اگر اپل یونان را بخرد!

<sup>وبسایت بلومبرگ مطلب جالبی را نشر کرده است که در آن حرف از خریداری کشور یونان با همه بدهی‌های سنگین آن، توسط شرکت اپل گفته شده است.

کشور یونان که درین روزها با مشکلات بزرگ اقتصادی، ورشکستگی بزرگترین بانک‌های آن و بدهی‌های هنگفت دولتی روبرو هست، باوجود تلاش های متعدد و مکرر مقامات اتحادیه اروپا، بانک مرکزی اروپا، صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و دولت یونان، نمی‌تواند ازین معضله مهلک بیرون شود.

بدهی‌های دولت یونان از مرز 356 ملیارد دلار(حدود 317 ملیارد یورو) گذشته است و باوجود پادرمیانی دولت‌های آلمان و فرانسه برای نجات و حمایت از سیستم اقتصادی این کشور، دولت جدید آن تاکنون نتوانسته سطح بدهی دولتی این کشور را مهار کند. مجموع بدهی این کشور اکنون از مرز 175 درصد مجموع تولید ناخالص داخلی این کشور هم گذشته است.

از سوی دیگر غول فناوری «اپل» که یکی از بزرگترین شرکت‌های جهان است، حدود 194 ملیارد دلارپول نقد دارد که نمی‌داند آنرا در کجا بمصرف برساند و یا سرمایه‌گذاری کند، و ارزش مجموعی این شرکت هم بالغ بر 727.73 ملیارد دلارمیباشد، که میتواند یونان را با همه بدهی‌های هنفگت و سنگینش خریداری و اقتصاد لرزان این کشور را از ورشکستگی حتمی نجات دهد.</sup>

این عکس‌ها نشان می‌دهند که افزایش جمعیت و توسعه بی حد و مرز چه بر سر محیط زیست زمین آورده است!

<sup>بحران آب ما را درگیر کرده است، خیلی وقت‌ها آسمان را نمی‌بینیم و در حسرت نسیمی خنک مانده‌ایم، پرستوها با شهرها قهر کرده‌اند، جنگل‌ها را صاف کرده‌ایم و به یاری فناوری حتی شن‌های آغشته به نفت را می‌مکیم، تا ته‌مانده ذخایر انرژی و معدنی زمین را به چنگ آوریم.
زمین تا چه زمانی می‌تواند این توسعه را تحمل کند؟
به تازگی کتابی با عنوان Overdevelopment, Overpopulation, Overshoot منتشر شده است که عکس‌های واقعا تأمل‌انگیزی دارد.
با هم تعدادی از این عکس‌ها را مرور می‌کنیم:

– در جزیره پرجمعیت جاوای اندونزی، مردی مشغول موج‌سواری است، اما موج‌ها آکنده از زباله‌اند:</sup>

معرفی و نقد فیلم اقتصادی : «مردان شرکت» ساخته جان ولز

کمپانی مردان : The Company Men

کارگردان : John Wells

نویسنده : John Wells

بازیگران :

Ben Affleck  ...  Bobby Walker

Tommy Lee Jones  ...  Gene McClary

Chris Cooper  ...  Phil Woodward

Kevin Costner ...  Jack Dolan

ژانر : درام

زمان : 109دقیقه

^{بحران اقتصادی ایی که در سال 2008در آمریکا اتفاق افتاد ، بدون شک یکی تاریک ترین اتفاقات نیم قرن اخیر این کشور به حساب می آید.} 

^{بدهی های سنگین بانکها ، بیکار شدن بسیاری ، کاهش تولید ، افزایش خشونت و... تنها گوشه ای از پیامدهای این بحران بود. اما بهرحال خوشبختانه این بحران ( که همه جهان را در بر گرفت ) رفته رفته در حال محو شدن هست حالا که این بحران فروکش کرده ، سینما هم فرصتی پیدا کرده تا به این مقوله بپردازد و فیلم کمپانی مردان نیز یکی از همین فیلمهاست. پیش از این فیلم پا در هوا با یک زبان خشک و گزنده توانسته بود داستان مردی را که کارش رساندن خبر اخراج کارمندان به گوش آنها بود را به تصویر بکشد؛ حالا هم کمپانی مردان به میان قشر متوسط جامعه رفته تا تصویر نسبتا استوار هرکدام از این افراد بعد از بیکار شدن را به تصویر بکشد.}

فیلم اقتصادی : مردان شرخر، ریپو مِن – Repo men

<sup>نام فیلم : مردان شرخر، ریپو مِن – Repo men
کارگردان: میگوئل ساپوچنیک – Miguel Sapochnik
نویسنده:  Eric Garcia  ، Garrett Lerner
تاریخ ساخت:   October 2007 ۱۵ 
تاریخ اکران:  19 March 2010


 بازیگران:     
Jude Law - جود لاو
فارست ویتاکر -   Forest Whitaker
آلیس براگا Alice Braga   
لیو شرایبر Liev Schreiber
زمان: ۱۱۱ دقیقه
ژانر: اکشن – جنایی</sup>          

^{ریپو در لغت به معنی تملک  دوباره بر هرگونه شی ء ای به خاطر عدم پرداخت کامل هزینه  آن است .  ریپو کردن یکی از مهم‌ترین قوانین سیستم‌های بانکی برای بازپس‌گیری اموال خود است قانونی که این اجازه را به سیستم‌های بانکی می‌دهد تا به هر وسیله بتواند به هدف خود یعنی برگشت سرمایه از وام‌گیرنده برسد.
در سال ۲۰۱۰ درست در زمانی که امریکا در رکود اقتصادی به سر می‌برد فیلم کمتر دیده‌شده‌ی ساخته شد به اسم مردان ریپو فیلمی که به زیبایی نشان می‌دهد که درون‌مایه و اساس حق ریپو به چه شکل است فیلمی کاملاً انتقادی به نظام‌های بانکی که تلاش می‌کند به بیننده خود بفهماند که سرمایه‌دارها به آن‌ها به شکلی نگاه می کنند و نظام‌های بانکی چگونه حتی ذهن و عقل انها را تسخیر کرده‌اند.}

هشدار درباره بحران اقتصادی روسیه

 

^{ژولین ورکوی برگردان شهباز نخعی}

^{نخستین کشور تولیدکننده گاز دنیا برای تنوع بخشی به صنعت خود دچار مشکل است
هر دوره ای شوک خود را دارد. اقتصاد روسیه پس از الحاق کریمه در بهار گذشته، تشدید تحریم ها در تابستان و کاهش شدید بهای مواد سوختی در پاییز، دچار سقوط ارزش روبل در ماه نوامبر شد.  با سرباز کردن زخم های سال های دهه ۱۹۹۰، این بحران ارزی اثر خود را به جا خواهد گذاشت زیرا بحران ساختاری ای که قدرت حاکم مدتی طولانی آنرا دست کم گرفته بود خود را به نمایش می گذارد.}

^{با آن که الحاق کریمه برای کرملن به عنوان یک موفقیت نظامی و سیاسی ارزیابی شده، ترازنامه اقتصادی سال ۲۰۱۴، با اعمال تحریم های غرب علیه روسیه، از داشتن وجه مثبت به دور است.  گستره سقوط روبل دربرابر دلار (۴۲ درصد بین اول ژانویه ۲۰۱۴ و اول ژانویه ۲۰۱۵) دستاوردهای قدرت اقتصادی پس از سال ۲۰۰۹ را ازبین برده است.  رشد تولید ناخالص ملی به نرخ جاری (PIB) کشور از جایگاه دهم جهانی به شانزدهم سقوط کرده است.  مقامات کشور کاهش نرخ تورم ۵ درصدی را هدف قرارداده بودند، این نرخ بیش از دوبرابر شده و به ۱۱.۵ درصد رسیده است. دربهترین حالت نرخ رشد درسال ۲۰۱۴ صفر خواهد بود و درسال ۲۰۱۵ به رکود خواهد انجامید (بنابر پیش بینی دولت بین منفی ۳ درصد تا منفی ۴.۵ درصد).  ایجاد تنوع در صنعت می باید اجرایی می شد: تولید خودرو به نحوی سنگین سقوط کرده است.  «آوتوواز» پیشرو صنعت خودروسازی تاکنون بیش از ۱۰ هزار شغل را حذف نموده و اخراج های دیگری را نیز مد نظر دارد.  اگر وخامت وضعیت ادامه یابد، تردیدی نیست که رقبا جای آن را خواهند گرفت.}

بحران اقتصادی و فروپاشی سیاسی قاجار

مجید یوسفی
بخشی از گزارش سرمورتیمر دوراند که در اواخر سال‌های قرن نوزدهم از ایران تهیه شده است:
.... ایران بسیار بد اداره می‌شود و شرایط کلی‌اش رضایت‌بخش نیست. وضع مالی‌اش خراب است. منابعش دست نخورده مانده است و تجارتش رونقی ندارد. بعضی نشانه‌های شورش و ناآرامی در کشور هم دیده می‌شود. ضمنا ارتشی هم وجود ندارد که دولت بتواند با استفاده از آن اقتدار خود را حفظ کند. نفوذ روسیه، که در مقابل ما قرار دارد، در تهران غالب است و گمان می‌رود بر ضد منافع کشور باشد. هیچ محکمه قضایی قابل اعتمادی نیست... 
***
سرمورتیمر دوراند وزیر مختار انگلیس در تهران (1900ـ1894) برای بررسی اوضاع ایران و منافع آتی انگلستان به دستور نخست‌وزیر وقت انگلیس لرد رزبری به این کشور اعزام شد. حاصل 6 سال بررسی از اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور گزارشی است که او برای کشورش تهیه می‌کند. پیش و پس از گزارش او، سرهنگ پیکو وابسته نظامی انگلیس در تهران و لرد کرزن وزیر امور خارجه وقت انگلیس نکاتی دیگر بر اوضاع ایران ضمیمه می‌کنند که در گزارش‌هایی مفصل و مجزا تهیه و در کتاب فوق گنجانده شده است. این گزارش‌ها، همگی وضعیت ایران در دهه پایانی قرن نوزدهم را برای ما ترسیم می‌کند.

اقتضائات عبور از بحران / اقتصاد سیاسی توسعه

 

^{محسن رنانی}

^{محسن رنانی از اقتضائات عبور از بحران توسعه‌نیافتگی می‌گوید / عکس: ‌سعید عامری}

 

^{در ۲۷ بهمن‌ماه ۱۳۹۳ نخستین نشست از درس‌گفتارهای دکتر محسن رنانی با عنوان «اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز: اقتضائات عبور از بحران» در اندیشگاه کتابخانه ملی ایران برگزار شد. این نشست نیز به علت طولانی شدن بحث در عمل به دو بخش تقسیم شد. رنانی در بخش اول به ترسیم موقعیت ما و مسیر طی‌شده ایران در فرآیند توسعه در ربع قرن پس از جنگ تحمیلی پرداخت و در بخش دوم به تبیین مشکلات ساختاری اقتصاد ایران از منظر سیستمی خواهد پرداخت. دغدغه رنانی سال‌هاست که امر توسعه ایران است و اتفاقاً نه فقط از موضع اقتصادی که از موضعی میان‌رشته‌ای، قرائت خود از داستان توسعه ایران را به بحث می‌گذارد. این موضوع در حقیقت ویژگی مباحثی است که رنانی واضع آن است. بحث‌هایی که یک سر در اقتصاد و سر دیگر در جامعه‌شناسی دارند. ردپای فلسفیدن و اندیشیدن در مباحث او سال‌هاست که واضح است.} 

 

^مقدمه

^{ایده محوری بحث امروز، در باب توسعه است و معتقدم اکنون این پروژه متوقف مانده است. منظور این نیست که ما ذاتاً توسعه‌پذیر نیستیم و اقتضائات توسعه را نداریم، بلکه مراد من از بحث «امتناع توسعه» که در گذشته هم مطرح کرده‌ام این است که قطاری روی ریل قرار دارد اما توان حرکت ندارد و حرکتی نمی‌کند. زمان در حال عبور است و ما نسبت به این زمان، ساکن مانده‌ایم. پس اساساً معتقدم توسعه امتناع‌پذیر نیست و در مسیر تاریخ خودش را به همه جوامع تحمیل می‌کند. دقیقاً مثل بلوغ است. بلوغ خودش را تحمیل می‌کند ولی برخورد ما با آن مشخص می‌کند که چه مسیری را در پیش گرفته‌ایم، مخفی‌اش کنیم، مدیریت کنیم یا آن را به تعویق بیندازیم. دوره بلوغ جسمی و فرآیند توسعه اجتماعی شبیه هم هستند و باید با گذار سالم بگذرند. توسعه در درازنای تاریخ، توقف‌بردار نیست، اما ممکن است معیوب شود. امتناع ندارد، اما ممکن است در دوره‌ای کند شود یا به‌گونه‌ای معوج ادامه پیدا می‌کند. در کشور ما توسعه در حال حاضر متوقف مانده است و حرکت قطار توسعه نیازمند برخی تغییرات در عرصه‌های مختلف است. یکی از این عرصه‌ها نظام سیاسی است.}

دلایل و ریشه‌های اصلی شکل‌گیری بحران ارزی سال1391

 

 

^{این گزارش به تجزیه و تحلیل یکی از نمونه‏های چالش‌زا در اقتصاد ایران که مربوط به موضوع بحران ارزی در سال 1391 می‏شود، اختصاص دارد. بدین معنی که اتخاذ رویکرد اقتصاد مقاومتی، در پیشگیری و یا کاهش هزینه‌‏های مربوط به بحران ارزی مزبور، چه کارکردهایی را دارا می‏باشد.}

<sup>یکی از رخدادهای مهمی‌ که اقتصاد ایران را در چند سال اخیر تحت تاثیر جدی خود قرار داده و موجب ظهور و بروز عدم تعادل‌های اساسی در سازو کارهای اقتصادی گردیده، به بحران ارزی سال 1391بازگشت دارد. در این نوشتار تحلیلی در نظر است که از یکسو به دلایل و ریشه‌های اصلی شکل‌گیری بحران مزبور پرداخته شود و از سوی دیگر نسبت به ارزیابی مقایسه‌ای اتخاذ و یا عدم اتخاذ رویکرد اقتصاد مقاومتی در پیشگیری و راه‌حل‌های مربوط به این بحران اقدام گردد. بعبارت دیگر این مقاله درصدد پاسخ بدو سئوال ذیل است.
- ریشه‏‌های اصلی شکل‌گیری بحران ارزی سال 1391 چه بوده است؟
- آیا با اتکا به مبانی اقتصاد مقاومتی، زمینه‌های پیشگیری از وقوع بحران و یا کاهش ضریب آسیب‌پذیری اقتصاد ملی بعد از وقوع بحران وجود داشت؟</sup>

^{1- تعریف
بحران ارزی عبارت است از کاهش ناگهانی ارزش پول ملی. بحران ارزی که بحران تراز پرداخت‌ها نیز نامیده می‌شود، ممکن است از کسری مزمن تراز تجاری و یا از گمانه‌زنی‌های بازار در مورد توانایی یک دولت از پشتیبانی پول ملی نتیجه شود. بحران ارزی، همواره هزینه‌های بزرگ اقتصادی برای کشورها دارد که از آن جمله باید به کاهش تولید و افزایش بیکاری و حتی فروپاشی بانک‌ها اشاره داشت.}

کسادی بی سابقه بازار در شب عید

 <sup>در حالی که ۲ هفته به پایان سال ۹۳ مانده، انتظار می‌رفت بازار کالاهای اساسی و خرید شب عید رونق خاصی داشته باشد، اما انگار قدرت خرید کارگران و کارمندان و اقشار متوسط و ضعیف جامعه آب رفته است.

دست زیر چانه زده‌اند و نشسته‌‌اند. علی‌رغم هیاهوی بازار و جمعیت به هم فشرده بازار، اما دخل این جماعت آنطور که خود می‌گویند پر نمی‌شود.

بازار فرش فروشان، بازار لوازم خانگی، آجیل و خشکبار و خوار و بارفروشان این روزها سکه نیست و می‌گویند بازار کساد است.

قیمت‌ها هم نسبت به یک ماه اخیر تفاوتی نکرده و اغلب کسبه می‌گویند: اصلاً تمایلی به افزایش قیمت‌ کالا نداریم، چون همین گونه هم مردم قدرت خریدشان کاهش یافته است.

*خبری از بازار داغ شب عید نیست

وحیدی یکی از فرش فروشان بازار مولوی از کسادی بازار می‌گوید و اینکه فروش به اندازه‌ای است که بتوان حقوق کارگر و هزینه بالا بردن کرکره مغازه را داد و خبری از بازار داغ شب عید نیست.

وی می‌افزاید: علی‌رغم آنکه شرکت‌ها قیمت فرش ماشینی را افزایش نداده و قیمت‌ها مربوط به سال گذشته است، اما از هر 20 مشتری که قیمت می‌گیرد، یکی خریدار است و شاید به راحتی بتوان گفت، قدرت خرید نسبت به شب عید سال گذشته 30 درصد کاهش یافته است. این حرفی است که در گزارش میدانی خبرنگار فارس اغلب فروشندگان این صنف‌ آن را تایید کردند.</sup>

پایان کابوس بورس 93

 

علیرضا کدیور

^{سال 93 را باید بدون شک بدترین سال تاریخ بورس در ایران نام نهاد. سالی که در آن 100 هزار میلیارد تومان از ارزش بورس تهران برباد رفت و سرمایه گذاران به طور میانگین زیان 19 درصدی را تجربه کردند.}

اما نکته مهم تر از ارقام منفی بورس در سال 93 اینکه طی این سال بورس تهران در هر چهار فصل، بازدهی منفی را برای سرمایه گذاران خود به ارمغان آورد. روندی که باز هم در تاریخ بورس تهران بی سابقه بوده است. پیش از این بورس طی سال‌های 84 و 87 سرمایه گذاران خود را با بازدهی منفی بدرقه کرده بود. 
اما نسبت بازدهی منفی طی این دو سال به وقوع متغیرهای غیرمترقبه و پیش‌بینی نشده بازمی‌گردد. در سال84 باوجود بازدهی مثبت بورس در فصل بهار، به واسطه اظهارنظرهای رییس‌جمهور وقت در کارزار رقابت‌های انتخاباتی، بورس تهران که همواره به واکنش‌های هیجانی فعالان خود شهره است، منفی شد.  نسبت بازدهی منفی در سال 87 به وقوع بحران جهانی اقتصاد در سال 2008 بازمی‌گردد. در این سال باوجود بازدهی 30درصدی بورس در نیمسال اول، به واسطه سهم بالای شرکت‌های تولیدکننده مواد خام در آن بورس تهران در نهایت سرمایه‌گذاران خود را با بازدهی منفی در آن سال بدرقه کرد.  ولی جنس زیان بورس در سال93 با این دو سال به‌طور کامل متفاوت بود. در حقیقت طی سال93 غیر از سقوط قیمت جهانی نفت و مواد خام در چند ماه پایانی این سال، متغیر خاصی که وقوع آن باعث سقوط شاخص شود، رخ نداد، اما همانطورکه پیش‌تر نیز اشاره شد، بورس در هیچ فصلی در سال93 برای سرمایه‌گذاران خود، سودی در پی نداشت. در این میان علل سقوط بورس در سال93 را باید در دو عامل درون و برون بازاری جست‌وجو کرد.

طبیعت انسان و بحران مالی

^{آزمون ساده مقابل را در نظر بگیرید: اگر یک روستا هزار نفر جمعیت داشته باشد و ده درصد مردم روستا به یک بیماری سخت و جدید به نام هاتکوکولیتز مبتلا شوند، شما بگویید چند نفر از مردم روستا دچار این بیماری شده اند؟}

 

^{همان‌طور که می‌‌‌بینید، این سوال هیچ نکته انحرافی در بر ندارد و پاسخ این است که صد نفر از مردم به بیماری مذکور مبتلا شده‌‌اند. این، سوال ساده‌‌ای برای خوانندگان سایت فوربس به شمار می‌‌‌رود، اما باید بدانید که از هر سه نفر از مردم آمریکا یک نفر، به این سوال پاسخ نادرست می‌‌‌دهد.}

^{برای توضیح بحران فعلی دلایل متعددی ارائه شده است. یکی از دلایل ارائه شده این است که سیاست‌‌های مالیاتی ایالات متحده خانه دار شدن را تشویق می‌‌‌کرد و بنابراین حتی کسانی که در شرایط مالی خوبی قرار نداشتند، برای خرید خانه وام می‌‌‌گرفتند. فراتر از آن این که موسسات اعتباردهی نیز نتوانستند درست به وظیفه خود عمل کنند.}

^{همان‌طور که می‌‌‌دانیم بازار آزاد عموما در تنبیه تصمیمات بد، عملکرد خوبی دارد. در یک بازار آزاد، اگر کسی از پس بازپرداخت وام رهنی خود بر نیاید، مجبور می‌‌‌شود که یا خانه‌اش را بفروشد یا منتظر بماند تا بانک خانه‌اش را مصادره کند یا مثلا اگر شما شغل ثابت خود را به امید بازیگر شدن ترک کنید، این بازار آزاد است که تعیین می‌‌‌کند که آیا شما می‌‌‌توانید رویای خود را دنبال کنید یا خیر.}

آتش‌فشان ارزی

<sup>بحران‌های ارزی چگونه به وجود می‌آیند و چگونه از بین می‌روند؟ 

شاید اولین نتیجه اجرای یک سیاست نادرست اقتصادی در هر کشوری ایجاد بحران در آن بازار باشد. بحران‌های ارزی و بحران‌های پولی ریشه‌های مختلفی دارند و در سال‌های اخیر بارها در کشورهای مختلف دنیا ایجاد شده‌اند. بحران ارزهای داخلی یا بحران واحدهای پولی داخلی کشورها که اقتصاددانان از آن به عنوان کاهش ناگهانی بیش از 20‌درصدی ارزش پولی یک کشور در برابر دلار آمریکا یاد می‌کنند طی سه دهه گذشته در 12 کشور دنیا اتفاق افتاده است. این مشکل در سال 1982 میلادی سبب شد رکود اقتصادی و افزایش بدهی‌های دولتی دامنگیر اقتصادهای آمریکای لاتین شود و در سال‌های 1997 و 1998 میلادی بحران مالی در قاره آسیا مشکلات زیادی را ایجاد کرد. حال سوال اینجاست که ریشه این بحران‌های ارزی در دنیا چیست و کجا و چگونه می‌توان با آنها مقابله کرد؟

ریشه بحران‌های ارزی در دنیا

کاهش ارزش پول داخلی یک کشور به دنبال مجموعه‌ای از عوامل سیاسی و اقتصادی و نیروهای بازاری که روی نرخ ارز در کشور اثر می‌گذارند اتفاق می‌افتد. کشورهایی که این بحران را تجربه می‌کنند به دنبال آن شاهد کسری‌های پایدار حساب جاری، افزایش ارزش واردات نسبت به درآمد خالص از صادرات کالاها و خدمات در کشور به دلیل کم‌ارزش شدن صادرات بعد از افت ارزش پول داخلی کشور آنها، افزایش میزان استقراض از سازمان‌های خارجی برای تامین مالی پروژه‌های بلند‌مدت و زیر‌ساختی کشور خواهند بود.</sup>

اقتصاد روسیه به پرتگاه نزدیک شده است

<sup>16 دسامبر 2014 در تاریخ اقتصاد روسیه ماندگار خواهد شد. روزی که نه‌تنها تجربه‌گر رکوردزنی معکوس چندباره ارز ملی این فدراسیون برجای‌مانده از جماهیر شوروی بود، بلکه روز به نتیجه نرسیدن واپسین اقدام بانک مرکزی این کشور برای سامان دادن به اقتصاد ضعیف خرس اروپا هم بود تا همه بازارهای مالی یکپارچه سقوط کنند.

اقتصاد روسیه درگیر چالش‌های پرشماری است که فساد گسترده تنها یکی از آنهاست. اما جدا از این حواشی مهم‌تر از متن، ساز و کار اقتصاد این کشور دچار بیماری‌ای است که علائم آن روز به روز بیشتر به چشم آمده است. هشتمین اقتصاد جهان پیش از بحران مالی جهانی نیز ضعیف بود، اما با سرایت این بحران به دل این کشور اروپایی-آسیایی، اقتصاد آن ضعیف‌تر از قبل شد. روسیه هم مانند اروپا به دشواری از رکود منتج از بحران 2008 فاصله گرفت و بعد در مقطع کوتاهی بهتر از قاره سبز عمل کرد. اما رشد لرزان روسیه تحت تاثیر مدیریت نادرست و همچنین عوامل خارجی ماه به ماه بیشتر به رکود نزدیک شد. روسیه سال جاری میلادی را با ضعف مالی شروع کرد، اما دو ضربه آخر را تحریم‌های کشورهای غربی و سقوط بهای نفت خام زدند.

بخش بزرگی از بودجه دولت فدراسیون روسیه با دلارهای نفتی تامین می‌شود و آشکار است که افت شدید قیمت طلای سیاه اقتصاد روسیه را گرفتار کرده است. اگر تحریم‌های غرب را که به دلیل مسائل وابسته به بحران ژئوپولتیک اوکراین اعمال شده‌اند، به این معجون بیفزاییم، نباید انتظاری بیشتر از رکود داشته باشیم. «سه‌شنبه سیاه» انگار نماد این شرایط نامطبوع بود.</sup>

زنگ خطر بحران بیکاری به صدا درآمد

^{وزارت کار با مقایسه وضعیت بازار کار در ایران با اهداف سند چشم انداز 1404، نرخ بیکاری جوانان را 2 برابر نرخ عمومی اعلام و عنوان کرد: ایران نسبت به کشورهای حاشیه خلیج فارس وضعیت بیکاری بدتری دارد.}

^{به گزارش مهر، بررسی تحلیل های جدید وزارت کار درباره شاخص های منتخب بازار کار و نگاهی به پیش بینی های انجام شده در سند چشم انداز 1404 نشان می دهد هنوز فاصله زیادی بین شاخص های تعریف شده و وضع موجود وجود دارد. در عین حال، 10 سال زمان باقی مانده تا کشور بتواند به پیش بینی های صورت گرفته در این سند حیاتی دست پیدا کند.}

^{سند چشم انداز 1404 به اهداف مهمی از جمله دستیابی به اشتغال کامل، ایران توسعه یافته، تعامل سازنده و موثر با اقتصاد جهانی، امنیت اقتصادی پایدار، امنیت غذایی، رفاه و تامین اجتماعی، توزیع مناسب درآمد، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه و کاهش فاصله طبقات بالا و پایین جامعه می پردازد در کنار آن برخی دیگر از اهداف مانند جامعه فارغ از فقر و فساد و تبعیض و رشد پُرشتاب و مستمر اقتصادی نیز وجود دارد.}

^{در عین حال، نرخ بیکاری و تورم تک رقمی و برخورداری از زیربناها و ساختارهای لازم برای تداوم رشد اقتصادی نیز از دیگر اهداف پیش بینی شده در سند چشم انداز 1404 است. در زیر، عملکردهای فعلی، جایگاه بازار کار، نرخ بیکاری، وضعیت اشتغال و بیکاری جوانان مقایسه ایران با سایر کشورها در مشارکت اقتصادی و بیکاری ارائه شده است.}

درس هایی از بحران اقتصادی که نباید فراموش کنید

اکنون بدبینی های مربوط به بازارهای نوظهور بازگشته اند. آسیبی که ارزش پول های این کشورها به خاطر تجدیدنظر فدرال رزرو آمریکا در مورد سیاست های تسهیل پولی متحمل شده اند.

چقدر سریع بخت از بازارهای نوظهور روی گردانده است. زمانی نه چندان دور، از این اقتصادها به عنوان راه نجات اقتصاد جهان یاد می‏شد: موتورهای پویای رشد که قرار بود از اقتصادهای آمریکا و اروپا پیشی بگیرند. اقتصاددانان در موسسات مالی مانند سیتی گروپ (Citigroup) پیش بینی می‏کردند که دوران رشد گسترده و پایدار برای آسیا و آفریقا فرا رسیده است.

 

اما اکنون بدبینی های مربوط به بازارهای نوظهور بازگشته اند. آسیبی که ارزش پول های این کشورها به خاطر تجدیدنظر فدرال رزرو آمریکا در مورد سیاست های تسهیل پولی متحمل شده اند تنها آغاز مشکلات است؛ به هرکدام از اقتصادهای نوظهور که بنگرید، معضلات عمیق تری را در آن ها مشاهده می‏کنید.

آرژانتین و ونزوئلا مجموعه ای از سیاست های اقتصادی نامتعارف را به کار گرفته اند و ناکام مانده اند. برزیل و هند به مدل های جدیدی برای رشد نیاز دارند. ترکیه و تایلند با بحران سیاسی مواجه شده اند، در آفریقا نیز نگرانی ها در مورد فقدان تغییرات ساختاری و صنعتی سازی رو به افزایش است و البته اصلی ترین سوال این است که کند شدن رشد اقتصاد چین به سقوطی سخت تبدیل خواهد شد یا سقوطی نرم.

این نخستین بار نیست که اقتصادهای در حال توسعه به خاطر بر هم خوردن تعادل در بازارهای مالی آسیب می‏بینند. غافلگیر کننده این است که ما بازهم غافلگیر شده ایم. به ویژه اقتصاددانان باید خیلی قبل درس هایی اساسی را می‏ آموختند:

تدبیر برای بحران کسری بودجه

 

^{دولت بودجه سال 94 را با نفت 70 دلاری تنظیم کرده است و حالا میزان زیادی از این بودجه پیش از تصویب آن با کسری مواجه شده است چرا که قیمت نفت در بازار به حدود 45 دلار رسیده است که بسیار کمتر از پیش‌بینی‌های دولت در این حوزه است.}

^{از آنجا که بودجه مبنای هزینه‌کرد دولت طی یک سال قرار می‌گیرد و بودجه نوشته شده باید اجرایی شود بنابراین به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، بهتر است که که بودجه دوباره‌نویسی شده و دولت در قالب متممی برخی از هزینه‌ای غیرضرور خود را حذف کند تا با کسری کمتری مواجه شود.}

^{دولت برای جبران کسری خود می‌تواند به راه‌حل‌هایی برای کسب درآمد بیندیشد که از جمله آن افزایش درآمد مالیاتی در بودجه و اتخاذ راه ‌و ‌روش‌های برای اخذ مالیات و جلوگیری از فرارهای مالیاتی است.}   

^{همچنین در این شرایط بهتر است که از واردات کالاهای غیرضرور به کشور نیز خودداری شود تا ارز به راحتی از کشور خارج نشود چرا که با کاهش قیمت نفت، ارز دریافتی بانک مرکزی کاهش می‌یابد و به طور حتم با کاهش واردات غیرضرور، میزان دلاری که بانک مرکزی نیز پرداخت می‌کند، کاهش خواهد یافت و تعادل بیشتری میان دخل و خرج بانک مرکزی ایجاد می‌شود.}

^{همچنین کاهش هزینه‌های دولت و کم کردن از بودجه جاری می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد؛ به‌عنوان مثال پراخت یارانه نقدی به‌صورت ماهیانه بار سنگینی بر دوش دولت به حساب می‌آید. در شرایطی که بسیاری از ثروتمندان نیز حاضر به انصراف دادن از یارانه نیستند‏‌، اگر دولت‏‌، خود اقدام به حذف پرداخت  یارانه‌ها کند می‌تواند‏‌ تا حد زیادی‏، هزینه‌های جاری خود را کاهش دهد و پس از آن خود با شناسایی کردن خانواده‌های نیازمند به یارانه‏‌، آنها را تحت پوشش یارانه قرار دهند.}

تفاوت‌ها و شباهت‌های بحران نفتی سال‌های 1998 با 2014 برای اقتصاد‌های نوظهور

^{در پی کاهش قیمت نفت به سطوح بی سابقه 60 دلار از 5 سال گذشته، تفاوت ها و شباهت های بحران نفتی اخیر با بحران نفتی سال 1998 کی در پی آن بسیاری ازاقتصادهای نوظهور عمدتا در آسیای شرقی با کاهش ارزش پول ملی و نزول در بدهی های خارجی مواجه شده اند، بشرح زیر تبیین شده است:}

^{شباهت‌ها:}

^{1.سقوط قیمت نفت}

^{2.کاهش ارزش پول ملی در اقتصادهای نوظهور}

^{3.سیاست بانک مرکزی آمریکا در افزایش نرخ بهره و تغییر جریان سرمایه از کشورهای نوظهور به کشورهای توسعه یافته}

 

^{تفاوت‌ها:}

^{1.شناور تر شدن نظام مدیریت نرخ ارز در اقتصادهای نوظهور نسبت به اواخر دهه 90}

^{2.نسبت بدهی های خارجی به GDP پایین تر در اقتصادهای نوظهور نسبت به اواخر دهه 90}

^{3.نرخ بهره در اقتصادهای نوظهور در حال افزایش میباشد(روسیه نرخ بهره خود را در ماه دسامبر با 6.5% افزایش به 17% رساند) در حالیکه در اواخر دهه 90 تقریبا ثابت بود.}

زانو زدن امپراتوری پوتین در سال 2015

^{سال پیش روی میلادی ممکن است شاهد سومین جنگ چچن باشد که در صورت رخ دادن آن، فدراسیون روسیه در وضعیت مرزهای فعلی، به زانو در خواهد آمد.}

^{اگر این اتفاق بیفتد که قابل تصور نیز است، روسیه شاهد تجزیه خود خواهد بود – همان طوری که در سال 1991 میلادی برای اتحاد جماهیر شوروی رخ داد- و این رخداد به طور عمده نتیجه سیاستهای ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، خواهد بود.}

^{پوتین در دهه 1990 میلادی،‌ زمانی که جنگ در منطقه چچن در شمال قفقاز که طبق قانون اساسی یکی از اعضای فدراسیون روسیه بود، در گرفته بود. اولین جنگ چچن بین سالهای 1994 و 1996 به وسیله مبارزان مسلمانان که خواهان استقلال از مسکو بودند،‌ شعله‌ور شد. جنگ دوم در سال 1999 در گرفت، وقتی پوتین به سرعت در حال حرکت به سوی رهبری کرملین و در سمت مشاور امنیت ملی بوریس یلتسین بود. پس از آن نیز به نخست وزیری رسید. در این هنگام بود که پوتین پشت سیاست زمین سوخته با تخریب چند لایه جمعیت به طور کلی، قدرت را اعمال کرد. برخوردها در این منطقه به مدت یک دهه فروکش کرد.}

سیاست های اعتراضی و بحران توسعه

 

^{سیاست اعتراضی هم از دیگر جهت گیریهایی است که می تواند در این دسته بندی قرار داشته باشد اما آیا ایران می تواند جهت گیری اعتراضی لحاظ کند؟}

^{دانشکده علوم زمین، میزبان نشستی تخصصی با حضور جواد اطاعت، رئیس این دانشکده، تنی چند از اساتید و جمع کوچکی از دانشجویان بود. نشستی با موضوع توسعه و سیاست خارجی.
در این نشست دکتر اطاعت به تشریح دیدگاهها و برخی پژوهشهای خود در حوزه توسعه سیاست خارجی پرداخت.
او توضیح داد: پیش از بهره برداری از منابع نفت و گاز دنیا، ایران به لحاظ نظامی، جایگاهی استراتژیک داشت که این جایگاه به تبع قرار داشتن ایران میان دو قدرت بزرگ نظامی در غرب و شرق شکی گرفته بود.
اما به مرور و با ورود به دوران استراتژیک نفتی و گازی جهان، جایگاه ایران از لحاظ نظامی به جایگاهی ژئواکونومی تغییر کرد. این تغییر به تبع افزایش اهمیت نفت در دنیای جدید بود.
اطاعت با طرح این سوال که آیا این جایگاه ویژه ژئواکونومی برای ایران همچنان به قوت خود باقی است؟، عنوان کرد: امروز دنیا به سمت ارتقای تکنولوژی در حرکت است. به ویژه تکنولوژی در آمریکا و در حوزه حفاری های عمیق رشد کرده، از سوی دیگر انرژی های نوبه صورتی فراگیر در جهان رو به افزایش است. این عوامل موجب شده که اهمیت نفتی خاورمیانه رو به کاهش بگذارد.
همواره جایگاه جغرافیایی کشورها در طول زمان و تحت تاثیر تحولات بین المللی تغییر می کند. رشد انرژی های نو در دنیا موجب شده که اهمیت کشورهای دارای منابع فسیلی کمرنگتر از قبل شود. به همین ترتیب تا زمانی که اولویت ایران در فضای بین المللی همچنان برپایه ذخایر نفت و گاز قرار داشته باشد، با توسعه انرژی های نو در دنیا، جایگاه استراتژیک جغرافیایی ایران تغییر خواهد کرد.}

افت رفاه ایران طی شش سال

^{به گزارش موسسه لگاتوم ایران در رده‌بندی شاخص رفاه جایگاه یکصد و هفتم را در دنیا داشته است. در این سال ایران از نظر شرایط اقتصادی در جایگاه 114 دنیا قرار داشت و از نظر فرصت‌های در دسترس برای افراد و فرصت‌های کارآفرینی در جایگاه نود و سوم دنیا قرار داشت. در این سال ایران از نظر شرایط شیوه حکمرانی در جایگاه یکصد و بیستم دنیا و از نظر آموزش در سطح پنجاه و هفتم جهان بود. وضعیت سلامت در ایران که پوشش‌های بیمه‌ای و هزینه شیوه حکمرانی برای تامین سلامت و درمان در این کشور را در‌بر می‌گیرد بدتر از 66 کشور دنیا ارزیابی شد و ایران در این رده‌بندی در میان 142 کشور دنیا در جایگاه 67 دنیا قرار داشت. رتبه ایران از نظر امنیت در جایگاه 126 دنیا بود و از نظر آزادی‌های فردی هم در سطح 128 دنیا قرار داشت. این کشور از نظر سرمایه‌های اجتماعی در جایگاه یکصد و یازدهم دنیا قرار داشت. نکته مهمی که در این گزارش مشاهده می‌شود این است که شاخص رفاه ایران از سال 2009 میلادی تاکنون کاهش داشته است. ایران از نظر شاخص رفاه در سال 2009 میلادی رتبه 93 دنیا را به خود اختصاص داده بود و در سال 2010 میلادی به جایگاه 92 ارتقای درجه داد. در سال 2013 میلادی ایران در جایگاه 101 دنیا بود ولی در سال 2014 میلادی به جایگاه 107 رسید که دلیل اصلی این مساله را می‌توان کاهش سرانه تولید ناخالص داخلی ایران و اثر‌گذاری فاکتور اقتصاد در شاخص رفاه دانست. از دیگر مسائلی که زمینه را برای کاهش شاخص رفاه ایران فراهم کرد کاهش سطح اعتماد مردم به بازارها و دستگاه‌های اقتصادی بود و همین مساله سبب شد یکی از فاکتورهای مهمی که باعث کاهش سطح شاخص رفاه می‌شود از بین برود. کشورهای عراق و سوریه که در سال‌های اخیر درگیر جنگ‌ها و مشکلات داخلی زیادی بودند در این رده‌بندی در میان 142 کشور به ترتیب رتبه 129 و 130 را دارند و هر دو کشور شاهد کاهش رتبه خود در عرصه جهانی هستند. در این دو کشور علاوه بر مساله اقتصادی، شرایط امنیتی و فرصت‌های در اختیار افراد برای رشد علمی و اقتصادی و صنعتی نیز از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.}