نرخ‌واقعی تورم را کجا باید یافت؟

 

^{تحلیلگران آگاه به علم اقتصاد معتقدند که هم‌اکنون درک درستی از موضوع تورم وجود ندارد؛ چراکه کاهش نرخ تورم و یا مهار آن، به معنای ارزان شدن کالاها نیست، بلکه به معنای کمتر گران شدن آن کالاهاست.}

<sup>شما هم حتما این جملات را شنیده‌اید: «قیمت همه کالاها افزایش پیدا کرده، پس چرا اعلام می‌شود نرخ تورم کاهش یافته است؟»، «تورم کاهش نداشته، این آمارها واقعی نیست»، «تورم واقعی و نه تورم اعلامی بالای 30 درصد هست»، «مردم می‌دانند که تورم کاهش نیافته و فقط روی کاغذ کاهش پیدا کرده است».

این روزها این گفته‌ها را بسیار می‌شود در میان مردم شنید؛ به خصوص از زمانی که رئیس‌جمهور در پشت تریبون از تورم صفر درصدی و موفقیت دولت در مهار تورم سخن گفت؛ آن هم پس از یک‌سال و نیم که مردم تورم 40 درصدی را با پوست و استخوان لمس کرده بودند.

در واقع هر چه آمارهای رسمی از کاهش نرخ تورم حکایت دارد، اما عامه مردم به آمارها با چشم تردید نگاه می‌کنند و معتقدند که کاهش تورم را در سفره‌هایشان احساس نمی‌کنند. با این وجود، براساس آمارهای رسمی نرخ تورم از حدود 40 درصد در شهریورماه سال 1392 تاکنون 25 درصد کاهش یافته و بنا به گزارش بانک مرکزی، در اسفندماه سال 1393 نرخ تورم به 15.6 درصد رسیده است؛ اگرچه منتقدان دولت تاکید دارند که نرخ تورم این رقم نیست و بلکه بیشتر است.

با این حال، تحلیلگران آگاه به علم اقتصاد معتقدند که هم‌اکنون درک درستی از موضوع تورم وجود ندارد؛ چراکه کاهش نرخ تورم و یا مهار آن، به معنای ارزان شدن کالاها نیست، بلکه به معنای کمتر گران شدن آن کالاهاست.

اما نرخ واقعی تورم را باید در کجا یافت؟! شاید بد نباشد در این زمینه سبد مصرفی خانوار را مورد بررسی قرار داد و مقایسه‌ای از قیمت کالاها در دوره‌ای که نرخ تورم 40 درصد بود، با این دوره که تورم 15.6 درصدی اعلام شده است، داشته باشیم.

چه اتفاقی برای سفره خانوار افتاد؟

در ابتدا، به سراغ سفره خانوار می‌رویم. براساس داده‌ها و آمارهای رسمی، در یک سال منتهی به پایان شهریورماه سال 1392 لبنیات 25.2 درصد، تخم‌مرغ 25.5 درصد، برنج 69.9 درصد، حبوب 85.6 درصد، میوه‌های تازه 99.7 درصد، سبزی‌های تازه 102.7 درصد، گوشت قرمز 37.9 درصد، گوشت مرغ 26.7 درصد، قند و شکر 41.3 درصد، چای 58.5 درصد و روغن‌نباتی 57.8 درصد گران شده بوده است. برای مثال، متوسط قیمت هر کیلو گوشت مرغ در هفته پایانی شهریورماه 1392 در سطح شهر 6 هزار و 340 تومان بود؛ این در حالی است که در هفته پایانی شهریور 1391 هر کیلو گوشت مرغ 5 هزار تومان بود. همچنین یک حلب روغن‌نباتی جامد در حالی که در شهریور سال 1391 با قیمت 14 هزار و 700 تومان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گرفت، در شهریور سال 1392 بیش از 21 هزار و 500 تومان قیمت پیدا کرد.

از سوی دیگر، برنج که جزو اقلام پرمصرف خانوارهای ایرانی است، در شهریورماه سال 1392 هر کیلو 7300 تومان بود، اما یک سال قبل از آن با قیمت حدود 4400 تومان عرضه می‌شد.

این‌ها مقایسه‌ای از تفاوت قیمت برخی از کالاها در دورانی است که نرخ تورم از 24 درصد در شهریور سال 1391 به 40 درصد در شهریور سال 1392 رسید.
اما یک‌سال بعد از این ماجرا، یعنی در شهریور سال 1393 برای این کالاها چه اتفاقی افتاد؟ براساس داده‌های رسمی دولت، نرخ تورم در شهریور 1393 به حدود 21.1 درصد کاهش یافته و گزارش‌های خرده‌فروشی نشان می‌دهد که تقریبا همه این کالاها به جز دو گروه –حبوب و برنج- افزایش قیمت داشته‌اند؛ اما شیب رشد قیمتی آنها کند شده بوده است؛ به طوری که لبنیات در طول یک‌سال منتهی به پایان شهریورماه سال 1393 حدود 13.3 درصد، تخم‌مرغ 2.9 درصد، میوه‌های تازه 24.6 درصد، سبزی‌های تازه 10.6 درصد، گوشت قرمز 6.6 درصد، گوشت مرغ 4 درصد، قند و شکر 8.5 درصد، چای 10.5 درصد و روغن‌نباتی 3.8 افزایش قیمت داشته‌اند.

بر اساس این داده‌ها، قیمت هر کیلو گوشت مرغ در پایان شهریور سال گذشته حدود 6600 تومان، برنج 7400 تومان و یک حلب روغن‌نباتی جامد 21 هزار و 500 تومان بود.

در این میان، مسکن نیز جزو گروه‌هایی است که در نقش تعیین‌کننده در سبد هزینه‌ای خانوار و نیز نرخ تورم دارد. براساس گزارش مرکز آمار ایران، قیمت مسکن در تابستان 1393 نسبت به تابستان 1392 حدود 0.8 درصد افزایش داشته است؛ این در حالی است که قیمت مسکن در تابستان 1392 نسبت به تابستان 1391 با رشد 47 درصدی همراه بوده است.

همچنین در حوزه اجاره‌بها در تابستان 1393 نسبت به تابستان 1392 با افزایش 8.3 درصدی مواجه بودیم، اما آمارها نشان می‌دهد که این میزان رشد در تابستان 1392 نسبت به تابستان 1391 حدود 23.5 درصد بوده است.

در اسفند 92 و 93 چه گذشت؟

در این میان، شاید بد نباشد مقایسه‌ای از تغییرات قیمتی در اسفند سال 1392 و 1393 داشته باشیم. در اسفندماه سال 1393 که نرخ تورم 15.6 درصد اعلام شد، اعداد و ارقام حکایت از آن دارد که لبنیات نسبت به اسفند سال 1392 حدود 10.9 درصد، برنج 6.6 درصد، حبوب 5.2 درصد، میوه‌های تازه 61.5 درصد، گوشت قرمز 7.3 درصد، گوشت مرغ 16.8 درصد، قند و شکر 5.9 درصد و چای 9 درصد افزایش قیمت داشته و این در حالی است که در مقابل روغن‌نباتی 0.2 درصد، سبزی‌های تازه 17.8 درصد و تخم‌مرغ 3.8 درصد کاهش قیمت داشته است.

اما اسفندماه سال 1392 که نرخ تورم 34.7 درصد اعلام شده بود، قیمت این گروه‌های کالایی به این صورت بود که لبنیات نسبت به اسفندماه سال 1391 حدود 20.2 درصد، تخم‌مرغ 26.3 درصد، برنج 19 درصد، میوه‌های تازه 26.6 درصد، سبزی‌های تازه 24.5 درصد، گوشت قرمز 5.9 درصد، گوشت مرغ 26.2 درصد، قند و شکر 13.4 درصد گران شده بوده و قیمت چای 0.2 درصد، روغن‌نباتی 9.1 درصد و حبوب 5.2 درصد کاهش یافته است.

در حوزه مسکن نیز آمارها نشان می‌دهد که در نیمه دوم سال 1392 نسبت به مدت مشابه سال 1391 قیمت خانه 15.1 درصد و نرخ اجاره 14.2 درصد گران شده بوده است، اما در پاییز سال 1393 –آخرین داده‌های رسمی مربوط به پاییز است و هنوز آماری از زمستان منتشر نشده است- رشد قیمتی مسکن به طور متوسط 6.2 درصد و اجاره‌بها 10.2 درصد نسبت به پاییز سال 1392 بوده است؛ البته آمارها از پاییز 1392 نیز حاکی از آن است که رشد قیمتی خانه نسبت به پاییز سال 1391 به طور متوسط 19 درصد و اجاره‌بها 18.3 درصد بوده است.

همه این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که در ماه‌های گذشته در اغلب کالاها افزایش قیمت وجود داشته است؛ اما شیب رشد قیمت‌ها نسبت به سال 1392 و 1391 کند شده است، بنابراین اگر نرخ تورم به 15 درصد کاهش یافته، نشان از آن ندارد که قیمت‌ها کاهش یافته و ارزان شده، بلکه مشخص می‌کند که شیب افزایش قیمت‌ها کند شده است.</sup>