بازارها در اقتصاد

بازار مکانی است که افراد مختلف برای خرید و فروش کالا و خدمات به آن مراجعه می کنند. به بیان دیگر بازار محل مواجهه عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان است. انواع متفاوتی از بازار بسته به نوع تقسیم بندی تعریف شده است که از آن جمله می توان به بازار بالقوه، بازار بالفعل، بازار هدف، بازار رقابت کامل، بازار انحصار کامل، بازار رقابت انحصاری، بازار کالا و خدمات، بازار کار، بازارهای مالی و ... اشاره نمود. بازار دو رکن بیشتر ندارد و آن دو هم عرضه و تقاضا هستند بدین معنی که فعالیت در بازار یا در طرف عرضه انجام می شود یا در طرف تقاضا. مهمترین عملی که در بازار اتفاق می افتد، کشف قیمت است. آنهم در اثر کنش و واکنش میان منحنی عرضه و تقاضا. قیمتی که در بازار کشف می شود، قیمت تعادلی نام دارد. بازار همواره گرایش به حفظ تعادل دارد و در اقتصادهای مبتنی بر بازار آزاد، قدرت زیادی هم برای حفظ تعادل دارد. با این وجود بعضا عواملی – داخلی یا خارجی در یک طرف از بازار یا طرف عرضه یا طرف تقاضا آنچنان تاثیر می گذارند که بازار نمی تواند تعادل خود را بازیابد. در این حالت دولت در بازار مداخله نموده و سعی در برگردندان بازار به تعادل می نماید. هر اندازه انحراف بازار از تعادل بیشتر باشد، مداخله دولت بیشتر خواهد بود.

بازار و مافیا

اما واقعیت این است که وقتی بازار به انحراف برود، اگرچه این وضعیت برای اقتصاد مضر است ولی در هر حال برای عده ای ایجاد منافع می نماید. از این رو ورود دولت برای این ها اصلا خوشایند نیست و متقابلا با یا بی کمک عناصری از دولت سعی در بی اثر نمودن تلاش های دولت می نمایند. اینها همان هایی هستند که از هر روشی جهت حفظ منافعشان استفاده می کنند و در اقتصاد از آنها به عنوان مافیا یاد می شود. ریشه کلمه مافیا به اواسط قرن ۱۹ میلادی بر می گردد هنگامی که به دلیل بی اعتمادی مردم به حکومت و سیستم قانونی و وابستگی مردم به افراد محلی قدرتمند، گروهی در سیسیل تحت عنوان انجمن مخفی خلافکاران سیسیل به وجود آمد که برای بدست آوردن منافع مادی، عملیات مخل اقتصادی انجام می دادند. امروزه اصطلاح مافیا در سراسر جهان گسترش یافته است و شامل گروههای سازمان یافته و قدرتمندی می شود که با توسل به روش های غیرقانونی فعالیت می نمایند. آیا در اقتصاد ایران هم مافیا وجود دارد؟

سلام مافیا

برای یافتن ردپای مافیا بایستی حال و روز اقتصاد را بررسی نمود. اقتصاد ایران دو ویژگی عمده دارد: یکی وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و دیگری دولتی بودن آن. اولی سبب رانتی شدن اقتصاد و دیگری سبب ناکارا شدن اقتصاد شده است. وقتی اقتصاد رانتی باشد، بدست آوردن رانت یک امتیاز ناعادلانه محسوب می شود که سبب کسب قدرت و ایجاد منافع می کند. همچنین وقتی اقتصاد دولتی باشد، وجود دولت ناکارا در بازار زمینه را برای حضور آنهایی که می توانند از این ناکارایی استفاده کنند، افزایش می دهد. با این توصیف می توان گفت که مافیاهای خاکستری در اقتصاد قویا وجود دارند.

ردپای مافیا

نیم نگاهی به وضعیت بازارها در اقتصاد نیز، وجود مافیا را تائید می نماید. به عنوان نمونه در بازار سرمایه؛ نادر قاضی پور نماینده مردم ارومیه و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفته که در بازار بورس کشور، روند خرید و فروش سهام در آن شفاف نیست و این بازار مافیائیست. یا در بازار خودرو؛ علی علی لو نماینده دوره نهم مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی گفته که مافیای خودرو واقعیت دارد. در شرایط فعلی صنعت خودرو دارای مافیا است که این گروه فقط به دنبال منافع خود هستند و وزیر صنعت نیز از این وضعیت حمایت می کند. محمد علی مددی نماینده مردم میانه و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هم گفته که مافیای قدرت و ثروت در تولید و قیمت گذاری خودرو دست دارد و این مافیا حتی به وزیر صنعت نیز اطلاعات غلط می دهد یا القاء می کند که فلان مصاحبه را انجام دهد. باز در همین زمینه بهروز نعمتی نماینده مردم اسدآباد و سخنگوی هیئت رئیسه مجلس گفته مافیای موجود در صنعت خودرو، تلاش برای بالا نگه داشتن قیمت خودرو و کسب سودهای کلان دارد. اکنون اعضای هیئت دولت، مجلس و خودرو سازان، معتقد به کاهش قیمت خودرو هستند، پس چرا این خواسته محقق نمی شود؟ یا در بازار فرآورده های دامی؛ علی ایرانپور نماینده مردم مبارکه و عضوکمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس گفته که پشت واردات گوشت سودهای نهفته برای مافیا وجود دارد. در همین بازار سکینه عمرانی نماینده مردم سمیرم و عضو کمیسیون کشاورزی ،آب و منابع طبیعی مجلس گفته که مافیای واردات مانع از تولید سویا در داخل می شود. یا در بازار خدمات فوتبال؛ حمیدرضا رسایی نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس: فساد در فوتبال ایران ریشه دوانده است و مافیای بزرگی در این حوزه فعالیت می کند. بدتر از این ها، ردپای مافیا در آینده اقتصاد نیز دیده می شود. به عنوان نمونه در حالیکه قرار است خرید و فروش سهام عدالت در بورس اتفاق افتد، نادر پور ابراهیمی نماینده کرمان و نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفته که ۲۵۰ نفر که هیات مدیره شرکت های بزرگی هستند که سهامشان به سهام عدالت اختصاص یافته، به صورت عنکبوتی شبکه مافیایی تشکیل داده و اتفاقا به کسی هم پاسخگو نیستند. با این وصف سهام عدالت در آینده ای نزدیک با دوستان مافیائیش به بورس می رود. به طور کلی در هر بازاری سایه مافیا دیده می شود.

مرگ بر مافیا

با وجود این همه مافیا می توان گفت که اقتصاد در خدمت مافیاست. به بیان دیگر تلاش ها به جای اینکه در خدمت رفاه مردم باشد، غیر ارادی به سمت گسترش مافیا حرکت می کند. چون ساختار اقتصاد مافیاها را تقویت می کند. تا زمانی که ساختار اقتصاد در کشور اصلاح نشود، هیچ دولتی و تحت هیچ شرایطی نمی تواند مافیا را از صحنه اقتصاد دور نماید. اولین و مهم ترین اقدام جهت محو مافیا، شفاف نمودن فعالیت های اقتصادی و پاسخگو نمودن مسئولان مربوط است؛ چرا که این موجودات خاکستری به شدت از روشنایی می ترسند.

سجاد وجدانیان