نگار شیخان
تئاتر در زمان قاجار و برای اولینبار از ناحیه روسیه وارد ایران شد. گیلان به علت همجواری با این کشور و تاسیس کنسولگری تبدیل به محل رفت و آمد تجار، بازرگانان و روشنفکرانی شد که از قفقاز و بادکوبه به این منطقه میآمدند. پس از دوره مشروطیت گروههای روشنفکری به دلیل نیاز مالی برای فعالیتهای فرهنگی خود نمایشنامههای خارجی را ترجمه میکردند تا بتوانند درآمد ناشی از آن را صرف فعالیتهایی کنند که بودجه کافی برای آن در اختیار نداشتند.
همچنین در کنار این گروه ارمنیان گیلان نیز بودند که با اجرای تئاتر عایدی ناشی از آن را صرف ساخت مدرسه و مرمت کلیسا میکردند. در اینجا میتوان اینطور برداشت کرد که برای بالا بردن درآمد حاصل از فروش بلیط، باید نمایشنامههایی اجرا می شد که موجب علاقهمندی و جذب مردم گیلان به هنر تئاتر شود. به استناد مدارک موجود، نخستین اجرایهای نمایش در گیلان جهت بیان مضامینی اخلاقی و اجتماعی استفاده شد که بهصورت مستقیم قادر به شرح آن نبوده و همچنین مردم به دلیل زبان ساده، آن را به خوبی می فهمیدند. استقبال از تئاتر، نه تنها امکان فعالیتهایی مانند ساخت مدارس را برای گروههای اجرا کننده فراهم مینمود؛ بلکه موجب علاقهمندی گیلانیان به هنر نمایش گردید تا جایی که آثار نمایشنامهنویسان بزرگی ترجمه و اجرا شد که نه تنها مورد استقبال مردم قرار گرفت، بلکه در دهههای بعدی سبب رشد و شکوفایی هنر تئاتر و نوشتن نمایشنامههایی به زبان فارسی در گیلان گردید. پژوهش حاضر با روشی توصیفی تحلیلی نقش اقتصاد را در رشد تئاتر گیلان در عصر قاجار مورد بررسی قرار میدهد.