فرصتی به نام دومین بازار اقتصادی خاورمیانه / آینده رابطه اقتصادی ایران و آمریکا

 

^{لغو تدریجی تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه ایران می تواند دومین بازار بزرگ اقتصادی خاورمیانه را به روی شرکت های آمریکایی و غربی بگشاید.}

<sup>لغو تدریجی تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه ایران می تواند دومین بازار بزرگ اقتصادی خاورمیانه را به روی شرکت های آمریکایی و غربی بگشاید. بسیاری از شرکت های اروپایی تا سال 2010 در ایران فعال بودند ، اما شرکت های آمریکایی به مدت چند دهه چه به سبب وجود تحریم ها و چه به انتخاب خود از انجام معاملات تجاری با جمهوری اسلامی ایران خودداری کردند.

از آنجایی که مذاکره کنندگان ایران و شش  کشور جهان در تلاش برای نهایی کردن توافق نامه هسته ای تا روز 30 ژوئن هستند ، تجار نیز در حال انجام تحقیقاتی درباره چشم انداز وارد شدن به بازار ایران هستند. دست یابی به توافقی که حتی سبب برداشته شدن برخی از تحریم های اقتصادی شود ، به شرکت های آمریکایی اجازه دسترسی به بازار غنی ایران را خواهد داد.

 ایران که جمعیت آن حدود 80 میلیون نفر است پس از ترکیه - با 81 میلیون نفر - و مصر - با 86 میلیون نفر - پرجمعیت ترین کشور در منطقه خاورمیانه محسوب می شود که مصرف کنندگان ایرانی نیز اکثرا جوان و تحصیل کرده هستند.</sup> 

بازگشت بی سر و صدای نفت ایران به بازار/ لغو غیر رسمی تحریم‌های نفتی آغاز شد

 

^{همزمان با پابرجا ماندن تحریم‌ها، بازار جهانی در حالی شاهد بازگشت بی سر و صدای بشکه‌های نفت ایران است که این روزها پایانه‌های نفتی کشور هم میزبان کشتی‌های نفتکش اروپایی و آسیایی شده است.}

نقل و انتقال ارز، تامین پوشش بیمه ای و ممنوعیت ورود کشتی‌های نفتکش به پایانه نفتی ایران در خلیج فارس؛ سه محور اصلی تحریم‌های نفتی را در طول چند سال گذشته تاکنون تشکیل داده اند.

بر این اساس قدرت‌های غربی به ویژه وزارت خزانه داری آمریکا و اتحادیه اروپا بخش‌های مرتبط با این سه فعالیت بزرگ نفتی ایران را بارها مورد تحریم‌های غیر قانونی قرار دادند به طوری‌که با افزایش محدودیت‌های حجم صادرات نفت خام ایران به محدوده حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت.

جهانگیر کرمی : سرنوشت روسیه پس از تحریم/ مبادلات تجاری ایران و روسیه ۱۰ برابر می‌شود؟

^{* حدود دو سال است که روسیه در تحریم قرار دارد و به همین دلیل، رشد اقتصادی و وضعیت شاخص‌های اقتصادی روسیه نیز مطلوب نیست. با توجه به این شرایط، فکر می‌کنید تحریم‌ها چقدر روی اقتصاد روسیه اثر گذاشته است؟}

^{در حال حاضر تحریم علیه یک‌سری مقامات و افراد بلندپایه روسیه و نیز برخی از شرکت‌های خاص و بانک‌های روسیه صورت گرفته است. در واقع کسانی که به نوعی درگیر با موضوع اوکراین بودند و همین‌طور شرکت‌ها و بانک‌هایی که ارتباط با قضیه اوکراین داشتند، در تحریم قرار گرفتند.}

^{تحریم‌ها با هدف فشار بر روسیه برای عقب‌نشینی در موضوع اوکراین صورت گرفته است و تاکنون که تقریبا یک‌سال و نیم از تحریم‌ها می‌گذرد، از ابعاد مختلف تاثیر زیادی روی اقتصاد روسیه داشته است. برای مثال، رشد اقتصادی روسیه که قرار بود در سال‌های 2014 و 2015 به بیش از یک درصد برسد، این اتفاق نیفتاده و آمارهای جهانی نشان می‌دهند که رشد اقتصادی روسیه کمتر از یک درصد مانده است.}

هجوم شرکت‌های اروپایی به بازار ایران

^{معاون اول رئیس جمهور گفت: در صورتی که تحریم ها برداشته شوند، شرکت های خارجی به سمت ایران هجوم خواهند آورد که قطعا شرکت های اروپایی فراوانی نیز در میان آنها وجود خواهند داشت.}

^{اسحاق جهانگیری ظهر امروز (سه شنبه) در جلسه ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی، یکی از انتظارات از این ستاد را تبیین خط مشی برای تعاملات و ارتباطات اقتصادی در دوران پس از تحریم عنوان کرد و افزود: با توجه به تحلیل های کارشناسی موجود مبنی بر گسترش جریان اقتصاد جهانی در حوزه کشورهای آسیایی، باید از هم اکنون برنامه ریزی های لازم را برای ترسیم راهبردی مناسب در روابط اقتصادی خارجی خود انجام دهیم.}

^{معاون اول رئیس جمهور با تاکید بر ضرورت حضور فعال بخش خصوصی در کمیسیون های مشترک روابط خارجی، بر نقش پُراهمیت بخش خصوصی در پیشبرد این روابط تاکید کرد و خواستار حضور فعال نمایندگان این بخش در جلسات کمیسیون های مشترک همکاری با کشورهای خارجی شد.}

سالروز تاسیس نخستین بانک ایرانی

14 اردیبهشت 1304 ش، همزمان است با افتتاح بانک سپه، نخستین بانک ایرانی. در عصری که ایران فاقد بانک داخلی بود و بانک‌های بیگانه هر لحظه فشار بیشتری بر وضع مالی و اقتصادی کشور اعمال می‌کردند، قدمی در راه تحکیم اساس اقتصاد کشور برداشته و شالوده محکم اولین بانک ایرانی ریخته شد.
در آغاز سال ۱۳۰۴ ش، که هنوز اهمیت موسسات اقتصادی و عوامل بازرگانی در شئون اداری و زندگی اجتماعی ایران محسوس نشده بود، ایجاد اولین موسسه بانکی کشور طرح‌ریزی شد و ماموران اجرای این فرمان با تشکیل شورایی از افراد بصیر و مطلع، موفق شدند در چند مغازه واقع در خیابان سپه نخستین بانک ایرانی را در اردیبهشت سال ۱۳۰۴ افتتاح کنند.
سرمایه اولیه بانک ۳،۸۸۳،۹۵۰ ریال از محل موجودی صندوق بازنشستگی درجه داران قشون بود و به این دلیل فعالیت یک سال نخست این بانک به افسران ارتش اختصاص داشت که با پرداخت وام‌های تقسیطی به رفع نیازمندی‌های آنان کمک موثر می‌کرد و چون پیوسته به وسعت دامنه عملیات خود می‌افزود دوایر بانک به جای وسیع‌تری که در اول باب همایون از ابنیه قورخانه آماده شده بود، انتقال یافت و در ۲۴ اسفند ۱۳۰۴ اولین شعبه این بانک در شهر رشت افتتاح شد و علاوه بر معاملات درجه‌داران قشون، خرید و فروش برات و گشایش اعتبار برای بازرگانان و فعالیت‌های بیشتری در امور بانکی و معاملات بازرگانی آغاز شد.

ایران؛ آخرین غول خفته جهان

نیکولاس بنسکی*
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری فرست‌ فرانتیر
شرکت سرمایه‌گذاری «فرست فرانتیر» یک بانک سرمایه‌گذاری است که به سرمایه‌گذاران نهادی کمک خواهد کرد به‌طور جهانی در بازار‌های پیش‌رو سرمایه‌گذاری کنند. این بازارها، بازارهایی پیش از نوظهور است. یکی از مشخصات کلیدی چنین بازارهایی در مقایسه با بازار‌های توسعه‌یافته این است که بازارهای پیش از نوظهور توانایی رسیدن به رشدی بسیار بیشتر از حد معمول را دارند. به همین علت است که این بازارها، برای بسیاری از سرمایه‌گذاران بیش از دو دهه بسیار جذاب بوده‌اند.

بازار ایرانی مانند هر بازار در حال رشد دیگری، برای رشد به سرمایه نیازمند است. شرکت‌های بسیاری با کلاس‌های جهانی در ایران وجود دارند؛ اما بیشتر آنها از فناوری جدید و فرآیندهای موجود در دنیا به خاطر وجود تحریم‌ها به دور مانده‌اند. اگر مذاکرات جاری به لغو تحریم‌ها منتهی شود، سرمایه‌های خارجی به سمت سرمایه‌گذاری مستقیم و بازار سهام، سرازیر خواهد شد. این امر با قدرتمندسازی مصرف‌کنندگان و تزریق سرمایه به پروژه‌ها و کسب و کار جدید، موجب رشد عظیمی در اقتصاد ایران خواهد شد.ایران توسط بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی به‌عنوان آخرین غول خفته نگریسته می‌شود. این امر باعث بازگشت مناسب سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف ایرانی و خارجی خواهد شد. 

تغییر در ریاض- تدبیر در تهران

محمود صدری
تحولات سیاسی ناگهانی در عربستان سعودی، اساسا پدیده‌ای در حوزه سیاست داخلی و نبرد قدرت در این کشور است؛ اما بی‌تردید متاثر از تحولات منطقه‌ای رقم خورده و بر این تحولات تاثیری جدی خواهد گذاشت. تا آنجا که به تحولات داخلی عربستان مربوط می‌شود، برکناری امیر مقرن‌بن‌عبدالعزیز از ولیعهدی و گماردن محمد‌بن‌نایف به جای وی و همچنین انتصاب محمد‌بن‌سلمان به نایب‌ولیعهدی، صرفا نوعی تغییر نسلی در خاندان آل سعود به‌شمار می‌رود و نمی‌توان آن را تغییری بنیادی در زمینه گردش نخبگان عربستان خواند. 
تنها نکته مهم در این زمینه این است که از سال 1932 تاکنون رویه در عربستان این بوده که پادشاه و ولیعهد حتما یکی از پسران ملک عبدالعزیز، بنیان‌گذار پادشاهی سعودی باشند؛ اما این‌بار، یکی از نوه‌های ملک عبدالعزیز (محمد‌بن‌نایف) ولیعهد و نوه دیگرش (محمد‌بن‌سلمان) نایب‌ولیعهد شده است. نایف 55 ساله و محمد‌بن‌سلمان 30 ساله است؛ بنابراین اهمیت این دگرگونی در این است که میانگین سنی سیاستمداران سعودی اندکی پایین آمده و ارتباط با گذشته خاندان سعودی قدری سست‌تر شده است. از این حیث انتخاب محمد‌بن‌سلمان که فرزند سلمان‌بن عبدالعزیز پادشاه عربستان است، اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا این احتمال وجود دارد که چند سال دیگر در تغییری مانند آنچه دو روز گذشته رخ داد، ولیعهد برکنار شود و نایب وی جایش را بگیرد. چنین تغییری که چندان نامحتمل نیست، ترکیب سنی حاکمان عربستان را ناگهان دگرگون خواهد کرد و نسلی سراپا نو را به قدرت خواهد رساند. 
وجهی از تحولات عربستان که به ایران و دیگر کشورهای منطقه مربوط می‌شود، پیچیده‌تر است. ایران در سال‌های اخیر در چند حوزه عربستان را به هزیمت واداشته و سیاست خارجی این کشور را با چالش‌هایی جدی روبه‌رو کرده است. عربستان سه سال پیش امیدوار بود حکومت سوریه را سرنگون کند و ایران با این سیاست مخالف بود. تا امروز ایران به هدف خود رسیده، اما عربستان نرسیده است. عربستان از زمان سرنگونی صدام حسین، اصرار دارد حکومتی همسو با آموزه‌های مرامی و سیاسی خود در عراق برپا کند؛ اما نتوانسته و ایران در این ناتوانی عربستان سهم زیادی داشته است. همچنین عربستان با تغییراتی که در ماه‌های اخیر در یمن رخ داده، مخالف است و برخلاف ایران، خواستار اعاده وضع پیشین است؛ اما هنوز موفق نشده و سیاست خارجی ایران در این حوزه هم هنوز برتری خود را حفظ کرده است.

هزینه تحریم ایران برای اقتصاد ایالات متحده و اروپا

^{مطالعات بسیار کمی وجود دارد که هزینه‌های تحریم را برای کشورهای تحریم‌کننده اندازه‌گیری ‌کند. در مورد ایران، تحریم‌هایی از سوی ایالات متحده، اروپا و سازمان ملل به دلیل برنامه هسته‌ای وضع شده و این تحریم‌ها در سال‌های اخیر تشدید یافته است. این گزارش با هدف برآورد هزینه تحریم ایران برای آمریکا و اروپا نگاشته شده است.
• آمریکا تابحال بزرگترین بازنده تمام تحریم‌های اعمال شده بر ایران است. از سال 1995 تا 2012، آمریکا بین 7/134 و 3/175 میلیارد دلار درآمد بالقوه صادرات به ایران را از دست داده است.}

ارتش، امنیت و توسعه اقتصادی در ایران معاصر

^{در میان انبوه روایات و داستان‌های آمیخته به افسانه درباره رضاخان، یک اتفاق نظر وجود دارد و آن نقشی است که او در نوسازی ارتش ایران ایفا کرد. البته هرچه زمان جلوتر می‌رود و به شهریور 1320، یعنی زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم می‌رسیم، این اتفاق به اختلاف می‌رسد؛ جایی که منتقدان می‌گویند ارتش رضاشاه صرفاً برای نمایش‌های داخلی کارآمد بود و در جنگ، به سرعت شکست خورد. در همان دوران سلطنت رضاشاه است که توجه به زیرساخت‌های توسعه اقتصادی، از جمله جاده و راه‌آهن به صورت گسترده و اساسی در دستور کار دولت قرار می‌گیرد و این سوال مطرح می‌شد که آیا میان این دو، یعنی نوسازی ارتش و آغاز روند توسعه اقتصادی، رابطه علیتی هم وجود دارد یا صرفاً وجود شخصیت مقتدری همچون رضاخان بوده که این دو را پدید آورده است؟ آیا سرکوب شورش‌های محلی و تشکیل دولتی که برای نخستین بار می‌تواند «تا حدودی» ادعای حاکمیت بر تمام نقاط کشور (و نه فقط پایتخت) را داشته باشد، محیط لازم را برای گسترش زیرساخت‌ها و آغاز توسعه اقتصادی دولت‌محور در ایران فراهم آورده است؟ اصلاً اکنون و 90 سال پس از روی کار آمدن رضاخان، آیا می‌توان گفت وجود یک ارتش مقتدر و البته به دور از ماجراجویی است که امنیت ایران را در منطقه‌ای مملو از تنش و درگیری رقم زده و اگر این امنیت نبود، شاید همین توسعه اقتصادی را نیز شاهد نبودیم؟ سوال دیگر آن است که آیا هزینه‌های نظامی صورت‌گرفته، به رشد اقتصادی یاری رسانده یا بر آن تاثیر منفی داشته است؟
 
ظهور و سقوط کلنل
نگاهی به القاب و درجه‌های نظامی رضاخان، یعنی میرپنج و سردار سپه، برای هر فرد ناآشنا به تاریخی پیشینه نظامی او را تشریح می‌کند؛ مردی که استعداد نظامی خود را پلکان ترقی سیاسی ساخت و بعد از کودتای 3 اسفند 1299، «سردار سپه» شد. در دوران وزارت جنگ، او با ادغام نیروهای نظامی، ارتش را تشکیل داد و شورش‌های نواحی جنوبی کشور را سرکوب کرد. سردار سپه در سال 1302 به نخست‌وزیری رسید و پس از شروع سلطنت در آبان 1304، در اردیبهشت 1305 تاج‌گذاری کرد.}

جایگاه اقتصادی زن در ایل بختیاری در دوره قاجار از دیدگاه سیاحان اروپایی 1344

^{دکترعلی‌اکبر کجباف 1
دکترفریدون اله‌یاری 2
سمیه بختیاری 3
مقدمه
ایل بختیاری یکی از مقتدرترین ایلات جنوب ایران است که نقش بسزایی در تحولات تاریخ ایران ایفا نموده است. در دوره قاجار منطقه بختیاری از جهت سیاسی و اقتصادی توجه کشورهای استعماری به‌خصوص انگلیس را به خود جلب کرد. 
نافرمانی‌ها و شورش‌های خوانین و سرداران بختیاری علیه حکومت مرکزی، حضور مداوم انگلیس در جنوب ایران، امتیاز کشتیرانی در کارون برای شرکت‌های انگلیسی، جاده لینچ و کشف نفت در منطقه بختیاری را می‌توان از دلایل توجه دولت‌های اروپایی به قلمرو بختیاری برشمرد. نظر به اهمیت موقعیت سوق‌الجیشی منطقه بختیاری، دولت‌های اروپایی، افسران و ماموران سیاسی خود را تحت عنوان سیاح، خاورشناس، باستان‌شناس و طبیب به آن نواحی اعزام کردند. این افراد پس از انجام ماموریت، مجموعه گزارش‌های خود از اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی منطقه بختیاری را تحت عنوان سفرنامه یا عناوین دیگر منتشر کردند که خالی از غرض‌ورزی و ثبت وقایع از روزنه نگاه و منافع کشور متبوعشان نبود. با این وجود، سفرنامه‌ها و شرح خاطرات از جمله منابع مهم مطالعات و بررسی‌های تاریخی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی محسوب می‌شود.}

معرفی کتاب: اقتصاد سیاسی مهاجرت نخبگان ایران

 

<sup>دکتر سعید میرترابی

کتاب «اقتصاد سیاسی مهاجرت نخبگان ایران» در چهار بخش که هر بخش مشتمل بر چند فصل است تنظیم شده و با نتیجه‌گیری هفت‌صفحه‌ای پایان می‌یابد. کتاب ساختاری پایان‌نامه‌ای دارد و می‌توان آن را «تحقیق‌گستری» خواند.

بخش اول کتاب به طرح مساله و فرضیه پژوهش، بخش دوم به پیشینه مطالعاتی و مبانی نظری، بخش سوم به سیر تاریخی مهاجرت نخبگان در جهان و ایران و بخش چهارم به عوامل مهاجرت نخبگان در ایران از منظر اقتصاد سیاسی پرداخته است.

کتاب در تشریح علل و عوامل خروج نخبگان از کشور با جزییات و در چهار فصل مباحث اقتصادی دفع‌کننده نخبگان کشور را آورده است. بحث بیکاری در ایران، نرخ مشارکت اقتصادی، عرضه و تقاضای نیروی انسانی تحصیل‌کرده، حداقل دستمزدها، نسبت حداقل دستمزد اسمی به حداقل دستمزد واقعی، نسبت رشد حداقل دستمزدها به نرخ رشد تورم، نسبت رشد حداقل دستمزدها به نرخ رشد درآمد ملی، نسبت حداقل دستمزد به هزینه‌های دهک‌های درآمدی، حداقل دستمزد در کشورهای در حال توسعه، سطح رفاه در ایران و مباحثی از این دست در تشریح چرایی جذابیت خروج از کشور آمده است.</sup>

فصل اجماع در سیاست و اقتصاد

 

^{سعید لیلاز/ اقتصاددان}

^{افرادی که حافظه‌ای قوی دارند و سن‌شان قد می‌دهد که محتوای روزنامه‌های دهه 60 و 70 را به یاد آورند، خوب به خاطر دارند که اگر در آن سال‌ها صادرکننده‌ای محصولات با کیفیت خود را به خارج صادر می‌کرد مورد انتقاد شدید قرار می‌گرفت که چرا آن کالا را به حلقوم اجنبی می‌ریزد و جامعه ایران به‌ویژه قشر محرومان را از آن محروم می‌کند.
آن روزها درک این موضوع که صادرات کالای ایرانی تا چه اندازه مهم است، وجود نداشت و باید سال‌ها می‌گذشت تا این درک به وجود آید و اهمیت صادرات برای جامعه و سیاست‌گذاران به رسمیت شناخته شود. بررسی سیر توسعه اندیشه اقتصادی در ایران پس از انقلاب نشان می‌دهد که چگونه اقتصاد کشور از چپ به راست غلتیده و روز به روز از رفتارهای افراطی در آن کاسته شده است.
جامعه ایرانی در این سال‌ها با مشاهده سیاست‌گذاری‌های مختلف در عرصه اقتصاد و آزمودن انواع روش‌ها، به این نتیجه رسیده که بدون صادرات غیرنفتی به جایی نمی‌رسد و دیگر مانند دهه‌های 60 و 70 فریاد وااسفای منتقدان صادرات را نمی‌شنویم، بلکه در مسیری قرار گرفته‌ایم که این منتقدان امروز به یکی از مدافعان تولید صادرات‌گرا تبدیل شده‌اند و در رسانه‌هایشان آن را تبلیغ کرده و می‌ستایند.
این موضوع یکی از برکات کاهش وابستگی به درآمدهای غیر نفتی است. هم‌اکنون اقتصاد ایران در وضعیتی به سر می‌برد که نسبت به 40 سال گذشته در برخی شاخص‌ها تا این حد با مشکل مواجه نبوده است. تورم بسیار بالا در ابتدای سال 92، رکود منفی و بسیار عمیق در سال 91 و لشکر بیکارانی که در راهند کار را به جایی رسانده که برای حل این مسائل و مشکلات کم سابقه خود به خود اجماعی شکل گیرد و منافع اکثریت در آن لحاظ شود.
بدیهی است که در چنین شرایطی سیاسیون هم باید از آمال و آرزوهای خود بگذرند و با درک واقعیت‌های کشور، منافع ملی و عمومی را به منافع حزبی و فکری خود ترجیح دهند. اجماع سیاسی بر سر حل مسائل اساسی اقتصادی در کشور یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاست‌گذاران اقتصادی کشور است که می‌تواند بسیاری از مشکلات کنونی را که پشت سد تصمیم‌های سیاسی قرار گرفته است، مرتفع کند.}

«بانکداری سایه» به سبک ایرانی

حسین عبده تبریزی و بهرنگ اسدی
بی‌شک در ایران ذائقه پذیرش ریسک نهادهای مالی با منافع عمومی هم‌خوانی ندارد و ریسک مطلوب این دو در دو طیف خصوصی و اجتماعی، نقاط بهینه متفاوتی دارد. بخش مالی در تعامل با بخش واقعی بسیار تاثیرگذار است و می‌تواند باعث تقویت شوک‌های بخش واقعی و تسری آن به تمام بخش‌های اقتصاد باشد. علاوه‌بر این، صنعت خدمات مالی به سرعت در حال رشد است و مقررات‌گذاری نوآوری مالی بسیار ضروری و درعین‌حال پیچیده است. چنین است که ضرورت تعادل پایدار در بخش مالی می‌طلبد با تدوین مقررات احتیاطی و اصلاحی، این چالش‌ها تحت کنترل قرار بگیرد و مهار شود. 
مقررات از منظر زمان مداخله در سیستم مالی، قابل تقسیم‌بندی است: طبق این تقسیم‌بندی بخشی از این مقررات از جنس پیش‌مداخله (ex ante) و بخشی از جنس پس‌مداخله (ex post) است؛ یعنی بخشی از مقررات پیش از بروز تنش‌‌های مالی موضوعیت دارد و بخشی نیز رویه‌های مقرراتی پس از بروز این تنش‌هاست. برای مثال، پاره‌ای مقررات سلامت مالی و توانایی پرداخت (solvency) نهاد مالی را می‌سنجند و هدف از آنها مداخله پیش از بروز تنش و بحران مالی است. برخی دیگر از مقررات، رویه‌های تجدیدساختار و احیای نهاد مالی پس از بروز تنش را موضوع قرار می‌دهند. نظام نظارتی مالی مدرن به هر دو دسته از مقررات نیاز دارد.
عمده مقررات مربوط به نهادهای مالی در ایران از نوع پیش‌مداخله است و در اجرای آنها هم اهتمام کافی به‌عمل نیامده است. مقررات مدون کافی برای شرایط بعد از بروز بحران مالی و چالش‌های پرتنش پیش‌روی نهادهای مالی در آن حالت نداریم و در اغلب موارد در این وضعیت به روش‌های سنتی عمل شده است. 

شرق یا غرب؛ پیروز رقابت در بازار ایران؟

 

^{محمد حسین برخوردار، رییس مجمع واردات معتقد است که «ما نباید ارزهای کشور را به جای این‌که در زیرساخت‌ها خرج کنیم، به واردات کالاهای مصرفی اختصاص دهیم.»}

 <sup>«ایران بهشت واردات می‌شود؟»؛ این دغدغه‌ای است که هم‌اکنون برخی از تحلیلگران دارند و احتمال وقوع آن را برای ایران پس از تحریم‌ها می‌دهند. به اعتقاد کارشناسان، باید مراقب بود تا به دلیل هموار شدن روابط با اروپا و آمریکا، دروازه کشور به سوی کالاها تماما باز نباشد. ایران سال‌ها تحریم بود و توانست در این مدت وابستگی به درآمدهای نفتی را به مرور کم کند و با افزایش صادرات غیرنفتی و مدیریت واردات در حد تعادل، اقتصاد را سرپا نگه دارد و بر همین اساس، بعد از لغو تحریم‌ها نیز قطعا باید در اندیشه تقویت ساختار تولید کشور و اصلاح زیرساخت‌ها باشد. در همین رابطه محمدحسین برخوردار، رییس مجمع واردات اعتقاد دارد: «ما نباید ارزهای کشور را به جای این‌که در زیرساخت‌ها خرج کنیم، به واردات کالاهای مصرفی اختصاص دهیم.» به گفته وی، «این کار تاکنون هم به تولید و اشتغال کشور ضربه زده است و هم این‌که پول‌هایمان را هدر داده‌ایم.» وی درباره وضعیت تجارت پس از تحریم متذکر می‌شود: «در صورت لغو تحریم‌ها، رقابتی بین شرق و غرب ایجاد خواهد شد و این موضوع به نفع ما خواهد بود.» آنچه در ادامه می‌خوانید،مشروح گفت‌وگو با محمدحسین برخوردار است.

* در سال‌های اخیر وزن تجارت کشور از غرب به شرق متمایل شده بوده است. به نظر شما در صورت لغو تحریم‌ها، وضعیت تجارت ایران چطور خواهد بود و آیا این موازنه بر هم می‌خورد یا خیر؟

حتما این موازنه بر هم می‌خورد و رقابتی بین شرق و غرب ایجاد می‌شود. این موضوع به نفع کشور ما خواهد بود.</sup>

برندگان لغو تحریم‌ها در منطقه

در شرایطی که پس از تفاهم نامه لوزان خوش‌بینی‌هایی در مورد دستیابی به توافق نهایی بین ایران و 1+5 در مجامع بین‌المللی به وجود آمده است، سرمایه‌گذاران در بخش بازار سهام نیز خود را برای ورود به ایران آماده می‌کنند. اما تنها بازارسرمایه ایران از این توافق سود نمی‌برد، بلکه شرکت‌های چند ملیتی که در همسایگی ایران قرار دارند نیز از این توافق منتفع خواهند شد.  با باز شدن دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه، کسب‌و‌کار آنها نیز به شدت رشد خواهد کرد. به گزارش بلومبرگ، مذاکره‌کنندگان دو طرف قصد دارند تا ضرب الاجل ژوئن توافقی را نهایی کنند که به موجب آن تحریم‌های اقتصادی ایران لغو خواهد شد.  شرکت‌هایی که بیشترین نفع را از این مساله خواهند برد بانک‌ها و شرکت‌های توسعه و عمران دبی و شرکت‌های کشتیرانی مالزی خواهند بود که درپی صادرات جهانی مجدد نفت خام ایران با افزایش سفارش رو‌به‌رو خواهند شد.

بلومبرگ منتشر کرد
برندگان لغو تحریم‌های ایران 

در شرایطی که پس از تفاهم نامه لوزان خوش‌بینی‌هایی در مورد دستیابی به توافق نهایی بین ایران و 1+5 در مجامع بین‌المللی به وجود آمده است، سرمایه‌گذاران در بخش بازار سهام نیز خود را برای ورود به ایران آماده می‌کنند، اما تنها بازارسرمایه ایران از این توافق سود نمی‌برد، شرکت‌های چند ملیتی که در همسایگی ایران قرار دارند نیز از این توافق منتفع خواهند شد.


با باز شدن دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه، کسب‌و‌کار آنها نیز به شدت رشد خواهد کرد. به گزارش بلومبرگ، مذاکره‌کنندگان دو طرف قصد دارند تا ضرب الاجل ژوئن توافقی را نهایی کنند که به موجب آن تحریم‌های اقتصادی ایران لغو خواهد شد.

سرمایه‌گذاران خارجی چشم‌انتظار رفع محدودیت‌ها

^{جذب سرمایه‌های خارجی، یکی از روش‌های طلایی دولت‌های مختلف برای رشد و توسعه اقتصادی محسوب می‌شود. برخی کشورها چندان موفقیتی در این زمینه نداشته‌اند و برخی دیگر با کمک سرمایه‌گذاران خارجی، رشد چشمگیر اقتصادی را تجربه کرده‌اند.}

^{اغلب کشورهایی که تمایل دارند از سرمایه‌گذاران خارجی برای توسعه اقتصادی خود یاری بگیرند، کشورهای در حال توسعه یا کشورهای تازه توسعه‌یافته هستند. امروز و در شرایطی که رکود، رشد اقتصادی کشور را تحت‌تاثیر قرار داده و کمبود نقدینگی همچنان مشکل تکمیل و راه‌اندازی واحدهای صنعتی و تولیدی است، جذب سرمایه‌گذاری خارجی همواره مهم‌ترین راهکار بوده است.}

^{ایران با در اختیار داشتن نیروی انسانی متخصص، انرژی، مواد اولیه و... بهترین ظرفیت را نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه دارد. تردیدی نیست که توسعه اقتصادی کشور تنها با بهبود فضای کسب‌وکار و راه‌اندازی واحدهای تولیدی امکان‌پذیر است. در واقع توسعه پایدار و اشتغالزایی از طریق سرمایه‌گذاری‌های جدید در کشور به دست می‌آید. از این رو، سرمایه‌های خارجی نیروی محرک برای تولیدات داخلی محسوب می‌شود.}

^{امروز باید تلاش کنیم که سرمایه‌گذاران خارجی وضعیت اقتصاد و بازار ایران را بهتر و دقیق‌تر بشناسند. ایجاد احساس امنیت برای سرمایه‌گذاران و تامین زیرساخت‌ها از جمله مواردی است که برای جذب آنها باید مدنظر قرار داد. کشور ما امنیت لازم را از همه لحاظ برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد، اما متاسفانه تلاش برای شناسایی این شرایط به سرمایه‌گذاران صورت نگرفته و همچنان ظرفیت‌های کشور نادیده و ناشناخته باقی مانده است.}

روابط تجاری ایران و عربستان به روایت نمودار/ واردات ایران از عربستان کاهش یافت

^{روابط ایران و عربستان مدتی است که با تنش هایی همراه بوده تا جایی که می توان آثار آن را از بازی های جام باشگاه های آسیا گرفته تا خیابان های اطراف سفارت عربستان سعودی در تهران مشاهده کرد. روابط تجاری دو کشور نیز طی بیش از یک دهه اخیر با فراز و نشیب های قابل توجهی همراه بوده به طوری که ارزش واردات ایران از عربستان که در سال ۱۳۸۵ به مرز ۶۰۰ میلیون دلار نزدیک شده بود اکنون تا کمی بیش از ۴۰ میلیون دلار در سال پایین آمده است. صادرات ایران به عربستان هم نوسان زیادی داشته به طوری که برخی  سال ها میزان صادرات از واردات پیشی گرفته و در برخی از سال های نیز واردات ایران از عربستان بیشتر از میزان صادرات به این کشور بوده است.}

عربستان از حجاج ایرانی چقدر پول در می آورد؟

 ^{بررسی ها نشان می دهد عربستان سالیانه از حضور حجاج ایرانی حداقل یک هزار و 500 میلیارد تومان درآمد کسب می کند.}

 

^{سهم میانگین ایران برای اعزام به حج عمره سالیانه 500 هزار تومان برآورد شده است. براین اساس سالیانه یک هزار و 500 میلیارد تومان درآمد تنها از محل اعزام حجاج ایرانی به خزانه عربستان واریز می شود. در همین حال سایت صدای اقتصاد در گزارشی به بررسی درآمدهای عربستان از محل اعزام حجاج ایرانی پرداخته است. در این گزارش آمده است: در ماه های گذشته روابط ایران و عربستان به دلایل مختلف از جمله کارشکنی عربستان در اوپک و پایین نگهداشتن قیمت نفت و حمله نظامی عربستان به یمن رو به تیرگی رفته است و حادثه تعرض به دو نوجوان ایرانی در این کشور در هفته گذشته تیر خلاصی بر روابط زد؛ اما در این میان بحثی که در روزهای گذشته مطرح شده تحریم عربستان و تحریم حج است؛ موضوعی که از سوی تعدادی از مراجع، روحانیون ، نمایندگان مجلس، رسانه ها و بسیاری از کاربران در شبکه های اجتماعی مطرح شده است و هر لحظه به تعداد حامیان آن افزوده می شود.}

^{بررسی ها نشان می دهد تا سال 2010 میزان درآمد عربستان از محل حج، 90 هزار میلیارد تومان بوده است. براین اساس سهم ایران از درآمد حج عربستان کمی بیش از یک درصد است. با این حال طی روزهای گذشته بسیاری به خصوص کاربران شبکه های اجتماعی این روزها معتقدند ایران بهتر است باتوجه به اتفاقاتی که افتاده است حداقل اعزام حجاج برای حج عمره را متوقف و تحریم کند تا کشورعربستان در سیاست های خود و عملکردش نسبت به ایران تجدید نظر کند. اما در این بین سوالی که مطرح می شود این است که حجاج اعزامی ایران به عمره و حج واجب سالانه چقدر درآمد برای کشور عربستان به همراه دارند؟}

منافع بلندمدت یا کف زدن کوتاه مدت

 

^{دکترصادق زیبا کلام
عضو هیات علمی دانشگاه تهران
دولت یازدهم پوپولیست است یا خیر؟ 
این پرسش مدتی است که ذهن برخی از کارشناسان و نخبگان سیاسی و اجتماعی کشور را درگیر خود کرده است. آنها با در نظر گرفتن برخی اقدامات دولت در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی انگ پوپولیستی را به دولت آقای روحانی می‌زنند و معتقدند که پوپولیسم دولت او در مواردی حتی گوی سبقت را از دولت قبل ربوده است. به اعتقاد آنان اقداماتی نظیر ادامه قانون هدفمندی به شیوه دولت قبل و پرداخت یارانه نقدی، ارائه سبد کالا و جلوگیری از افزایش قیمت حامل‌های انرژی به ویژه بنزین در سال جدید و همچنین سفر‌های استانی و به استادیوم کشاندن مردم رفتارهایی پوپولیستی است که همواره دولت‌های گذشته داشته‌اند و این دولت هم دنباله‌رو آنها است. این دسته از کارشناسان همچنین بر این باورند اگر دولت یازدهم که با شعار عقلانیت وارد میدان شده بخواهد به رفتارهای پوپولیستی خود ادامه دهد با انجام توافق و رفع تحریم‌های هسته‌ای، منابع ارزی قابل توجهی به دست می‌آورد و این خطر وجود دارد که مانند دولت‌های قبل عقلانیت را به بوته فراموشی بسپارد و با توجه به انتخاباتی که در پیش است بر موج احساس سوار شده و دلارهای نفتی را خرج برنامه‌های پوپولیستی کند.}

فراز و فرود ایران در شکل‌گیری اوپک

محمد رزمجو
تا پیش از مذاکرات ایران با کشورهای کنسرسیوم نفتی در دوران امینی که وضعیت نفت ایران کمی نسبت به دوران دکتر محمد مصدق در جایگاه بهتری قرار گرفت، ایرانیان اطلاعات زیادی درباره قواعد و قوانین بین‌المللی حاکم بر اکتشاف، استخراج و خرید و فروش نفت نداشتند. حتی گرد و غباری که پیرامون ملی شدن نفت برپا شد و منجر به بیرون راندن انگلیسی‌ها از منابع نفتی ایران شد بسیاری از واژه‌ها و عبارات حقوقی در مفاد قراردادهای نفتی بین ایران و شرکت نفت ایران ـ انگلیس برای دست‌اندرکاران ایرانی امور نفت نیز چندان معنای خاصی نداشت. ملی شدن نفت و اثرات و تبعات مترتب بر آن و حضور ایران در اوپک باعث شد که به تدریج ایران به‌صرف اهمیت جایگاه خود در منطقه، به قواعد و عرف بین‌المللی نسبت به این امر را دریابد. 

کتاب یادداشت‌های فواد روحانی گردآوری غلامرضا تاجبخش و فرخ نجم آبادی اثری است یکتا و درخور اهمیت در حوزه نفت و کشورهای صادرکننده آن.