آیا اقتصاد هنر به کار کشور ما می‌آید؟

درحالی که علی مرادخانی معتقد است، اقتصاد هنر باید در ایران رشد کند تا به واسطه‌ی آن در همه‌ی شاخه‌های هنری رشد صورت گیرد سرسنگی می‌گوید، باید در این راه با مطالعه و بررسی جوانب قدم گذاشت چون ممکن است شرایط کشور ما آمادگی اجرای الگوهای غربی را در اقتصاد هنر نداشته باشد.

درباره موضوع اقتصاد هنر گفت: اقتصاد هنر محصول فاصله گرفتن دیدگاه سنتی ما نسبت به هنر و توجه به دیدگاه‌های مدرن جهان به هنر است .من برای مطالعه در این زمینه کتابی را تحت عنوان چرا هنرمندان فقیرند بررسی کردم. این کتاب درباره اقتصاد هنر تالیف شده بود وقتی آن را خواندم در فرضیات اولیه‌ام نسبت به اقتصاد هنر تزلزل ایجاد شد و احساس کردم فضایی که دنبالش بودیم و توقعاتی که از این بحث داریم درگیر چالش‌های جدی است.

مدیرعامل خانه هنرمندان ایران با جدا کردن دو گزاره‌ی هنر و اقتصاد، درباره‌ی هنر گفت: یکی از مشکلات هنر در کشور ما این است که در مملکت ما نسبت به هنر و رابطه‌مان با هنرمند چه از زاویه هنرمندان و اهالی فرهنگ و چه از زاویه حکومت مشکل داریم. در مملکت ما هنر به جای اینکه راهکار باشد همیشه یک مساله بوده است. در حالی که در همه جای دنیا هنر همیشه راهکار است. یکی از مشکلات ما این است که موانع نظری در هنر نداریم و تکلیفمان مشخص نیست که از هنر چه می‌خواهیم و چه نسبتی با دین ‌،جامعه ما و غیره دارد.

مجید سرسنگی

او افزود: متاسفانه همه مدیران ما همین مشکل را دارند به جای اینکه برای ما رفع ناهنجاری‌های اجتماعی از هنر استفاده کنند خود هنر به یک مساله‌ای تبدیل می‌شود که نمی‌دانیم چطور باید با آن برخورد کنیم من فکر می‌کنم وقتی اصل هنر در کشور با مشکل روبرو است صحبت کردن درباره فرعیات راه به جایی نمی‌برد.

سرسنگی با بیان اینکه موضوع اقتصاد نیز در اقتصاد هنر ایران قابل بررسی است گفت: ما در اقتصاد هم به قول کارشناسان اقتصادی مشکلات زیادی داریم متاسفانه بعد از انقلاب اسلامی علی رغم تلاش‌هایی که شد هنوز نتوانستیم الگویی مشخص معرفی کنیم و بگوییم که اقتصاد دینی یا اسلامی این است.باید توجه کرد که بحث‌هایی که راجع به اقتصاد هنر در ایران می‌شود زمینه فکری‌اش کجاست. متاسفانه مشکل ما این است که تجارب و برنامه‌های غرب را به ایران می‌آوریم بدون آنکه آنها را بومی سازی کنیم.

او افزود: چالش دیگر من با بحث اقتصاد هنر این است که اگر این برنامه در کشور ایجاد شود،‌ چقدر به درد هنرمندان به معنای عام آن می‌خورد آیا این مدت باعث نخواهد شد که عده‌ای خاص در این چرخه قرار بگیرد و عده‌ای دیگر از این چرخه دور باشند.

او اضافه کرد: متاسفانه بسیاری از مراکز آکادمی و دانشگاهی ما از درون تهی شده‌اند و توان فکری روی کار ندارند و مراکزی مانند فرهنگستان هنر به یک شبح بی‌فایده تبدیل شده است. ضمن اینکه باید در نظر داشت اکنون بسیاری از سیاست‌های ما در حوزه هنرهای تجسمی از خارج از کشور برنامه‌ریزی می‌شود. مثلا آنها برنامه‌ریزی می‌کنند که در کشور ما چه نقاشی کشیده شود.

سرسنگی یکی دیگر از موضوعات مهم اقتصاد فرهنگ در ایران را بحث عدالت فرهنگی دانست و در خطاب به معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: باید بررسی کنیم چقدر عدالت بین هنرمندان برقرار است و آنها از عدالت فرهنگی و هنری سود می‌برند و چند درصد آنها فارغ از این جریان است از اقتصاد هنر بی‌بهره‌اند. نمی‌توانیم از اقتصاد هنر حرف بزنیم وقتی میان هنرمندان تمایز وجود دارد و هنرمندانی که اتفاقا مستحق هم هستند. به دلایل غیرهنری از این جریان محروم شوند.

او افزود: خود ما زمانی فکر می‌کردیم که تنها راه نجات ما رفتن به سمت خصوصی‌سازی است ولی هیچ تحقیق علمی صورت نگرفت که آیا این موضوع به نفع مملکت است یا نه.

مدیرعامل خانه‌ی هنرمندان ایران در بخشی از سخنانش گفت: من به عنوان مدیری که باید برای همه کارهایم با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشورت کنم و اجازه بگیرم احساس می‌کنم که وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی مانند یک پدر عاقل و فهیم شده است که چند بچه گستاخ و سطح پایین دارد که باید برای آن تصمیم بگیرد که چه چیز خود و چه چیز بد است.

او همچنین گفت: البته من درباره این موضوع نمی‌توانم بگویم که کاملا بد است چون درباره آن تحقیق علمی نشده است ولی می‌گویم چیزی را که از قبل آورده‌ای باید با تمام مولفه‌های فرهنگی خود بسنجیم چون وقتی از الگوهای غیر ایرانی و اسلامی استفاده کردیم در آن با مشکلات زیادی مواجه شدیم و به نظر می‌رسد که یک وارونگی فرهنگی در کشور به وجود آمده است.

اگر یک نگاه به کارهای فرهنگی کشور بی‌ندازیم متوجه می‌شویم که چند درصد از کارهایی که در فضای فرهنگی و تجسمی‌، موسیقِی‌، ادبیات و معماری انجام می‌شود هویت فرهنگی ما را حمل می‌کند و چند درصد بی‌هویت هستند.

علی مرادخانی نیز در بخشی از این برنامه به ایراد سخنانی پرداخت و گفت: باید بررسی کرد که چرا در مورد اقتصاد هنر سخن گفته می‎شود. گویی این بخش مدت‎هاست مغفول مانده است. ما به عنوان کشوری اسلامی که هنر در آن سال‎ها جود داشته و باید درحوزه‌یژ اقتصاد هنر روی آن کار کنیم. هنر در کشور ما همواره از زاویه دید حاکمیت دیده شده است و برای آنکه رونق پیدا کند همیشه بخش حاکمیتی از آن حمایت کرده است. در واقع همیشه خط مستقیمی میان امکان یعنی پول با ایجاد یعنی اثر هنری وجود داشته است.

نشست بررسی اقتصاد هنر

او با بیان اینکه هنوز هنر در سبد هزینه‌ای مرد جای نگرفته است گفت: اکنون وقتی کاری تولید می‌شود، عد‌ه‌ای می‌پرسند، آیا بلیت اهدایی فلان کنسرت را ندارید که به ما بدهید یعنی می‌خواهند از هنر بهره ببرند بدون اینکه برای آن پولی خرج کنند. باید بررسی کنیم که چگونه می‌شود سبد هزینه‌ای را در جامعه ایجاد کرد.

معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره نقش مالیات‌ها در بحث اقتصاد هنر گفت: به هرحال یکی از پارمترهای مطرح بحث مالیات‌ها است امری است که می‌توانند خود به حوزه هنر رونق دهد در همه جای دنیا چنین است که کسانی که به امور هنری و فرهنگی کمک می‌کنند از پرداخت مالیات‌هایشان کم می‌شود و من فکر می‌کنم روی این موضوع باید کار کنیم. البته دولت معتقد است که شرایط به گونه‌است که هر کسی در هر بخشی که کار می‌کند در نظر دارد که بخش خود را از مالیات معاف کند اگر این شرایط ادامه یابد دولت بی‌مالیات می‌ماند.

او افزود: به هر حال برای این کار امکانات قانونی و توجیهات منطقی وجود دارد و ما نیز در حال بررسی هستیم که بتوانیم روی آن کار کنیم.

مراد خانی دربخشی از سخنانش در پاسخ به این سوال که برای امر آگاهی بخشی عمومی چه برنامه‌ای در نظر دارد گفت: ما آگاهی بخشی لازم را انجام می‌دهیم. در حراجی امسال عده‌ای شرکت کردند که برای اولین بار که در حراجی شرکت می‌کردند آن‌ها افراد ثروتمندی بودند که برای خرید آثار هنری به حراجی مراجعه کرده بودند آگاهی بخشی باید مویرگی اتفاق بیفتد. اگر این مساله مدام در رسانه‌ها مطرح شود. باعث ایجاد شک می‌شود.

او در پاسخ به این مساله که عده‌ای ازمجموعه‌ها، از خلا آگاهی مردم برای پیشبرد اهداف خود سود می‌برند، گفت: با بررسی علمی تشخیص همه چیز ممکن است من فکر می‌کنم یکی از راه حل‌ها برای این موضوع تکثر در این مساله است. اگر یک جریان به صورت مونوپلیسم حرکت کند همه چیز را به سمت خود می‌برد یک راهکار این است که فقط یک حراج با یک سلیقه وجود نداشته باشد و افرادی که صاحب نظر هستند وارد عرصه نقد شوند.

مرادخانی افزود: از نظر من باید فضایی ایجاد شود که تعداد کسانی که می‌خواهند کار کنند انقدر زیاد شوند که آثار سره از ناسره تشخیص داده شود. در این تکثیر باید دقت کرد که به ابتذال کشیده نشود.

معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه به این نکته که در حاکمیت دو نقش بازدارنده و حمایتی نسبت وجود دارد، بیان کرد: در بخش نظارت گاه می‎توان مسائلی را اصلاح کرد و حتی گاه نوع نگاهی که در بخش نظارتی وجود دارد می‌تواند مسئله فعالیت در زمینه هنر را به اقتصادی پویا تبدیل کند. در زمینه رونق کسب و کار هنر در بخش حاکمیت تلاش می‎کنیم فضایی را ایجاد کنیم که در بازار خرید آثار هنری صورت بگیرد.

او در بخشی از سخنانش به موضوع قانون یک درصد اشاره کرد و گفت: امیدواریم این قانون تا سال دیگر تصویب شود و ما به مواردی مانند افزایش نقش اقتصادی ملی هنر ما در اقتصاد جهانی هنر، بهره‌مندی همه‌ی جامعه از هنر، تقویت مشارکت بخش‌های غیر دولتی در توسعه اقتصادی توجه می‌کنیم.

مرادخانی همچنین گفت: جذب سرمایه‌گذاری خارجی و جلب نظر با‌نک‌ها برای انجام امور هنری از جمله برنامه‌ی ما است. ضمن اینکه ما به اصلاح برخی امور هم نیاز داریم. مانند اینکه در کنار موزه هنرهای معاصر فضای بزرگی وجود دارد که سال‎هاست به بازارچه خود اشتغالی اختصاص یافته است. این فضا هیچ ارتباطی به موزه ندارد ما تصمیم داریم که با جابه‌جا کردن این بازارچه در این زمین بزرگ، یک نشنال گالری به جای آن ایجاد ایجاد کنیم.

او در بخشی از سخنانش به بدهی 30 میلیارد تومانی مثال صندوق حمایت از هنرمندان اشاره کرد و گفت: گاهی پول خرج کردن مزاحمت بیشتری در امور پدید می‌آورد.

مرادخانی همچنین درباره‌ی حراجی‌های هنری گفت: در سال‎های اخیر پدیده‌ای به نام حراج‎های هنری به وجود آمد که قابل توجه بود. گفته می‌شود حراج‎های خارجی خط مشی هنرمندان ما را مشخص می‌کند این موضوع باعث شد که حراجی‌های داخلی شکل بگیرند که دیدیم بسیار هم موفق عمل کردند. حراجی که در آن قیمت آثار هنرمندان با وجود نبودن خریدار خارجی از حراج‌های دیگر کشورها گران تر شد. عده‌ای در این حراجی حضور پیدا کرده و آثار را خریداری کردند که فقط ثروتمند بودند و تجربه‌ای در فعالیت هنری نداشتنند.

مرادخانی با بیان اینکه وقتی موضوع‌های اقتصادی شروع به رشد می‌کنند خیلی‌ها موضع‌گیری می‌کنند که در این جریان عدالت دیده نمی‌شود گفت: عده‌ای می‌گویند که چرا من حضور نداشته باشم چرا باقی هنرمندان حضور نداشته باشند. ما همه چیز را سیاه و سفید می‌بینیم یا ظالم وجود دارد یا مظلوم یا لشکر امام حسین(ع) یا یزید باید شرایط را نگاه و بررسی کرد. برای موضوع‌های اقتصادی به هر حال حوزه‌های نظراتی وجود دارد بان این نگاه نظارتی خود بخش‌هایی اصلاح می‌شود. فکر می‌کنم همین نگاه نظارتی می‌شود موضوع را تبدیل به اقتصاد پویا کند.

مرادخانی در بخش دیگری از سخنانش گفت: من به عنوان پدر خانواده به بچه‌هایم تئاتر‌، موسیقی‌، تجسمی نگاه می‌کنم و فکر می‌کنم که باید آنها را سرو سامان برسانم و مستقل کنم و به جایی برسند خودشان مشکلاتشان را حل و فصل کنند.

خوبشختانه ما می‌بینیم درحوزه هنرهای تجسمی تغییر نگاه ایجاد شده است و باعث شده ارزش‌های کارهای هنرمندان دیده شود زمانی محمد احصایی برای اینکه اثر خود را به موزه هنرهای معاصر هشت میلیون تومان بفروشد به آنها مسئولیت اصرار می‌کرد ولی اکنون می‌بینیم که وضعیت فرق بسیاری کرده است البته یکی از آفت‌هایی که باعث شده دارنده آثار هنری به ارزش اثر خود واقف نباشد.

برنامه‌ی «بررسی اقتصاد هنر» عصر سه شنبه 14 مردادماه در سالن استاد شهناز خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار شد. از جمله حاضران در این برنامه که توسط مدرسه‌ی هنری ایده برگزار شد، علی مرادخانی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌، رضا نامی هنرمند پیشکسوت‌، مجید سرسنگی مدیرعامل خانه هنرمندان ایران و آرش سلطان‌علی مدیرعامل مدرسه‌ی ایده بودند.

پیش‌تر قرار بود در این برنامه لیلی گلستان؛ گالری دار و مرتضی کاظمی مشاور اقتصاد هنر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حضور داشته باشند. لیلی گلستان به خاطر تأخیر در برگزاری این مراسم و بسته بودن درهای سالن استاد شهناز خانه هنرمندان در برنامه حاضر نشد و درباره‌ی مرتضی کاظمی نیز گفته شد که به دلیل حضور در یک مأموریت وزارتخانه ای، در این مراسن حضور نیافته است.

همزمان با برگزاری نشست تخصصی بررسی اقتصاد هنر، نخستین بازار نقاشی با هدف ارائه اثر خوب با قیمت مناسب برای دسترسی آسان علاقه‌مندان به هنر نقاشی، در خانه هنرمندان ایران در جریان است.

در این بازار نقاشی آثار متنوعی از هنرمندانی چون احمد نصرالهی، رکن الدین شهابی، رامین مهدی نژاد، داریوش حسینی، لئون کهن، حبیب توحیدی، کتایون مقدم، همایون سلیمی، ناصر محمدی، جواد نوبهار، سینا نادری، ترانه صادقیان، بهزاد شیشه‌گران، رضا هدایت، مهتا معینی، علی رسولی، آیدین خانکشی پور، فرشته مقتدر، فرشته ستایش، لولیتا برات پور، مهناز پسیانی و... در معرض نمایش و فروش قرار گرفته است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید از این بازار بزرگ نقاشی از 14 تا 23 مردادماه از ساعت 10 تا 21 به نشانی خیابان طالقانی، خیابان موسوی شمالی، باغ هنر، خانه هنرمندان ایران مراجعه کنند.