در گفت وگو با نماینده فائو و اکو در ایران مطرح شد: بحران آب جدی است

^{بحران آب در ایران و منطقه جدی است. اگر می خواهیم به سرنوشت دریاچه آرال که از روی نقشه حذف شد، دچار نشویم باید با سرعت وارد عمل شویم.}

این هشدارها را وقتی از زبان فرستاده فائو می شنوم برایم بیش از همیشه تکان دهنده است. کاهش فزاینده بحران منابع آب و فرسایش خاک که هر دو می تواند به خالی از سکنه شدن منطقه بینجامد، در صدر همکاری های فنی فائو با ایران قرار گرفته است: همکاری هایی که از زمان حضور سرج ناکوزی در ایران به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. فائو در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا می خواهد از طریق «ابتکار عمل کمبود منابع آب» ١٩ کشور این منطقه را بیش از پیش متوجه عواقب آن کند و با مشارکت این کشورها با بحران کمبود آب و فرسایش خاک مقابله کند. سرج ناکوزی هفت ماه پیش بر صندلی نمایندگی فائو در ایران نشست. در همین مدت کوتاه دست کم در اخباری که از سوی این سازمان منتشر شده است می توان پررنگ شدن همکاری ها را احساس کرد. ماموریت ناکوزی در ایران به تاکید خود او کمک به ارتقای زندگی مردم ایران از طریق بالابردن امنیت غذایی و تولید غذای سالم تر است. به نظر در انجام ماموریتش مصمم است. این دیپلمات تازه به ایران آمده در نخستین دیدار رسانه ای خود از آغاز فصل جدید همکاری ها گفت. او تاکید می کند: دولت جدید رویکرد مطلوبی به برنامه های کشاورزی دارد و می توان جدی بودن مقابله با بحران آب و توفان های شن و نمک را در برنامه های دولت دید. سرج ناکوزی پس از تقدیم استوارنامه اش به ظریف در شهریور سال گذشته، در خصوص تک تک برنامه ها با مسوولان دولت گفت وگو کرده است. نماینده ٤٨ ساله فائو که فارغ التحصیل آکسفورد است، به غیر از انگلیسی به ١٠ زبان دیگر نیز تسلط کامل دارد که دو زبان را از پدر لبنانی و مادر ایتالیایی ارمنی الاصل خود فراگرفته است اما هنوز فارسی را خوب نمی داند. در همین مدت کوتاه البته برخی لغات را آموخته و در لابه لای گفت وگویش از آنها استفاده می کند. برخلاف تمام اخبار این روزهای ایران که پر است از خبرهایی از ناسالم بودن مواد غذایی، در گفته های ناکوزی مورد تایید بودن فعالیت های کشاورزی ایران از سوی فائو به روشنی دیده می شد. او تاکید کرد ایران یکی از ١٣ کشوری است که توانسته نخستین هدف از مجموعه اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد در زمینه ریشه کن کردن فقر شدید و گرسنگی را جامه عمل بپوشاند و این از طرف سازمان فائو به رسمیت شناخته شده است. اینکه او به راحتی میوه های آماده شده برای پذیرایی را مصرف می کند هم ذهنیتم در خصوص سلامت محصولات را قوت می بخشد. می گوید انارهای ایران عالی است و این میوه ایرانی را بسیار می پسندد. ضمن آنکه پسته و زعفران ایران هم بی رقیب و مثال زدنی است. وقتی از علاقه مندیش به غذاهای ایرانی که با برنج سرو می شود می گوید کمتر با او احساس غریب بودن می کنم. او نیز مانند ایرانیان خونگرم و خوش مشرب به نظر می رسد. این را به راحتی می توان از صدای خنده های بلند اعضای تحریریه در گپ و گفت کوتاه با ناکوزی متوجه شد. مشروح همکاری هایی که فائو با ایران خواهد داشت و تشریح برخی فعالیت های انجام شده را در گفت وگو با سرج ناکوزی، نماینده سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران و سازمان همکاری اقتصادی (اکو) می خوانید: 
    برای اینکه بتوانیم پاسخ مناسبی به وضعیت دریاچه داشته باشیم، باید با تغییر رویکردی از پروژه محوری به برنامه محوری، همه جوانب و مسائل پیش روی حوزه آبریز دریاچه را مورد بررسی قرار دهیم. نه تنها منابع آبی که وارد دریاچه می شود باید مدیریت شود، بلکه باید نوع محصولی که در منطقه کشت می شود، سیستم های آبیاری، مشاغل جایگزین برای جوامع محلی، نحوه پاسخگویی این جوامع به تغییرات و مداخلات، همه و همه مورد ارزیابی قرار گیرد
    تغییر الگوی کشت در اصل برای کشورهایی است که در حال حاضر فشارهای سنگینی را بر منابع طبیعی خود وارد می کنند. در الگوی پیشنهادی فائو کاهش فشار بر منابع مد نظر است. ما دیگر نمی توانیم به مدل نهاده محور با هدف افزایش تولید محصولات غذایی تکیه کنیم، بلکه نیازمند تغییر جهت به سمت سیستم های سالم تر و پایدارتر غذایی هستیم، ما نیازمند بهره وری از نهاده کمتر در کشاورزی به ویژه آب و مواد شیمیایی هستیم
     
    نامگذاری روز جهانی آب در سال ٢٠١٥ با عنوان «آب و توسعه پایدار» از اهمیت این مقوله در جهان امروز حکایت دارد. بحران آب امروز در منطقه خاورمیانه بسیار جدی است و علایم هشداردهنده آن از سوی محافل مختلف تخصصی مدام گوشزد می شود. فائو به عنوان یک مجموعه فنی بین المللی با توان تخصصی بالاآیا برای مناطقی که با بحران آب مواجه هستند، برنامه ای در نظر دارد؟
     همانطور که می دانید مساله بحران آب در خاورمیانه و شمال آفریقا یک مساله بسیار جدی است. در این جریان نقش فائو در منطقه، مدیریت منابع آب خواهد بود، چرا که ٨٠ درصد آب مصرفی در کشورهای این منطقه در بخش کشاورزی مصرف می شود و در ایران این سهم بالغ بر ٩٢ درصد است. این بحران دوچندان می شود وقتی که افزایش درجه حرارت هوا نیز به آن اضافه شده و تبخیر آب بیشتر می شود. این مسائل سبب شده دولت جمهوری اسلامی ایران تصمیم بگیرد در سال جدید مقوله مدیریت آب را به عنوان اولویت اصلی در تمام برنامه های خود بگنجاند. سوال مهم این است که چه کمکی از فائو در این زمینه می تواند بشود؟ پاسخ فائو معرفی مکانیزمی است که بر نحوه استفاده کارآمد از منابع آب تاکید دارد. فائو یک آژانس فنی تخصصی سازمان ملل متحد است. بدنه آن نیز شامل بخش های مختلف فنی است که در چرخه آب مدیریت منابع آب نیز مطرح می شود. همانطور که می دانید، چرخه تولید آب از کوهستان به عنوان سرچشمه شروع می شود، مسیر خود را از جنگل می گذراند و نهایتا به پایین دست می رسد. بنابراین مباحث مربوط به هیدرولوژی، مدیریت حوزه آبخیز، مدیریت خاک، سیستم های آبیاری و توزیع آب در پایین دست، همچنین نهال کاری، جنگل کاری و توسعه جنگل، چرای دام در بالادست، و معیشت جوامع محلی به طور کل و ابعاد اقتصادی-اجتماعی مساله به طور همه جانبه مورد توجه فائو قرار گرفته است. ما از وجود متخصصان بین المللی در حوزه خاک، منابع آب، جنگل، کوهستان، و امور دام بهره مند هستیم، چراکه ما به مجموعه این مسائل به طور جامع نگاه می کنیم و به جای متمرکز شدن بر یک بخش خاص از موضوع آب، به کل دورنمای استفاده بهینه از آب و همین طور نحوه مطلوب استفاده از آن به شیوه پایدار و کارآمد و به نحوی که منجر به افزایش بهره وری تولید محصول شود، می پردازیم. در مناطقی که با کمبود آب چه در حوزه سطحی و چه زیرزمینی روبه رو هستیم برای حل این مشکل راهکارهای مختلفی در نظر گرفته می شود. مثلادر برخی از این مناطق ما مشوق کاشت گونه های خاصی از گیاهان هستیم که آب کمتری استفاده می کند. بعضی مواقع عملیات فرسایش خاک باید به گونه ای مدیریت شود که منابع آب آسیب نبیند. فائو سازمان تخصصی بین المللی است که در حوزه کاهش آثار منفی ناشی از خشکسالی در جهان فعالیت کرده و با بیابان زایی مقابله می کند، به خصوص در مناطقی که به سرعت سمت خشک تر شدن می روند. این دقیقا یکی از زمینه هایی است که فائو می تواند خدمات ارزشمندی را به کشورهای عضو ارایه کند. علاوه بر تخصص های متفاوتی که فائو دارد: تجارب قابل ملاحظه ای نیز در بخش های مختلف از سوی این سازمان به دست آمده است. به عنوان مثال موضوع کمبود آب که بخش های مشخصی از ایران را درگیر کرده است یا در زمینه مسائل آبخیزداری و منابع آب های دریاچه ای، فائو تجاربی در قاره های دیگر جهان دارد، مانند دریاچه چاد در آفریقا یا حوزه آبریز رود نیل. باید توجه داشت که هر موضوعی به مداخله صحیح و فنی در آن حوزه نیاز دارد. بر اساس همین رویکرد باید برای به کارگیری تخصص های مرتبط در جهت حل مشکلات پس از بررسی کامل وارد عمل شویم. موضوعی که در اینجا حایز اهمیت است اینکه در ایران توانمندی های تخصصی فنی بالاوجود دارد بنابراین ما با آوردن تخصص های بین المللی و تجارب فائو می توانیم توانمندی های موجود در ایران را تکمیل کنیم. برای پاسخگویی به مشکل کمبود آب در ایران نیز نه فقط یک موضوع بلکه تمام مواردی که به نوعی با این مقوله در ارتباط هستند باید مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر متخصصانی که در بدنه فائو حضور دارند، سازمان هایی نیز با فائو در ارتباط و در حال همکاری هستند که از ظرفیت های این سازمان ها نیز می توانیم استفاده کنیم. مساله آب تنها یک موضوع ملی نیست بلکه یک مشکل منطقه ای قلمداد می شود. اینجاست که یک سازمان بین المللی با توان تخصصی بالامی تواند وارد عمل شده و هدفمند به تفکیک این مسائل بپردازد. ما کاملامطلع هستیم که موضوع آب می تواند یک موضوع کاملاجدی باشد مخصوصا زمانی که در شکل فرامرزی بروز پیدا می کند. مانند تالاب هامون بین ایران و افغانستان. در چنین مواردی است که فائو می تواند برای رفع این مشکل وارد عمل شود و از تخصص و تجارب خود استفاده کند. در اصل ارتباط بین کشاورزی، تالاب ها و منابع آب را به گونه ای بهینه برقرار کرده و در کنار آن بحث تنوع زیستی را نیز دنبال کند. این تجربیات فائو در طول ١٣٠ سال گردآوری شده است، چراکه فائو پیش از سازمان ملل تاسیس شد و جایگزین انیستیتوی کشاورزی در مقر رم شد. مهم ترین بهبود وضعیت کنونی کشاورزی و غذا و حفظ منابع طبیعی به شیوه ای پایدار است.
     
    به جدی بودن بحران آب در صحبت ها اشاره کردید. آیا این هشدار به اندازه ای هست که به جنگ آب در منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی آن طور که بسیاری از کارشناسان پیش بینی می کنند، بینجامد؟
     در ایران از فائو خواسته شده برنامه مشخصی در حوزه مدیریت منابع آب ارایه دهد. که نشانگر توجه ویژه به مساله کمبود آب است. به خاطر همین نیز فائو ابتکار عملی را به کار برده که تحت برنامه ای ١٩ کشور درگیر با مساله آب در این منطقه را پوشش می دهد. در حال حاضر میزان مصرف آب در بخش های مختلف بسیار بالاست، لذا مهم آن است که ریشه های اصلی این مشکل را پیدا کنیم. روش فائو سیاستگذاری مبتنی بر شواهد است. به ابعاد فنی موضوع می پردازیم و مسائل مربوط به فرسایش خاک و مدیریت منابع آب را به دقت مطالعه می کنیم. ما در حال حاضر در حال تعیین چارچوب کلی یک برنامه هستیم و بر این اساس در ماه های آینده تیم تخصصی در بخش های مختلف از فائو به ایران خواهند آمد تا از نزدیک و به طور دقیق موضوع را مورد ارزیابی قرار دهند. در این حوزه تمام ذی نفعان را دور یک میز جمع خواهیم کرد تا مشخص شود هر یک از آنها در چه حوزه ای باید وارد عمل شوند.
     
    پس هنوز برنامه ای در بخش آب تعریف نشده است؟
     ما در حال تدوین برنامه ای با دولت ایران هستیم. همان طور که گفتم تیم هایی نیز به زودی وارد ایران می شوند که موضوعات مختلف از جمله دریاچه ارومیه را مورد مطالعه قرار خواهند داد. حوزه آبریز دریاچه ارومیه مساله پیچیده ای است که کل کشور را تحت تاثیر قرار می دهد.
     
    پیش بینی شما از زمان اجرای برنامه های آب در ایران چیست؟
     تیم خیلی سریع پیشنهاد خود را ارایه خواهد کرد چون یک مساله حیاتی است. اما اینکه این برنامه چگونه و چه زمان به تصویب رسیده و اجرا شود، به دولت بستگی دارد. ما می دانیم که این مساله بسیار جدی است پس تدوین آن باید به سرعت انجام شود. چیزی که مهم است اینکه یک برنامه به طور جامع تمام بخش ها را تحت پوشش قرار دهد، ضمن آنکه نباید آرمان گرایانه باشد و در عمل باید به عینیت درآید. ما عادت داریم در دنیای مدرن کارها را سریع انجام دهیم اما غالبا این کارها به طور صحیح به اجرا درنمی آید. البته این به مفهوم آن نیست که زمان را از دست بدهیم و به کندی پیش رویم. باید اقدامات را در عین آنکه درست اجرا می کنیم زمان را نیز از دست ندهیم.
     
    با توجه به اینکه در حال ورود به دوره خشکسالی ٣٠ ساله هم هستیم: در صورت تعلل دولت ها چه آینده ای ممکن است در انتظار این منطقه باشد؟
     ما نمونه های ملموسی در جهان داریم که به دلیل عدم توجه به برنامه های اساسی و جامع، منجر به فجایع برگشت ناپذیر شده اند. به طور مثال دریاچه آرال در آسیای مرکزی کامل از بین رفت. زمانی که شما به موقع وارد عمل نشوید، از نظر زیست محیطی، اکولوژی و حتی اقتصادی فاجعه به وجود خواهد آمد. زندگی انسان بدون تعامل با محیط زیست امکان ندارد. شاید بسیاری از ما توجه نکنیم که بدون محیط زیست امکان ادامه زندگی به طور مطلق وجود نخواهد داشت. زندگی در شهرها بدون محیط زیست یک منظر کاملاکوتاه مدت است. در عین حالی که کیفیت زندگی و برآورده شدن نیازهای مان اهمیت دارد، باید بتوانیم مسوولیت شهروندی خود را نیز برای نسل های ایفا کنیم. دقیقا به همان شکلی که محیط زیست را از پیشینیان مان به ارث گرفته ایم. باید مطمئن شویم که بهره برداری ما از آن به شیوه ای پایدار بوده به طوری که به حفظ آن برای نسل های بعد از ما خواهد انجامید.
     
    همان طور که شما هم اشاره ای به موضوع پراهمیت دریاچه ارومیه داشتید: خشک شدن این دریاچه می تواند پیامدهای بسیار ناگواری برای ایران داشته باشد. آیا فائو در زمینه جلوگیری از خشکیدگی دریاچه برنامه ای اجرا کرده است؟
     در مورد دریاچه ارومیه فائو برنامه ای تا به حال نداشته است. در طول زمان آنقدر وضعیت دریاچه بد و بدتر شد تا در محور برنامه ها قرار گرفت. اوایل سال جدید میلادی یک تیم متخصص از فائو وارد ایران شد. متخصصان این تیم فقط در حوزه مدیریت منابع آب و زمین نبودند، بلکه متخصصانی در حوزه جنگل ها و همین طور مسائل اقتصادی - اجتماعی در خصوص معیشت مردم منطقه نیز در این گروه همراه شده بودند. باید تاکید کنم هر یک از این متخصصان، کارشناس منحصر به فرد در حوزه خود در جهان و به خصوص با تخصص ویژه در منطقه خاورمیانه به شمار می روند. پس از سه روز ماموریت برای بازدید از این مناطق دستاوردها را به طور کامل به ستاد احیای دریاچه ارومیه ارایه کردند. در حال حاضر فائو آماده است که در حوزه احیای دریاچه ارومیه وارد عمل شود و امیدوارم در روزهای آینده بتوانیم یک رویکرد منسجمی را با ستاد احیای دریاچه ارومیه به تصویب برسانیم.
     
    این همکاری از سوی ایران درخواست شده بود؟
     بله.
     
    اگر ایران درخواست نمی داد فائو پیشنهادی به ایران ارایه نمی کرد؟
     خیر. فائو یک سازمان بین المللی متشکل از دولت هاست. فائو هیچ موضوعی را به هیچ کشوری تحمیل نمی کند.
     
    پیشنهاد با تحمیل متفاوت است.
     ما پیشنهاد می کنیم. ما توصیه های تخصصی فنی را به دولت ارایه می دهیم. این بستگی به دولت دارد که پیشنهاد ما را جدی گرفته و به مورد اجرا بگذارد یا خیر.
     
    فائو پیش از بحرانی شدن وضعیت این دریاچه به ایران پیشنهاد اجرای برنامه هایی را داده بود؟
     فائو این مساله را به صورت منطقه ای کاملارصد می کرد و پیش از این مشکلات منطقه را گوشزد کرده بودیم. در نقشه منابع حوزه های آبریز دریاچه ها به طور مشخص، نشان می دهیم که در کدام قسمت بحران وجود دارد و باید مورد توجه قرار گیرد. فائو در نهایت می تواند با پیشنهاداتش وارد عمل شود و زمانی که تقاضا برای دولت ها در خصوص مطالعات انجام شده فائو مطرح شود: دقیق می شویم روی تک تک جزییات آن منطقه و در نهایت متخصصان از بخش های مختلف که مرتبط با حل آن بحران هستند را وارد عمل می کنیم. به عنوان مثال در موضوع مدیریت منابع خاک، ما متخصصانی داریم که روی ترکیبات خاک کار می کنند و طی مطالعات خود به دلایل و چگونگی فرسایش خاک می رسند. با این مطالعات می توان برنامه ریزی کرد که چگونه جلوی این فرسایش را بگیریم و دوباره با سبز کردن فضا با گسترش خشکسالی و بیابانزایی مقابله کنیم. برای ایجاد مناطق سبز نیز کار را به عهده متخصصان مربوط به این بخش می گذاریم. ما زمانی این پیشنهادات را می دهیم که شواهد عینی مشخص را در مورد آن موضوع خاص در دست داشته باشیم. فائو روی متدها و فعالیت های علمی که انجام می شود، بسیار جدی است. بنابراین برای هرچه می خواهیم مطرح کنیم، باید شواهد مشخص داشته باشیم. حتی پیش از اینکه بخواهیم طرح اولیه را برای راه حل مشخص ارایه دهیم. برای اینکه بتوانیم پاسخ مناسبی به وضعیت دریاچه داشته باشیم، باید با تغییر رویکردی از پروژه محوری به برنامه محوری، همه جوانب و مسائل پیش روی حوزه آبریز دریاچه را مورد بررسی قرار دهیم. نه تنها منابع آبی که وارد دریاچه می شود باید مدیریت شود، بلکه باید نوع محصولی که در منطقه کشت می شود، سیستم های آبیاری، مشاغل جایگزین برای جوامع محلی، نحوه پاسخگویی این جوامع به تغییرات و مداخلات، همه و همه مورد ارزیابی قرار گیرد.
     
    می توانم از صحبت های شما این برداشت را داشته باشم که در سال های قبل زمینه حضور کارشناسان فائو در ایران برای بررسی بحران دریاچه ارومیه فراهم نشده بود تا پیشنهادات خود را ارایه دهند؟
     در گذشته اقدامات گسترده ای در سطوح مختلف انجام شده است. اما چون اقدامات در چارچوب واحدی نبوده نتوانسته نتیجه مورد نظر را حاصل کند. کارشناسان فائو هم در اواخر سال گذشته به محض درخواست ستاد احیا به ایران سفر کردند.
     
    منظور اقداماتی است که ایران انجام داده است؟
     در گذشته نه تنها اقدامات دولت بلکه کل اقداماتی که برای نجات دریاچه ارومیه انجام شد متمرکز و هماهنگ در قالب یک چارچوب نبوده است. اما با رویکرد دولت کنونی این مساله که نیاز به یک ساختار هماهنگ وجود دارد، به رسمیت شناخته شده و یکی از کارهای خوبی که انجام شده، تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه است. وظیفه این ستاد هماهنگی تمام فعالیت های احیاست. در این حوزه بازیگران متعددی وجود دارند. چیزی که مهم است هماهنگی بین بخشی در این حوزه خواهد بود.
     
    می توانید به بخشی از جزییات این برنامه که طی روزهای آینده ارایه می شود، اشاره کنید؟
     ما در زندگی خواسته هایی داریم. اما بهتر است در مورد خواسته ها تا پیش از آنکه واقعا به مرحله عمل نرسیده، صحبت نکنیم. زمانی که نهایی شد، بسیار علاقه مندیم درباره آن با تمام جزییات با شما صحبت کنیم. چیزی که برای ما مهم است اینکه در مورد دریاچه ارومیه مشخص وارد عمل شویم و نتیجه بگیریم. این البته فقط منحصر به دریاچه ارومیه نیست و تمام حوزه های آبریز دریاچه های ایران را دربر می گیرد.
     
    چه کشورهایی درگیر پاسخگویی به مشکل در حوزه آبریز دریاچه هستند؟
     مساله این نیست که کدام کشورها با طرح در گذشته همکاری داشته اند یا در حال حاضر دارند. مهم چتر واحدی است که برای پاسخگویی به مساله دریاچه ارومیه ایجاد شده و بسیار حایز اهمیت است که ستاد کلیه دست اندرکاران و همکاری ها و مداخلات فنی و تخصصی را هماهنگ کند.
     
    منظورم این است که موضوع دریاچه ارومیه طرحی ملی است یا فراسرزمینی؟
     در گام اول کاملایک مساله ملی است.
     
    موضوع ریزگردها ولی یک بحران فراملی است. اضافه برداشت از آب دجله و فرات که در کشورهای عراق و سوریه اتفاق می افتد باعث کاهش ورود آب این رودها به محیط زیست، تالاب ها و اراضی این کشورها شده است. این مساله موجب شدت گرفتن پدیده گرد و غبار به عنوان یک تهدید جدی برای استانداردهای زندگی در این کشورها و ایران خواهد شد. فائو به عنوان سازمانی بین المللی برای مسائل بین سرزمینی چه برنامه هایی دارد به ویژه در خصوص موضوع ریزگردها که در ١٠ سال آینده جدی ترین تهدید برای زندگی ساکنان این مناطق است؟
     موضوع آب یک موضوع است و موضوع فرسایش خاک یک بحث دیگری است اما این دو بسیار به هم مرتبط هستند. همان طور که گفتم در بحث آب به صورت منطقه ای عمل کرده ایم ولی به طور مشخص در هر کشور نیز وارد عمل می شویم. یکی از مسائل مورد پیگیری موضوع کمبود آب در رودخانه اروند است. چیزی که ممکن است در کشور ترکیه، سوریه و عراق پیرامون حوضه آبریز اروند رخ دهد، دقیقا در ایران با آن مواجه خواهیم بود: بنابراین مدیریت این رودخانه مرزی بین کشورها مساله بسیار مهمی است. مساله فرسایش خاک و مواردی که باعث شوری خاک می شود، نهایتا گرد و غبار را به همراه خواهد آورد. این مساله شامل موارد مختلفی است که باید به آن بپردازیم: یکی از آنها ارتباط با سازمان محیط زیست است. بنابراین همین ارتباط را با تیم همکاران مان در عراق داریم تا ببینیم آنها چگونه این موضوع را ارزیابی می کنند. ما در تلاش هستیم آثار منفی گرد و غبار را پیش از اینکه وارد ایران شود در عراق از بین ببریم. اقداماتی که انجام آنها موجبات پیشگیری از گرد و غبار را فراهم خواهد آورد تا در نهایت روی پیامدهایی که این توفان ها به دنبال خواهد داشت، بتوانیم اثرگذار باشیم. این توفان ها می تواند اثرات مخربی را بر کشاورزی منطقه داشته باشد. همچنین روی سلامت دام ها و مستقیما بر زندگی ساکنان این مناطق اثر خواهد داشت. زمانی که وارد عمل شویم، از همکاری سایر سازمان ها مانند سازمان بهداشت جهانی نیز بهره خواهیم برد.
     
    برنامه هایی که در این زمینه پیش بینی شده توضیح دهید. این برنامه ها برای عراق با چه جزییاتی دیده شده و در ایران قرار است چگونه این طرح پیگیری شود؟
     برنامه ما در دو بخش انجام می شود. در بخش اول عواملی را که منجر به بروز این پدیده می شود مورد بررسی قرار می دهیم که مهم ترین آن فرسایش خاک در مناطق روستایی است. بخش دوم نیز آثار این پدیده را مورد ارزیابی قرار می دهد. مداخله در سطوح مختلف اعم از مقابله با خشکسالی و بیابانزایی، نهالکاری در مناطقی که عملااز کشت خارج شده اند و ایجاد مناطقی که به صورت حایل بتوانند جلوی توفان شن را بگیرند، دیده شده است. این روشی است که فائو در بحث ریزگردها دنبال می کند. توفان های گرد و غبار روز به روز در حال گسترش است و باید حتما محدود شود و از وقوع آن در آینده جلوگیری شود. ما الان توفان شنی داریم که از آفریقا بلند می شود و اروپا را تحت تاثیر قرار می دهد. به همین دلیل ضمن انجام ابتکاراتی در سطح ملی به دنبال رویارویی با مشکلات فراتر از مرزهای کشورها هستیم.
     
    تحقیقی از سوی فائو صورت گرفته که ریزگردها چقدر اقتصاد کشاورزی منطقه را تحت تاثیر قرار داده و چه میزان خسارت به وجود آورده است؟
     مطالعات دقیقی را در حوزه تاثیر این ریزگردها و توفان شن بر معیشت مردم محلی در مناطق مختلف انجام داده ایم. به ویژه تاثیری که بر معیشت مردم روستایی گذاشته است، هم مطالعات کلی صورت گرفته و هم مطالعات ریزتری در زیربخش ها، اما هنوز در ایران مطالعه ای مشخص انجام نشده است. اجازه بدهید روی این نکته تاکید کنم که فائو از سال گذشته در حال درگیر شدن و تعامل بیشتر با ایران در زمینه های مختلف مرتبط با مسائل کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست است. ما برای سال های سال بنا به دلایلی درگیر مسائل ایران نبودیم.
     
    برای چند سال؟
     برای سال های زیاد. برای مدتی نماینده ای برای ایران نداشتیم. ضمن آنکه رویکرد نماینده ای که انتخاب می شود نیز برای پیگیری مسائل اهمیت دارد.
     روش من همگرایی و مشارکت است. مواردی که امروز در ایران با آن مواجه هستیم، بحران آب، مدیریت منابع خاک، امنیت غذایی، غذای سالم و بهبود وضعیت کشاورزی خرد در این کشور به سمت کشاورزی اقلیم هوشمند است. به طوری که همزمان با افزایش بهره وری تولید بتوانیم کمترین آسیب را به منابع طبیعی برسانیم و من بسیار خرسندم که دولت کنونی تصویر دقیق و رویکرد مناسبی به این مسائل دارد و نسبت به این موارد حساس است. فائو نیز کاملابه توانمندی هایی که در ایران وجود دارد، واقف است و با ارایه تجارب بین المللی و راهکارهای فنی و تخصصی به تقویت توانمندی های داخل کشور کمک می کند.
     
    از بحث ریزگردها فاصله گرفتیم. آیا ایران درخواستی داشته که محصولات قابل کشت منطقه ای را از فائو پیشنهاد بگیرد؟ و آیا ریزگردها امنیت غذایی را در آینده با مخاطره مواجه می کند؟
     دو چیز را باید در مورد امنیت غذایی به شما بگویم. ایران یکی از ١٣ کشوری است که توانسته نخستین هدف از مجموعه اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد که همان ریشه کن ساختن فقر شدید و گرسنگی است را جامه عمل بپوشاند و این امر توسط فائو به رسمیت شناخته شده است. مهم این است که امنیت غذایی به شیوه ای پایدار در ایران ایجاد شود. هم اکنون با ایران در حال تبیین استراتژی بلندمدت برای ١٥ سال آینده هستیم و این استراتژی تمام بخش هایی که مربوط به امنیت غذایی می شود را در بر می گیرد.
     
    و تاثیر ریزگردها بر امنیت غذایی؟
     توفان های شن همیشه تاثیر خود را دارند. این موضوع نه تنها با وزارت جهادکشاورزی باید مورد بررسی قرار گیرد بلکه سازمان حفاظت از محیط زیست نیز باید به این جریان بپیوندد، تا مطمئن شویم که ایران در بلندمدت می تواند امنیت غذایی داشته باشد. نه تنها مساله توفان های شن بلکه مسائل مربوط به آب و خاک می تواند تهدیدکننده امنیت غذایی باشد.
     
    پیش از اینکه بحث ریزگردها را ببندیم، می خواهم نظر شما را درباره خالی از سکنه شدن بخش قابل توجهی از مناطق درگیر توفان ها طی دو دهه آینده که از سوی محافل کارشناسی گفته می شود را بدانم. این اظهارنظر را چقدر نزدیک به واقعیت می دانید؟
     باید در ابتدا بدانیم این اطلاعات بر چه مبنایی ارایه می شود. اما آنچه مشخص است درصد بالایی از مهاجرت از روستاها به شهرها وجود دارد و در ایران این رتبه بسیار بالاست که البته در مقایسه با سایر کشورها به دلیل مسائل اقتصادی غیرمعمول نیست. اما در چنین شرایطی قطعا تغییرات منابع طبیعی هم می تواند این مهاجرت را شدت دهد.
     
    تغییر الگوی کشاورزی از برنامه های مورد تاکید فائو است. ابتدا درباره الگویی که فائو مد نظر دارد توضیح دهید و بفرمایید این الگو چگونه در ایران قابل اجر است؟ آیا اساسا ظرفیت چنین تغییری در کشاورزی ایران وجود دارد؟
     این تغییر الگوی کشت در اصل برای کشورهایی است که در حال حاضر فشارهای سنگینی را بر منابع طبیعی خود وارد می کنند. در الگوی پیشنهادی فائو کاهش فشار بر منابع مد نظر است. ما دیگر نمی توانیم به مدل نهاده محور با هدف افزایش تولید محصولات غذایی تکیه کنیم، بلکه نیازمند تغییر جهت به سمت سیستم های سالم تر و پایدارتر غذایی هستیم، ما نیازمند بهره وری از نهاده کمتر در کشاورزی به ویژه آب و مواد شیمیایی هستیم. در گذشته این نهاده ها بیش از حد نیاز استفاده کرده ایم که نتایج مطلوبی به همراه نداشته است. در حال حاضر فائو طرح خود را با عنوان کشاورزی اقلیم- هوشمند مطرح کرده است که در آن از حداقل میزان نهاده استفاده خواهد شد. در پاسخ به این پرسش شما که آیا ایران ظرفیت اجرای این طرح را دارد: باید بگویم بله. ما نمونه های ملموسی در ایران دیده ایم که نشان می دهد ایران می تواند این تغییر الگو را داشته باشد. ما در حوزه مدیریت یکپارچه سموم شیمیایی در حال مطالعه هستیم که در نهایت طرح های اجرا شده منجر به بهره وری بالاشده است و از طریق این طرح ها تولیدات ارگانیک بیشتری تولید خواهد شد. ایران کشوری است که ظرفیت اجرای طرح اقلیم- هوشمند را دارد و حتی می تواند یک نمونه مثال زدنی در جهان باشد.
     
    اجرای برنامه کشاورزی اقلیم- هوشمند در ایران آغاز شده است؟
     بله، پروژه های خوبی در این زمینه در ایران به مرحله اجرا رسیده و نتایج خوبی نیز به همراه داشته است. به عنوان مثال در تولید گوجه فرنگی آفتی به نام «مینوز گوجه فرنگی» وجود داشت که یک نوع حشره است. با مبارزه بیولوژیک با استفاده از یک تله نوری و یک تشت آب در زیر این تله نوری تمام این آفات از بین رفت و به صورت کاملاارگانیک با این آفت مقابله شد. یا ترویج کشت کینوآ که یک نوع غله از خانواده گندم، سویا و برنج است و آب بسیار کمی مصرف می کند در ایران انجام خواهد شد. این محصول از نظر پروتئین سرشار بوده و سال های سال در کشورهای امریکای لاتین کشت شده است. کاشت کینوآ در حال حاضر در برخی استان های ایران مانند استان های البرز، سیستان و بلوچستان به صورت آزمایشی آغاز شده است. چنین فعالیت هایی همگی متناسب با اقلیم، بدون فشار به منابع طبیعی و نهاده هاست.
     
    مشکل طرح ها در ایران این است که اغلب به صورت کوتاه مدت انجام می شود و جامع نگر نیست. به طور مثال برنامه سیستم آبیاری تحت فشار اجرا می شود اما هنوز یک سال نگذشته به دلیل مشکلاتی که طرح دارد کل سیستم از سوی کشاورزان کنار گذاشته می شود. این موضوع اغلب زیان های قابل توجهی نیز به بار می آورد. چگونه فائو می تواند به پایدار شدن طرح های اجرا شده در ایران کمک کند؟
     به دلیل وجود همین مشکلات ما تمرکز خود را در ایران به جای پروژه محوری بر برنامه محوری گذاشته ایم. تاکید داریم که برنامه به صورت متوالی باشد و تمام بخش ها را پوشش دهد.
     
    نماینده فائو که هفت ماه است در ایران حضور تقریبا دایم دارد، کدام محصول کشاورزی ایران را می پسندد؟
     ایران انارهای بسیار عالی دارد. محصولات ایران از پسته تا زعفران همه عالی هستند.
     
    و کدام غذای ایرانی را می پسندید؟
     غذاهای ایرانی بیشتر غذاهای سنتی هستند مخصوصا انواعی که با برنج سرو می شود. غذاهایی هم که با میوه همراه است و شور و شیرین را مخلوط می کنید، جالب است.
     
    چه نظری درباره مردم ایران دارید؟
     من بسیار دریافت مثبتی از مردم ایران داشته ام. وقتی شما خارج از ایران هستید نگاه کاملامتفاوتی دارید. آنچه بیشتر درباره ایران می دانستم درباره تاریخ و سابقه ایران بوده که بسیار هم غنی است. اما وقتی به ایران آمدم، دیدم فرهنگ مردم ایران نیز به اندازه سابقه تاریخی آن غنی است. گرم بودن و صمیمی بودن مردم ایران این حس را می دهد که ایران خانه خودم است. واقعا عاشق تجربه ام در اینجا هستم. وظیفه من در ایران کمک به بهبود زندگی مردم ایران است و امیدوارم در آینده ایران نقش هدایت کننده را در منطقه ایفا کند.