بانکداری راستین، مانیفستی برای اصلاح نظام بانکی

به طور موجز وخلاصه،ساری وجاری کردن بانکداری راستین در نظام بانکی به حذف ربا از درون این نظام و اصلاح دیگر چالش های آن منجر خواهد شد.

به بیانی دیگر این شیوه بانکداری، یک مانیفست برای اصلاح وضعی است که دچار آن هستیم. حال پرسش صحیح و بموقع این است که اصول این بانکداری که یک چنین ادعای بزرگی دارد، چیست و چگونه می تواند به این هدف نایل آید.

 

اصول عملیاتی

 

در بانکداری راستین با حذف ربا از عملیات بانکی، منع صوری سازی و بکارگیری عقود به شکل واقعی آنها، بانک واسطه وجوه میان سپرده گذاران و دریافت کنندگان منابع مالی است و از ارائه خدمت مدیریت سرمایه کسب درآمد می کند و نه از تفاوت (اسپرید) نرخ های بهره. تمام عملیات قانونمدار و مبتنی بر مقررات مدون، روشن و شفاف تعریف و اجرا و به صورت مکانیزه و از طریق شبکه اینترنت انجام می شود. بانک ضمن حفظ منافع سپرده گذار، امین طرف های خود است و مجری اطمینان دارد که در صورت زیان، ورشکسته نمی شود و پوشش های بیمه ای از ورود زیان به منابع سپرده گذار پیشگیری می کند. ارزیابی و نظارت و اجرای طرح ها مبتنی بر تخصص، مسئولیت و استقلال رای ارزیاب و امین در مقام اظهارنظر است. توانایی مجری باید احراز و اعتبار مالی وی با مالیاتی که قبلا پرداخته سنجیده می شود. مجری در قبال صحت اطلاعات ارائه شده در طرح نامه پیشنهادی خود مسئول است.

 

اصول مالی

 

دارایی های سمی نظیر مطالبات معوق در بانک ایجاد نمی شود و بانک در بحران های مالی ورشکسته نمی گردد. با کاهش ریسک بانک، نرخ کفایت سرمایه کاهش یافته و منابع آزاد بانک افزایش می یابد و با توجه به امانی بودن وجوه،حفظ ذخایر قانونی و احتیاطی نزد بانک مرکزی تقلیل می یابد. سپرده گذار و مجری و بانک سهم عادلانه خود را از بازدهی مشارکت دریافت می کنند. تنوع ابزارها و فرآیند های بانکی نیازهای مختلف جامعه را پاسخ می دهد. شفافیت اطلاعات موجب شفافیت و اصلاح سیستم های مرتبط نظیر مالیات و بیمه تامین اجتماعی در ارتباط با مجریان می شود. سازوکار ارزیابی قابل اعتماد تعریف شده و زمینه نظارت قابل وثوق فراهم است. مجری موظف به افشای اطلاعات مرتبط با طرح است و با نظارت بر عملیات مجری، حاکمیت شرکتی درباره شرکت مجری اعمال می شود که به شفافیت کلیه اطلاعات و عملیات مرتبط با طرح می انجامد و از اطلاعات نامتقارن و رانت های اطلاعاتی جلوگیری و نظارت بانک و به کارگیری بیمه ریسک های مختلف را به حداقل می رساند. ضمن تسهیل و تسریع عملیات مانع پولشویی و تقویت حسابرسی و کنترل داخلی موسسه مجری شده و با بازرسی آنلاین از تخلف پرسنل بانک جلوگیری و با تفکیک حساب ها، حساب هر طرح و سپرده گذار به تفکیک ثبت و نگهداری می شود و اعتبار بانک و عملیات بانکی افزایش می یابد.

 

اصول اقتصادی

 

کاستی های بازار سرمایه و تقابل بازارهای سرمایه و پول را تصحیح و موجب گسترش و تقویت بخش بیمه در اقتصاد می شود. اعتماد ناشی از نظارت بانک بر مجری و دسترسی اینترنتی به بازار، امکان جلب و جذب سرمایه و فضای رقابت سالم بین مجریان، سپرده گذاران، معامله گران و بانک ها را با رقبا فراهم می آورد. ابزارهای مالی جدید موجب تنوع دارایی های مالی و با اختصاص گواهی ها به طرح یا کالا یا دارایی های معین، بازار کاغذی ایجاد نمی شود. درگیر شدن سرمایه در طرح،مانع جابه جایی سریع دارایی ها و ایجاد بحران های مالی ناشی سیال بودن سرمایه شده و با حذف بازار کاغذی مانع بروز اهرم و بحران بدهی می شود. هر فرد که توانایی انجام فعالیت اقتصادی دارد می تواند منابع مالی دریافت کند یا از فرصت اشتغال ایجاد شده توسط مجریان بهره مند شود و علاوه بر آن به کارگیری تخصص های متنوع مالی سبب توسعه مشاغل مالی مرتبط می شود که زمینه بهبود سرمایه گذاری، اشتغال، تولید و رفاه جامعه را فراهم و نوسانات اقتصادی و مالی اقتصاد را محدود می کند.

 

اصول اخلاقی

 

الزام بر ارائه اطلاعات و اسناد صحیح و واقعی موجب ترغیب صداقت و آرامش فردی و تطابق حرف و عمل و اعمال نظارت صحیح و کاهش نااطمینانی و تنش های روحی و روانی فردی و اجتماعی می شود. منع حیله، کاهش فساد مالی به دلیل نحوه طراحی سیستم های ارزیابی، نظارت و پایش، بستن مفر های کژمنشی، موجب قراردادن هر چیز در جای خود شده و از ظلم پرهیز می نماید. أکل باطل؛ اضرار به غیر، غرر، قمار و قرعه، غبن، غصب، اسراف و تبذیر در بانکداری راستین منع می شود و با اختلاس و تبانی، رشوه و ارتشا مبارزه می شود. رعایت حقوق ضعیف، تحقق عدالت مالی، اکرام و احترام به حقوق افراد موجب افزایش تراضی و احسان و مانع تجاهر به فسق های ربا و اسراف می شود.

 

اصول اجتماعی

 

انجام عملیات طبق مقررات مدون زمینه تنظیم روابط مالی سالم افراد جامعه و نظم فردی را فراهم می کند. هیچ تبعیض، تفاوت یا اولویتی بین طرف های مشابه که خصـــوصیات یکسان دارند پذیرفته نیست. به افراد می آموزد فعالیت های مالی خود را برنامه ریزی، پیش بینی و مدون کنند.

 

اصول حقوقی

 

احترام به مالکیت و حقوق افراد در بانکداری راستین پررنگ بوده و با معین بودن وجوه مختلف، وظایف اطراف قراردادها زمینه طرح دعوای قضایی تقلیل می یابد و شیوه حل و فصل اختلافات را از طریق حکمیت سهل می کند. از طرفی با استفاده از پایگاه های داده قابل استعلام زمینه بسیاری از سواستفاده ها محدود می شود.

 

اصول بین المللی

 

امکان دسترسی اینترنتی در همه ساعات شبانه روز و تمام ایام هفته از همه نقاط جهان به خدمات بانک وجود دارد ودر نتیجه با جلب سرمایه بیگانگان زمینه اشتراک منافع بین المللی و ثبات سیاسی فراهم می شود. محسنات سیستم، آن را به الگویی عملیاتی و بدیع در سطح بین المللی تبدیل خواهد کرد و با توسعه بازار گواهی راستین در سطح بین المللی، لنگر قیمتی باثباتی برای دارایی ها ایجاد می شود.

 

اصول سازمانی

 

تناسب سازمان با نیازها و با شایستگی انتصاب و ارتقا و به طور کلی شایسته سالاری اعم از شایسته گزینی، ارتباطات سازمانی و مسئولیت و وظایف افراد و نظام تنبیه و پاداش موثر تعریف شده اند. تحول سازمان و ثبات سازمانی همراه با استانداردسازی و مستندسازی همراه است. پاسخگویی کلیه اشخاص در قبال اختیاری که به آنها داده شده است مانع از بروز اثرات مضر سازمان های غیررسمی و فشار سیاسی می شود.

دکتر بیژن بیدآباد

کارشناس بانکداری