اقتصاد و عدالت اجتماعی

نسرین راستگو

^{نیلی، مسعو،  با همکاری موسی غنی‌نژاد، محمد طبیبیان و غلامعلی فرجادی. (1385)، اقتصاد و عدالت اجتماعی، تهران: نشر نی، چاپ سوم 1390.
کتاب اقتصاد و عدالت اجتماعی حاصل تجمیع فکری چهارتن از اساتید دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف است. هریک از اساتید فصلی از کتاب را نگارش کرده‌اند و دکتر مسعود نیلی علاوه بر نگارش فصلی، این مباحث را گردآوری و در کنار یکدیگر سامان بخشیده است. پیش از چاپ کتاب، این مباحث در سمیناری با همین عنوان «اقتصاد و عدالت اجتماعی» در بهار 84 در دانشکده مدیریت و اقتصاد مطرح شده‌اند.}

^{همان‌طور که از عنوان کتاب برمی‌آید، در فصول این کتاب سعی بر نشان دادن رابطه‌ی میان عدالت در مفهوم رالزی آن و اقتصاد است. در مفهوم عدالت رالزی، عدالت را «نوعی از شکل‌بندی سازمان اجتماعی که می‌تواند به نتایج عادلانه یا ناعادلانه بینجامد» می‌دانند. عدالت در این مفهوم براساس اصول انصاف، برابری (خصوصاً برابری در بهره‌مند شدن از حقوق اساسی) استوار است.}

تئوری های عدالت اقتصادی

 

 

برای دست‌یافتن به تئوری یکپارچه‌ای از عدالت اقتصادی، می‌توان چهار دسته متفاوت ارائه نمود که هم ترکیبی از رویکردهای قبلی است و هم ارزش‌های موجود (actual values) در تئوری‌های عدالت را نشان می‌دهد.¹ دسته اول، برابری و نیاز است که تئوری‌هایی را پوشش می‌دهد که دغدغه‌ی بهزیستی (well-being) فقیرترین اعضای جامعه را دارند. این جریان شامل تساوی‌طلبی (egalitarianism)، تئوری‌های قرارداد اجتماعی (social contract theory) (عمدتاً رالز²) و مارکسیسم است. اینان مروج اصل نیاز (need principle) هستند که مستلزم ارضای برابر نیازهای اساسی (basic needs) است. دسته‌ی بعدی فایده‌گرایی و خانواده‌ی اقتصاد رفاه است که شامل فایده‌گرایی، مبانی پارتو و غیاب مفهوم غبطه‌خوردن (envy concept)  می‌باشد.

آنها در بستر اخلاق نتیجه‌گرایی(consequentialisms)  رشد یافته‌اند، سنتی در فلسفه و اقتصاد که بر پیامدها و وضع نهایی (end-state) تأکید دارد؛ همچنین ارتباط وثیقی با مبانی کارایی دارند که مدافع بیشینه‌سازی مازاد (maximizing surplus) است.