اقتصاددانان بزرگی که هنوز نوبل نگرفته‌اند

 

^{اکتبر هر سال، زمانی است که برندگان یکی از مهم‌ترین جایزه‌های علم اقتصاد معرفی می‌شوند: جایزه نوبل. جایزه نوبل اقتصاد، موسوم به جایزه بانک مرکزی سوئد برای علم اقتصاد، شور و هیاهویی را برپا می‌کند و موجب توجه ویژه افکار عمومی و جامعه اقتصاددانان به حوزه‌ای می‌شود که جایزه به آن تعلق گرفته است. گاهی شاخه‌ای که به اقتصاددانان فعال در آن نوبل تعلق می‌گیرد، بسیار مشهور و معمول است؛ همچون شاخه اقتصاد مالی که جایزه نوبل 2013 به آن اختصاص یافت. گاهی نیز به اقتصاددانان فعال در شاخه‌ای نوبل تعلق می‌گیرد که چندان نزد عموم شناخته‌شده نیست؛ همچون شاخه طراحی مکانیسم که جایزه نوبل 2012 به آن اختصاص یافت. اما فارغ از تمامی این مسائل، اقتصاددانان فعال در هر حوزه‌ای که جایزه نوبل به آنها تعلق می‌گیرد، در تیررس نگاه‌های تیزی قرار خواهند گرفت که همراه خود انبوهی از پرسش‌ها را دارند. موضوع پایان‌نامه‌های دانشجویی، مقالات و پژوهش‌های اقتصادی، به شدت تحت تاثیر کارهای نوبلیست‌ها قرار خواهد گرفت و شاید بتوان ادعا کرد سرعت رشد علم در حوزه مربوط به نوبلیست‌ها، نسبت به قبل، افزایش می‌یابد. اهمیت جایزه نوبل اقتصاد به قدری است که اثراتش فراتر از مرزهای جغرافیایی است. به عبارت دیگر برای بخشی از اقتصاددانان تمامی کشورها مهم است که بدانند چه کسی برنده جایزه نوبل می‌شود.}

^{هر یک از شاخه‌های علم اقتصاد مملو از اقتصاددانانی است که به‌رغم توسعه‌های علمی چشمگیرشان، هنوز جایزه نوبل اقتصاد را کسب نکرده‌اند. در این مطلب می‌خواهیم مروری داشته باشیم بر اسامی برخی از مهم‌ترین اقتصاددانان به تفکیک شاخه‌هایی که در آنها فعال هستند.}

^{اقتصاد خرد
اقتصاد خرد را می‌توان اصلی‌ترین و یکی از قدیمی‌ترین شاخه‌های علم اقتصاد به حساب آورد. وقتی می‌گوییم علم اقتصاد، منظورمان نظریه‌هایی است که پس از انتشار کتاب «ثروت ملل» اثر آدام اسمیت در سال 1776 میلادی منتشر شده‌اند.}

<sup>یکی از اقتصاددانان مشهور این حوزه، پروفسور دیوید کرپس، استاد دانشگاه استنفورد است. این اقتصاددان حدوداً 64‌ساله، خالق کتاب درسی اقتصاد خرد مهمی است که منبع درسی دوره‌های تحصیلات تکمیلی اقتصاد در ایران نیز محسوب می‌شود. کرپس در سال 1989 میلادی موفق به دریافت مدال جان باتیس کلارک شد. او علاوه بر اقتصاد خرد، در زمینه نظریه بازی نیز تخصص دارد. او بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، سیصد و یکمین اقتصاددان جهان است.

اقتصاد کلان
یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های علم اقتصاد در جهان که کتاب‌هایش تاکنون به زبان‌های زیادی ترجمه شده‌اند، پروفسور گریگوری منکیو است. این استاد دانشگاه هاروارد، یکی از اقتصاددانان پیشتاز و مشهور شاخه اقتصاد کلان کینزی جدید است. او که 56 سال دارد، هم‌اینک ریاست دانشکده اقتصاد دانشگاه هاروارد را نیز بر عهده دارد. کتاب‌های درسی منکیو به زبان فارسی نیز ترجمه شده‌اند. او بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، چهلمین اقتصاددان جهان است.

اقتصادسنجی
هر گاه نام شاخه اقتصادسنجی می‌آید، بسیاری از ایرانیان به یاد پروفسور محمد‌هاشم پسران می‌افتند. این اقتصاددان 68ساله ایرانی، خالق توسعه‌های علمی مهمی در اقتصادسنجی است. از جمله مهم‌ترین این توسعه‌های علمی، مدل‌های PVAR و GVAR هستند. او سال گذشته از سوی موسسه تامسون رویترز به عنوان اقتصاددان شایسته دریافت جایزه نوبل علم اقتصاد معرفی شده بود. پروفسور پسران بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، بیست و سومین اقتصاددان جهان است.

اقتصاد مالی
یکی از اقتصاددانان مشهور این حوزه، پروفسور آندری شلایفر، استاد دانشگاه هاروارد است. او بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، نخستین اقتصاددان جهان است. این اقتصاددان 53ساله روسی، در سال 1999 میلادی موفق به دریافت مدال جان باتیس کلارک شد. از حوزه‌های تخصصی شلایفر در این زمینه می‌توان به مالی شرکتی، مالی رفتاری و بازارهای مالی اشاره کرد. شلایفر همچنین سابقه تاسیس شرکت مدیریت پول، موسوم به شرکت مدیریت دارایی LSV را نیز دارد.

اقتصاد توسعه
از جمله اقتصاددانان فعال در این حوزه، پروفسور دارون عجم‌اوغلو، استاد دانشگاه ام‌آی‌تی است. او که در زمینه اقتصاد نهادگرایی جدید نیز توسعه‌های علمی مهمی انجام داده است، هم‌اکنون بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، پنجمین اقتصاددان جهان است. عجم‌اوغلو همچنین در کنار جیمز رابینسون، خالق کتاب پر‌فروش «چرا کشورها شکست می‌خورند» بوده است. این کتاب به زبان فارسی نیز ترجمه شده است. از جمله کارهای مهم این اقتصاددان می‌توان به بررسی ریشه‌های اقتصادی دموکراسی و دیکتاتوری اشاره کرد. 

اقتصاد پولی
یکی از اقتصاددانان فعال در این حوزه، پروفسور کنث راگوف است. این اقتصاددان 61ساله استاد دانشگاه هاروارد، بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، نهمین اقتصاددان جهان است. راگوف همچنین در کنار پروفسور کارمن راینهارت، خالق کتاب پرفروش «این بار فرق دارد» است. این اقتصاددان برجسته در زمینه استقلال بانک مرکزی توسعه‌های علمی داشته است. همچنین در کارهای او ابعاد اقتصاد سیاسی بانک مرکزی نیز در نظر گرفته شده است.</sup>

 

<sup>تجارت بین‌الملل
برای اقتصاددانان ایرانی، نام پروفسور محسن بهمنی‌اسکویی، در زمینه تجارت بین‌الملل می‌تواند نام آشنایی باشد. این اقتصاددان ایرانی، توسعه‌های علمی مهمی را در زمینه تجارت بین‌الملل انجام داده است. او استاد اقتصاد و همچنین رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه ویسکانسین میلواکی در آمریکاست. این اقتصاددان برجسته ایرانی بر اساس رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، دویست و چهل و سومین اقتصاددان جهان است.

مالیه بین‌الملل
پروفسور موریس آبسفلد، استاد دانشگاه کالیفرنیا برکلی، یکی از متخصصان حوزه مالیه بین‌الملل است. او بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، سی و نهمین اقتصاددان جهان است. آبسفلد 62ساله، علاوه بر حوزه مالیه بین‌الملل، در زمینه ارتباط بین جهانی‌سازی با اقتصاد کلان نیز مطالعاتی داشته است. او همچنین سابقه انجام کارهای علمی مشترک با اقتصاددانانی نظیر پل کروگمن و کنث راگوف را نیز دارد.

اقتصاد سیاسی
یکی از اقتصاددانان مشهور در حوزه اقتصاد سیاسی که تاکنون توسعه‌های علمی قابل توجهی داشته، پروفسور آلبرتو آلسینا، استاد دانشگاه هاروارد است. این اقتصاددان در کارهای خود موفق شده پای اقتصاد سیاسی را به شاخه‌هایی نظیر اقتصاد پولی و اقتصاد کلان باز کند و تحلیل‌های ارزشمندی را در این حوزه‌ها ارائه بدهد. بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، آلسینا سی و سومین اقتصاددان جهان است.

اقتصاد سلامت
پروفسور دیوید کاتلر، استاد دانشگاه هاروارد، از جمله اقتصاددانانی است که در حوزه اقتصاد سلامت توسعه‌های علمی مهمی داشته است. یکی از دستاوردهای کارهای علمی کاتلر و همکارانش در دیگر دانشگاه‌های آمریکا، نظیر پروفسور جاناتان گروبر از دانشگاه ام‌آی‌تی، اجرای طرح بیمه همگانی در آمریکا بوده است. در واقع دیوید کاتلر در مقام مشاور ارشد اقتصاد سلامت باراک اوباما، توانسته در راستای اجرای این طرح کمک کند. او بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، صد و هفتاد و دومین اقتصاددان جهان است.</sup> 

<sup>فیلیپ آقن 
فیلیپ آقن اقتصاددان فرانسوی در سال 1957 در پاریس متولد شد. این استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد، کارهای تحقیقاتی متعددی در زمینه رشد اقتصادی انجام داده است. او با همکاری پیتر هوویت جزو اولین اقتصاددانانی بودند که به تفسیر و بسط پارادایم رشد شومپیتری پرداختند. این نظریه به تحلیل سیاست‌های اتخاذ‌شده مربوط به رشد اقتصادی و نقش دولت در این فرآیند منجر می‌شود. اکثر نظریات او در این زمینه در دو کتابی که به طور مشترک با هوویت تالیف کرده‌اند، آورده شده است. این کتاب‌ها «نظریه رشد درون‌زا» و «اقتصاد رشد» نام دارند. همچنین آقن کتاب دیگری در سال 2006 با همکاری راشل گریفیث نوشته که نام آن «رقابت و رشد» است و از سوی انتشارات دانشگاه ام‌آی‌تی منتشر شده است. او یک کتاب هم در زمینه رشد تالیف کرده که در سال 2011 به زبان فرانسوی منتشر شده است. او در سال 2001 جایزه اقتصاددان برتر کمتر از 45 سال اروپا را از آن خود کرد. آقن در دانشگاه هاروارد، علاوه بر دروس کلاسیک همچون نظریه اقتصاد کلان، دروس جالبی نیز همچون «دموکراسی و توسعه» و «رسانه، دموکراسی و اقتصاد» را تدریس می‌کند. او به عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی دریافت نوبل از سوی سایت تامسون رویترز معرفی شده است.

پیتر هوویت
پیتر ویلکینسون هوویت در 31 می 1946 چشم به جهان گشود. او که اقتصاددانی کانادایی است، به عنوان استاد علوم اجتماعی دانشگاه براون مشغول به کار است. هوویت از سال 1994 به عضویت انجمن اقتصادسنجی و نیز از دو سال پیش از آن به عضویت انجمن سلطنتی کانادا درآمده است. طی سال‌های 1993 تا 1994 او رئیس انجمن اقتصاددانان کانادا بود. همچنین در سال‌های 1997 تا 2000 دبیر تحریریه نشریه پول، اعتبار و بانکداری بود. زمینه اصلی تحقیقاتی هوویت، مباحث مربوط به رشد اقتصادی است که کتاب‌ها و تالیفاتی هم در این زمینه دارد، از جمله کتاب اقتصاد رشد که در سال 2009 به چاپ رسیده است. او نیز همچون فیلیپ آقن، در زمینه نظریه رشد شومپیتری توسعه علمی داشته است. هوویت بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، صد و نود و یکمین اقتصاددان جهان است.

ویلیام بامول
ویلیام جک بامول، اقتصاددان آمریکایی، که در سال 1922 در نیویورک متولد شده، استاد دانشگاه نیویورک و مدیر آموزشی مرکز کارآفرینی و نوآوری دانشگاه برکلی است. او همچنین استاد بازنشسته دانشگاه پرینستون نیز هست. نویسنده زبردست بیش از 80 کتاب و صدها مقاله در زمینه‌های مختلف اقتصادی، تمرکزش را بر بازار کار و عوامل اقتصادی که بر اقتصاد اثر می‌گذارند، نهاده است. او همچنین تالیفات قابل توجهی در زمینه نظریه کارآفرینی و تاریخ عقاید اقتصادی دارد. بامول که 11 سال قبل نیز یعنی در سال 2003 نامزد دریافت جایزه نوبل شده بود، در میان تاثیرگذارترین اقتصاددانان جهان از نظر سایت معتبر IDEAS قرار دارد. او بیش از 40 سال است که به عضویت هیات آکادمی علوم و هنر آمریکا در آمده است. همه کسانی که اقتصاد کلان خوانده‌اند، با نظریه تقاضای مبادلاتی پول که از سوی بامول و توبین ارائه شده است، آشنایی دارند. جالب است بدانید که درخواست این اقتصاددان مشهور برای ورود به مقطع دکترای مدرسه اقتصادی لندن رد شد و در عوض به او اجازه داده شد تا در مقطع فوق‌لیسانس مشغول به تحصیل شود! اما تنها چند هفته پس از اینکه استعداد مباحثه او در همایش لورد لیونل رابینز مورد توجه قرار گرفت، به مقطع دکترا انتقال یافت و سپس نیز به عنوان مدرس و استادیار درهمان جا مشغول به کار شد. گفته می‌شود، امتحان شفاهی بامول در مقطع دکترا پنج ساعت طول کشیده است! هنگامی که بامول به عنوان استادتمام در دانشگاه پرینستون کار خود را آغاز کرد، افرادی مثل گری بکر، برتون مالکیل، ویلیام بوون و هرولد شپیرو، از جمله دانشجویان او در مقطع دکترا بودند. بامول در سال 2003 جایزه جهانی پژوهش در زمینه کارآفرینی را دریافت کرد. این جایزه به پاس یک عمر تلاش به منظور ایجاد جایگاهی برای کارآفرینی در نظریه اقتصادی به او اهدا شد. در نهایت باید دید آیا این اقتصاددان برجسته در 92‌سالگی‌اش موفق به دریافت جایزه نوبل خواهد شد یا خیر. 

عزرائیل کرزنر</sup>

<sup>عزرائیل کرزنر اقتصاددان مکتب اتریشی است که در تاریخ 13 فوریه 1930 در لندن به دنیا آمده است. مقطع لیسانس او در مقاطع زمانی گوناگون و در دانشگاه‌های گوناگون سپری شد. او ابتدا دانشجوی دانشگاه کیپ‌تاون آفریقای جنوبی بود و سپس در دانشگاه لندن طی سال‌های 1947 تا 1951 به تحصیل پرداخت. نهایتاً در سال 1954 دوره تحصیلات لیسانس خود را در کالج بروکلین به پایان رساند. سپس طی دوره‌ای یک‌ساله مدرک کارشناسی ارشد کسب و کار و پس از آن نیز دکترای اقتصاد را از دانشگاه نیویورک دریافت کرد. هنگامی که دانشجوی دکترا بود، لودویگ فون میزس استاد دانشگاه نیویورک بود و همین مساله تاثیر فراوانی بر شکل‌گیری عقاید و نظریات اقتصادی کرزنر نهاد. پژوهش‌های کرزنر در زمینه اقتصاد کارآفرینی در سطح بین‌المللی شناخته شده است. کتاب معروف او «رقابت و کارآفرینی» به نقد نظریه‌های اقتصاد نئوکلاسیک به دلیل استفاده بیش از حد از فرض رقابت کامل می‌پردازد. به عقیده او این امر سبب می‌شود نقش کارآفرین به لحاظ اقتصادی نادیده گرفته شود. نظریات و آثار کرزنر که به ادغام مهارت‌های کارآفرینانه با مدل‌های رایج اقتصاد نئوکلاسیک اختصاص دارد، بیش از هر اثر اقتصادی دیگری از مکتب اتریشی در نیمه دوم قرن بیستم مورد قبول واقع شده است. در واقع باید گفت زمینه تحقیقاتی اصلی کرزنر اقتصاد دانش، کارآفرینی و نیز اخلاقیات در بازار است. اینکه موسسه تامسون رویترز او را به عنوان یک اقتصاددان طرفدار مکتب اتریشی شایسته دریافت جایزه نوبل معرفی کرده، می‌تواند نکته قابل توجهی باشد. کرزنر را می‌توان در زمره اقتصاددانان لیبرتارین نیز به حساب آورد.

مارک گرانووتر
مارک گرانووتر جامعه‌شناسی آمریکایی است که به عنوان استادتمام دانشگاه استنفورد فعالیت می‌کند. او که در سال 1943 به دنیا آمده، نظریات بسیاری را از دهه 70 میلادی در جامعه‌شناسی جدید مطرح کرده است. شناخته‌شده‌ترین اثر گرانووتر نظریه شبکه‌های اجتماعی در جامعه‌شناسی اقتصادی است. این نظریه که در سال 1973 از سوی او مطرح شده است به «قدرت گره‌های ضعیف» شهرت دارد. اشاره اصلی گرانووتر در این نظریه به سرعت گسترش اطلاعات از طریق شبکه‌های اجتماعی است. گفتنی است بیش از 27 هزار بار به این مقاله و نظریه ارجاع داده شده است. او لیسانس تاریخ خود را از دانشگاه پرینستون و دکترای جامعه‌شناسی‌اش را از دانشگاه هاروارد در سال 1970 دریافت کرد. هنگامی که در هاروارد مشغول به تحصیل بود، تحت نظارت هریسون وایت، استاد برجسته این دانشگاه که انقلابی در زمینه شبکه‌های اجتماعی و جامعه‌شناسی به وجود آورد، قرار داشت. او علاوه بر تدریس در دانشکده علوم و هنر استنفورد، ریاست بخش جامعه‌شناسی این دانشگاه را نیز به عهده دارد. گرانووتر سابقه تدریس در دانشگاه‌های نورث وسترن، دولتی نیویورک و جان هاپکینز را نیز دارد. او در حقیقت بیش از آنکه یک اقتصاددان باشد، یک جامعه‌شناس محسوب می‌شود. البته جامعه‌شناسی که توانسته پلی بین جامعه‌شناسی و اقتصاد برقرار کند. 

مایکل ینسن
مایکل ینسن استاد بازنشسته مدیریت کسب و کار است که در سال 1985 عضو هیات علمی مدرسه کسب و کار هاروارد شد. او بنیانگذار درسی در این دانشکده شد که امروزه به عنوان مذاکرات، سازمان‌ها و بازارها در هاروارد تدریس می‌شود. ینسن در سال 2000 به شرکت مانیتور پیوست و در سمت مدیر راهبرد سازمانی شرکت مشغول به کار شد. در سال 2007 به عنوان مشاور ارشد نیز در این شرکت فعالیت می‌کرد اما از سال 2009 همکاری خود را با مانیتور قطع کرد. پیش از عزیمت به هاروارد یعنی در سال‌های 1971 تا 1979 او استاد مالیه و مدیریت کسب و کار مدرسه ویلیام سیمون در دانشگاه روچستر بود. ینسن در این دانشگاه، در سال 1977 مرکز تحقیقات اقتصاد مدیریت را تاسیس کرد و تا سال 1988 ریاست این مرکز را بر عهده داشت. دموکراسی در بحران، نظریه بنگاه، مبانی راهبرد سازمانی و نظریه جدید مالیه شرکتی از جمله مهم‌ترین تالیفات او هستند که طی چهار دهه اخیر منتشر شده‌اند. یوجین فاما، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 2013، در پاسخ‌های اختصاصی‌اش به پرسش‌های تجارت فردا، از او به عنوان اقتصاددانی نام برد که شایسته دریافت جایزه نوبل است. او بر اساس آخرین رتبه‌بندی وب‌سایت IDEAS، صد و نهمین اقتصاددان جهان است.

استفن راس
استفن راس، استاد‌تمام اقتصاد مالی و همچنین مالیه دانشگاه ام‌آی‌تی است که پس از بازنشستگی فرانکو مودیلیانی به تدریس مشغول شده است. پیش از این، او استاد اقتصاد مالی دانشگاه ییل و پیشتر نیز استاد همین شاخه از اقتصاد در مدرسه وارتون دانشگاه پنسیلوانیا بوده است. راس همچنین رئیس شرکت ارزش‌گذاری خسارات و نیز مشاور ارشد سرمایه‌گذاری در موسسه سرمایه‌گذاران راس است. کار اصلی شرکت ارزش‌گذاری خسارات در زمینه قراردادهای اختیار معامله به ویژه قراردادهای اختیار معامله مربوط به دستمزد کارمندان است. او مولف بیش از صدها مقاله در زمینه اقتصاد مالی و نیز نویسنده کتابی معتبر و مرجع در مالیه است. شهرت اصلی راس به دلیل ارائه نظریه قیمت‌گذاری آربیتراژ و نیز نظریه‌هایی در زمینه قیمت‌گذاری بدون ریسک ابزارهای مشتقه مانند اختیار معامله است. مدل‌های ارائه‌شده از سوی راس هم‌اکنون به عنوان استانداردهای معاملاتی از سوی شرکت‌های بزرگ فعال در بازار اوراق بهادار شناخته شده و به کار گرفته می‌شوند. او همچنین جوایز متعددی را در زمینه کاری آکادمیک خود دریافت کرده و امسال نیز به عنوان یکی از شانس‌های دریافت جایزه نوبل مطرح شده است. علاوه بر این راس مشاور بسیاری از بانک‌های سرمایه‌گذاری و نهادهای دولتی از جمله خزانه‌داری آمریکا و وزارت بازرگانی این کشور بوده است.</sup>