تخصیص عادلانه ثروت ملی

<sup>همان‌طور که اطمینان ما درباره پایین ماندن قیمت نفت در آینده میان‌مدت بیشتر و بیشتر می‌شود، تلاش برای جست‌وجوی منابع درآمدی جایگزین برای دولت نیز قوت می‌یابد. یکی از این منابع، فروش نفت و گاز و فرآورده‌های آن در داخل کشور است. ایران سه برابر میزان نفت صادراتی خود را در داخل به فروش می‌رساند و در زمانی که درآمد حاصل از صادرات دچار کمبود می‌شود، یکی از راه‌حل‌ها، بازاندیشی در شیوه فروش داخلی است. 

همه موافقیم که منابع هیدروکربنی ایران متعلق به همه ایرانیان است بنابراین باید هم «نسل امروز» و هم «نسل فردا» بتوانند از آن بهره‌مند شوند. دولت، به‌عنوان متولی و مسوول نگهداری این ثروت، وظیفه دارد تا از آن به صورت عادلانه هم در مورد نسل فعلی و هم برای نسل‌های آینده استفاده کند. عدالت برای نسل‌های آینده فقط از طریق استفاده از این منابع برای سرمایه‌گذاری (در قالب «سرمایه انسانی» و «سرمایه فیزیکی») حاصل می‌شود. در واقع هدف اصلی ایجاد سازمان برنامه‌ریزی در دهه 1330 شمسی، هدایت درآمدهای نفتی که در آن زمان حدود ۸ میلیارد دلار (به قیمت‌های امروز) بود، به سمت سرمایه‌گذاری بود. تا قبل از آن، درآمد نفت، مخلوط با سایر درآمدها، در اختیار وزارت دارایی بود که توجه اصلی‌اش معطوف به اداره امور روزمره کشور بود.</sup> 

دولت ها امانتدار ثروت ملی نیستند

 

^{علی دادپی/ اقتصاددان}

^{علی دادپی استاد دانشگاه کلایتون آمریکا در مورد اظهارنظر محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت یازدهم که قاطعانه از امکان اداره کشور بدون نفت گفته بود، می‌گوید این امر امکان‌پذیر است اما در عالم نظر. از دید او دولت و شرکت‌های دولتی در حال حاضر بیش از آنچه تصور می‌شود به نفت وابسته‌اند و امکان ادامه حیات بدون نفت را ندارند.}

^■■■

^{‌سخنگوی دولت چندی قبل در یک اظهارنظر اعلام کرد می‌توان کشور را بدون نفت اداره کرد. این اظهارنظر را چطور ارزیابی می‌کنید؟}

^{واقعیت این است که از جنبه نظری، امکان اداره کشور بدون درآمدهای نفتی وجود دارد. در این گزاره شکی نیست اما آیا از نظر عملی هم چنین امکانی وجود دارد؟ آن هم در حالی که شرکت‌های دولتی هیچ گونه درآمدزایی ندارند و هزینه‌زا هستند؟ علاوه بر این در کشور ما نظام بازار وجود ندارد که بتواند سیگنال‌های قیمتی درست ایجاد کند و بر اساس آن سیگنال‌ها اقتصاد مسیر خود را مشخص کند. بگذارید باز هم تاکید کنم از نظر تئوریک امکان اداره کشور بدون نفت وجود دارد اما اگر ما در شرایط فعلی این حرف را می‌زنیم احتمالاً به خاطر این است که می‌خواهیم به خودمان روحیه بدهیم. ببینید اگر یک نفر به دنبال متناسب کردن اندام خود است چه باید بکند؟ باید منظم ورزش کند و تغذیه مناسب داشته باشد و قس علی هذا. یعنی او می‌تواند اندام متناسب و سالم داشته باشد اما آیا اراده و توان این کار را هم دارد؟ ما یک دهه رونق نفتی و درآمدهای بالا را با غفلت و هزینه‌کرد تمام درآمدها سپری کرده‌ایم و اکنون که با وجود وابستگی و عادت به این ولخرجی درآمدمان کاهش یافته به فکر اداره کشور بدون نفت افتاده‌ایم. ما از این نکته غافل مانده‌ایم که الگوی مصرف انرژی در دنیا تغییر کرده است. در دهه 70 میلادی که قیمت نفت افزایش یافته بود، کشورهای جهان در جهت تغییر الگوی مصرف انرژی تلاش و هزینه زیادی کردند. برای کاهش مصرف در زمینه عایق‌سازی، بهینه‌سازی مصرف برای گرمایش و تولید وسایلی که مصرف کمتر و بازدهی بیشتری داشته باشند، هزینه زیادی شد. حتی برای تحقیق و توسعه در این حوزه نیز سرمایه‌گذاری هنگفتی شد. در نتیجه تقاضای کشورهای توسعه‌یافته کاهش پیدا کرد و حتی در دوره‌های ارزانی نفت نیز دیگر خبری از آن ریخت‌وپاش‌ها و مصرف‌های بالا نشد.}

ثروتمندترین کشورهای جهان را بشناسید

^{طبق آخرین گزارش کمیسیون اروپا، ایالات متحده آمریکا، همچنان ثروتمندترین کشور جهان است. تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال 2014 به 17.416 میلیارد دلار رسید و طبق این گزارش پیش بینی می شود در سال جاری به 18.287 میلیارد دلار برسد. چین، دومین کشور ثروتمند دنیاست. کارشناسان می گویند چین در یک دهۀ آینده از ایالات متحده آمریکا پیشی می گیرد و سکوی اولین اقتصاد جهان را از آنِ خود می کند. با این حال بسیاری از اقتصاددانان می گویند چشم بادامی ها شاید بتوانند با افزایش تولید و صادرات خود را به رتبۀ اول برسانند، اما این کشور توان تولید تکنولوژی ایالات متحده آمریکا را ندارد. طبق گزارش کمیسیون اروپا، تولید ناخالص داخلی چین در سال 2014 به 10.355 میلیارد دلار رسید و پیش بینی می شود این رقم در سال جدید به 11.285 میلیارد دلار برسد.}

^{در رتبۀ سوم کشورهای ثروتمند، ژاپنی ها هستند. هرچند ژاپن دو ماهی است که با رکود اقتصادی دست و پنجه نرم می کند، اما توانسته رتبه خود را به عنوان سومین اقتصاد برتر جهان حفظ کند. طبق آمار، تولید ناخالص داخلی ژاپن در سال 2014، رقمی در حدود 4.770 میلیارد دلار بوده و در سال جدید این رقم اندکی افزایش می یابد.}

^{در رتبۀ چهارم، ژرمن ها قرار دارند. اقتصاد اول اروپا همچنان در رتبۀ چهارم جهان است. هرچند با توجه به رکود حاکم بر اروپا تولید صنعتی اروپا و صادراتش اندکی کاهش یافته، اما طبق گزارش کمیسیون اروپا، تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2014، 3.820 میلیارد دلار بوده و در سال 2015 طبق پیش بینی ها 2.3% افزایش خواهد یافت.}

معرفی کتاب: ثروت ملت‌ها کجاست؟

^{کتاب"ثروت ملت‌ها کجاست؟ اندازه‌گیری سرمایه در قرن 21"
نوشته گروه مولفان بانک جهانی می باشد که توسط مرکز تحقیقات استراتژیک در سال 1387 ترجمه و منتشر شده است. همانگونه که می‌دانیم انتشار کتاب «ثروت ملل» از سوی آدام اسمیت سرآغاز علم اقتصاد عنوان شده است. با وجودی که بحث در مورد ثروت کشورها از آغازین روزهای شروع علم اقتصاد وجود داشته است؛ اکنون نیز با گذشت بیش از دو قرن هنوز هم بحث و مجادله در محافل علمی ادامه دارد. در طی این دوره افراد بسیاری به این موضوع پرداخته‌اند و هر یک موضوع را از دیدگاه خود مورد بررسی قرار داده‌اند.}
 

^{در کتاب پیش رو نیز – همانگونه که از عنوان آن پیداست – به این موضوع پرداخته شده است. اما رویکردی که مورد استفاده قرار گرفته است، رویکردی جدید، ابداعی و هوشمندانه است. در این کتاب ثروت کل جامعه به 3 دسته ثروت طبیعی، ثروت تولیدی و ثروت غیرملموس تقسیم‌بندی شده است. منظور از ثروت طبیعی، منابع خدادادی می‌باشد که در اختیار ملت‌ها قرار دارد.}

اسمیت نهادگرا ؟

 

^{آیا میان نظریات مطرح‌شده اسمیت در دو کتاب «نظریه احساسات اخلاقی» و «ثروت ملل» تناقض وجود دارد؟}

 

 

 

 

 

 

 

بسیاری اسمیت را به عنوان اقتصاددانی لیبرال می‌شناسند که بنیانگذار مکتب کلاسیک بود. مکتب کلاسیک به مدت حدود یک قرن بر گستره علم اقتصاد حکمفرما بود، تا آنکه در اواخر قرن نوزدهم انقلاب مارژینال به وقوع پیوست و از دل آن مولود تازه‌ای به نام مکتب نئوکلاسیک زاده شد. مکتبی که خود را دنباله‌رو راه اسمیت می‌دانست و طرفداران آن ادعا می‌کردند که تفسیر آنها، تفسیر درست از اسمیت است. اما در اوایل قرن بیستم و تحت رهبری اقتصاددان آمریکایی، تورستین وبلن، رویکرد جدیدی نسبت به علم اقتصاد گام در عرصه نهاد