی سال هم تولیدشان دچار مشکل خواهد بود.»
برکچیان گفت: «اصولا مجموع فروش همه صنایع غیر از خودرو در فصل بهار امسال حدود منفی هفت درصد کاهش داشته است. این در حالی است که رشد تولید این صنایع بیش از سه درصد بوده است. این یعنی اینکه تولید این صنایع نسبت به بهار سال گذشته افزایش یافته اما نتوانسته‌اند محصولات خود را به فروش برسانند. کاهش فروش بنگاه‌ها نسبت به فصل بهار سال قبل نشانه دیگری است که باعث نگرانی است. یعنی اگر بنگاه‌ها نتوانند فروش خود را با نرخ رشد تولید افزایش دهند برای چند وقت مازاد تولید را انبار خواهند کرد ولی پس از مدتی ناچار خواهند شد که از میزان تولید بکاهند. بنابراین مجموعه این نشانه‌ها حاکی از این است که باید نسبت به تداوم این نرخ رشد نگران باشیم.»
او افزود: «اگر می‌خواهیم یک رشد باثبات و مستمر اقتصادی را تجربه کنیم باید تلاش کنیم که از یکسو مشکل صادرات صنایعی را که مشکل فروش داخلی دارند حل کنیم. از سوی دیگر همانند تجربه صنعت خودرو در ماه‌های گذشته، گلوگاه‌هایی که تولید را در صنایع مختلف، منقبض کرده شناسایی و رفع کنیم. به نظرم تجربه خودروسازان در سه ماه گذشته، تجربه جالب و آموزنده‌ای است. جدا از اینکه باید هم از وزارت صنعت و هم از خود شرکت‌های خودروساز به‌خاطر ایجاد این تحرک تقدیر کرد، این نحوه رویکرد به حل مشکل صنایع، می‌تواند به‌صورت الگو در سایر بخش‌ها هم مورد استفاده قرار گیرد.»
عضو کارگروه تخصصی ستاد هماهنگی امور اقتصادی دولت به تجارت فردا گفت: «برای اینکه به یک رشد مستمر و باثبات دست پیدا کنیم لازم است که اکثریت بخش‌ها با نرخ رشد مناسب، توسعه پیدا کنند و لازمه این امر این است که مشکلات بخش‌های مختلف به طور ویژه و به‌صورت جداگانه بررسی و مرتفع شود. اگر ما بتوانیم تجربه خودرو را در صنایع دیگر تکرار کنیم و آنها را هم راه بیندازیم می‌توانیم امیدوار باشیم که وارد یک دوره باثبات رشد خواهیم شد. البته اینها همه با این فرض است که به لحاظ مراودات خارجی، شرایط بدتر نخواهد شد.»