اندیشمندان حوزه‌ی مصرف : بودریار و نقد مصرف

 

^{شایسته مدنی}

^{عکس: سفالفروشی لاله‌جین همدان، 1394، آرشیو انسانشناسی و فرهنگ
جامعه‌ی مصرفی (1970) یکی از کلاسیک‌ترین مطالعات درباره‌ی مصرف بوده و یک کتاب نمادین است. این اثر از یک سو مشخصه‌ی دهه‌های 1960 - 1970 و گسترش مصرف انبوه، و از سوی دیگر سی سال شکوهمند و توسعه‌ی سبک زندگی آمریکایی و تبلیغات است. از دیدگاه نظری، این دوران، عصر طلایی علوم انسانی است، یعنی دوران نقد سرمایه‌داری و همچنین مطالعه‌ی خیال و تصور و ساختارهای پنهان.}

 

^{این کتاب به چند موضوع اساسی و مهمی می‌پردازد که قبلا در کتاب نظام اشیاء (1968)، دو سال پیش از آن بیان شده بود. در مصرف توده، منطق ظهور و تفکیک بر پایه‌ی منطق نیاز بوده است. مصرف‌کنندگان، قربانی تبلیغاتی هستند که یک کالا را به نظامی از نشانه‌ها بدل می‌کند. مصرف لذت‌جویانه، یک اخلاق جدید فردی است که بر پایه‌ی لذت، نیاز جنسی و نمایش بنا شده است.}

^{از نظر بودریار، مصرف همیشه مصرف نشانه‌های نمادین است. این نمادها یا نشانه‌ها دسته‌ای از معانی از پیش موجود را بیان نمی‌کنند. معناها، درون نظام نشانه‌ها و نمادهایی که توجه مصرف‌کننده را به خود مشغول می‌کنند، تولید می‌شوند. مصرف را باید به عنوان روندی تلقی کرد که در آن خریدار یک قلم کالا، از طریق به نمایش گذاشتن کالاهای خریداری شده به طور فعالی مشغول تلاش برای خلق و حفظ یک حس هویت است.}

معرفی کتاب : شهر و مصرف

 

^{مارک جین برگردان شایسته مدنی}

^{عکس: همدان، نوروز 1394، آرشیو انسان شناسی و فرهنگ
کتاب شهرها و مصرف، رابطه‌ی متقابل و پویای بین توسعه‌ی شهری و مصرف را بررسی می‌کند. در بیست سال گذشته، مطالعات مربوط به شهر و مصرف، مشارکت معناداری را برای فهم ما از  دنیای معاصر فراهم کرده است. مطالعه‌ی شهر و مصرف ظاهرا کمکی در ارتباط با مفهوم‌سازی در خصوص افزایش همبستگی جهانی و تبیین تغییرات همه‌گانی جهانی است که با زندگی سیاسی و دولت، بازسازی اقتصادی و تغییرات کار، گونه‌های فضایی و مکانی که در شهرها رو به گسترش است همراه بوده است. همچنین تغییرات اجتماعی و فرهنگی در زندگی روزمره‌ی ما؛ اینکه کجا و چگونه اوقات فراغت را می‌گذرانیم، کجا و چه می‌خوریم،  برای تعطیلات به کجا می‌رویم، کجا و چه زمانی خرید می‌کنیم، چه می‌پوشیم، چطور منزلمان را دکوراسیون می‌کنیم و غیره را شامل می‌شود. با این حساب، مطالعه‌ی شهر و مصرف، طیف گسترده و متنوعی را در برمی‌گیرد که عناصر آن با یکدیگر در ارتباط هستند. همین موضوع به ما اجازه می‌دهد تا تغییرات شهری را توصیف و مفهوم‌پردازی کرده و همه‌ی آنها را تحت یک حوزه‌ی دانش جمع کنیم. ما فعالانه جزو مشارکت‌کنندگان یک زندگی شهری به شیوه‌های واحدی هستیم که آن را می‌سازیم.}

سالخوردگی در جامعه‌ی مصرفی: از مصرف منفعل تا مصرف فعال در بریتانیا

 

^{شایسته مدنی}

^{یان ری جونز، ماریتین هاید و دیگران، 2008، انتشارات پلیسی، دانشگاه بریستول
مطالعه درباره‌ی تغییر اجتماعی، تا اواخر دهه‌ی قرن بیستم، در مرکز مطالعات جامعه‌شناختی قرار داشت. در این زمان، نه تنها صنعتی شدن و شهری شدن به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده بود، بلکه ادغام دنیا در اقتصاد، تکنولوژی و سطوح مختلف فرهنگی، شرایط را برای جهانی شدن فراهم کرد و تجربه‌ی پیشین از پیوندهای بین‌المللی را تغییر داد.}

«مصرف، چشم اسفندیار فرهنگ» در گفتگو با شایسته مدنی

در ابتدا ضمن ارائه‌ی یک تعریف و کلیات کوتاهی از مصرف بفرمایید که آیا جغرافیای خاصی دارد یا یک امر جهانیست؟

انسان اساسا یک موجود مصرفی است بنابراین بدیهی است که یک امر جهان‌شمول است اما اگر منظورتان مصرف‌گرایی باشد آنچه در جامعه‌ی ما اتفاق می‌افتد با آنچه در کشورهای پیشرفته اتفاق می‌افتد، تفاوت‌های اساسی دارد که اگر سوالات شما در این جهت ادامه پیدا کند طبیعتا به آنها خواهم پرداخت و اما برای یک بیان کلی از مصرف باید بگویم که همه‌ی ما برای نیازهای اولیه‌ای چون خوراک و پوشاک به مصارفی می‌پردازیم. حتی افراد فقیری که مصرفشان محدود به نیازهای ضروری است نیز به مصرف‌هایی نیاز دارند که فراتر از تامین بقایشان است. مصرفهایی که برای تامین نیازهای اولیه است، خاص همه‌ی موجودات زنده است، اما به سایر موجودات، لقب «مصرف‌کننده» داده نمی‌شود. صحبت از مصرف به عنوان یک حوزه‌ی قابل بررسی، زمانی آغاز شد که مصارف از شکل نیازهای اولیه به مصارف درمان‌گر، فراغتی، خودنمایانه و... تبدیل شدند؛ به طوری که مصرف، ویژگی خاص گروهی از افراد جامعه شد و هویت آن‌ها را شکل داد. به گفته‌ی باکاک و در یک تعریف عام؛ مصرف در لفظ به معنی استفاده از کالاها برای رفع نیازها و تمایلات است. مصرف نه‌تنها شامل خرید انبوه کالاهای مادی، بلکه شامل استفاده از خدماتی چون سفر و انواع تجارب اجتماعی است که امروزهای مبالغ زیادی صرف تبلیغات و استفاده از آنها می‌شود.

الگوی اولیه‌ی مصرف درون یک ساختار اقتصادی سرمایه‌داری مشخص در نیمه‌ی دوم سده‌ی هفدهم میلادی شروع به برآمدن کرد. پیوریتانیسم، تاثیر مهمی بر خرده سرمایه‌داری اولیه‌ی کشاورزی که یک نظام تولیدی بود، گذاشت و حتی بر بعضی از خانواده‌های سرمایه‌دار صاحب کارگاه‌های کوچک اولیه به گونه‌ای بود که به رشد کسب و کار آنها کمک می‌کرد. اما جامعه‌ی صنعتی در اروپا، با تولید انبوه پس از جامعه‌ی صنعتی شکل گرفت که ساختار خانواده از تولید به مصرف تغییر کرد. اما آنچه در پدیده‌ی مصرف مهم است این است که این پدیده زمانی تبدیل به یک مساله‌ی شهری شد که از نیاز به مصرف به هویت مصرفی تغییر شکل یافت که در آن مصرف‌کننده نیازهای جدیدی را برای خود تعریف میکند که مصارف جدیدی را نیز در پی دارد. مثلا از دهه‌ی 1950 میلادی، گروه‌های جدیدی ظهور کردند که مصرف نقشی محوری در شیوه‌ی زندگی‌شان داشت و هویتی از خلال مصرف نشانگر ساختار این گروه‌ها بود، گروه‌هایی که لباس خاصی می‌پوشیدند و از باشگاه‌های فوتبال و یا گروه‌های موسیقی هواداری می‌کردند.

منشاء مصرف‌کنندگان مدرن

 

^{ژان دووری برگردان شایسته مدنی}

^{انسان یک موجود مصرفی است. بدون تردید، ما برای بقا به غذا، لباس و سرپناه نیاز داریم. اما به جز اینها، حتی افراد بسیار فقیری که مصرفشان ظاهرا محدود به نیازهای ضروری و حیاتی مثل غذا و لباس و سرپناه و غیره دیده شده است نیز به مصرف‌هایی نیاز دارند که فراتر از تامین بقایشان است، مثلا استفاده از یک شیء کوچک برای راحتی و لذت و یا برای تمایز و دکوراسیون، که نشان‌دهنده‌ی پایگاه آنها بوده و یا معنایی برای رهاشدنشان از این شرایط داشته باشد. همه‌ی ما، چه فقیر و چه غنی، مصرف‌کننده هستیم. آدام اسمیت در کتاب «ثروت ملل» میگوید: «مصرف تنها دلیل و تنها هدف هرگونه تولید است». اما اگر مصرف یک پدیده‌ی جهانی و به قدمت خود انسان است، از چه تاریخی می‌توانیم به عنوان تاریخ حضور مصرف‌کنندگان مدرن سخن بگوییم؟}

^{به عقیده‌ی اکثر اقتصاددانان، این سوال به اشتباه مطرح شده است. آنها می‌گویند که مصرف‌کنندگان مدرن زمانی پدید آمده‌اند که تولید مدرن آغاز شده بود. وقتی که تکنولوژی، نهادها، تجارت و حکومت دست به دست هم دادند تا انقلاب صنعتی را به راه اندازند، دنیای جدید مصرف کالاها پا به عرصه گذاشت. طبق قانون بازار، عرضه، تقاضای خود را ایجاد می‌کند و بدون شک این آخرین حرف درباره‌ی این موضوع نیست، اما بازتابی از تمایل طبیعی اقتصاددانان به این مساله است به ویژه زمانی که می‌خواهند رفتار مصرف‌کنندگان را تبیین کنند.}

معرفی کتاب : نظریه اقتصادی و اجتماعی مصرف

^{کاج ایلمونن (2011)، نظریه اقتصادی و اجتماعی مصرف، ترجمه دیوید کیوینن، انتشارات مک‌میلان
پروفسور ایلمونن از پیشگامان موج سوم جامعه‌شناسی مصرف است و کتاب حاضر یکی از آثار مهم اوست. این کتاب در اصل به زبان فنلاندی بوده و حدود 400 صفحه است که به انگلیسی ترجمه شده و در 250 صفحه منتشر شده است. بخشهایی که به طور خاص به کشور فنلاند مربوط بوده است، در نسخه‌ی انگلیسی حذف شده‌اند.}

معرفی کتاب : شهرهای مصرفی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

^{مایلز، استیون، مایلز، مالکوم (1392)، شهرهای مصرفی، ترجمه مرتضی قل}

^{یچ، محمدحسن خطیبی بایگی، نشر تیسا}

^{لوئیس مامفورد در کتاب فرهنگ شهرها (1938)، «شهرهای تولیدی» را از «شهرهای مصرفی» متمایز می‌داند. اگر چه کتاب یادشده بیش از سه ربع قرن پیش نگاشته شده، مقوله‌ی مصرف آن، برای درک حیات شهری بااهمیت‌تر و بنیادی‌تر از هر زمان دیگری می‌نماید؛ در واقع همه شهرها به نوعی از شهرهای مصرفی به شمار می‌روند. اما باید دید آیا در زندگی شهری چیزی فراتر از فرصت مصرف هم وجود دارد؟ آیا شهرها به واسطه تدارک امکاناتی که برای مصرف دارند، تعریف می‌شوند؟ آیا مصرف، آینده‌ای امیدبخش را به شهرها و شهروندان شهرهای ما پیشکش می‌کند یا به سادگی در صدد چپاول گذشته‌ی آنهاست؟}

به چه رفتارهای اقتصادی می‌گویند

^{چهار دسته رفتار هست که می‌توان آنها را رفتار اقتصادی نامید. این‌ها عبارتند از: تولید، مصرف، مبادله و تخصص.}

 

^{تولید هرگونه فعالیتی است که مطلوبیت خلق کند، به عبارتی، باعث شود که منبعی در جهت ارضای خواسته‌های ما به کار بیفتد. وقتی سنگ‌آهن گداخته و تصفیه می‌شود، با تغییر دادن ماهیت یک ماده باعث می‌شود که یکی از نیازهای ما را برآورده کند. حالا وقتی همین آهن هم به فولاد و سپس به ریل آهن، یا خردکن و نظایر این‌ها تبدیل می‌شود قابلیت‌های ارضاکنندگی آن مرتب بیشتر و بیشتر بالا می‌رود. تولید همین‌طور می‌تواند شامل تغییر خصوصیت ماهوی یک کالا نیز باشد. کسی که گاهی واسطه یا عمده فروش نامیده می‌شود این نقش را مثلا از طریق جابه‌جایی کالاها ایفا می‌کند و این امکان را به ساکنان یک منطقه می‌دهد که از محصولی که در دسترس‌شان نبوده است، بهره‌مند شوند.
مصرف ساده است. مصرف به طور خیلی ساده عبارت است از کاهش دادن قابلیت ارضاکنندگی یک محصول. وقتی همبرگر می‌خوریم، قابلیت ارضاکنندگی آن را کاهش می‌دهیم. وقتی ماشینمان را می‌رانیم، قابلیت‌های آن برای برآورده ساختن نیازهای خودمان کاهش می‌دهیم. حالا اگر تولید بیشتر از مصرف باشد، حاصل آن را پس‌انداز می‌نامیم. اگر عکس آن باشد، آن را نوعی قرض‌گیری می‌خوانیم.
مبادله کمی پیچیده‌تر است. ..}

ایران در میان کشورهای پر مصرف آب

ایران از نظر مصرف روزانه آب توسط هر فرد در فهرست کشورهای پر‌مصرف دنیا قرار دارد.

 

مصرف نادرست منابع آبی در سال‌های اخیر سبب شده است تا حجم ذخایر این منبع حیاتی در دنیا کاهش یابد و کم‌آبی به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای اقتصادی و اجتماعی بشر در دهه‌های آینده تبدیل شود. 

 مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی با اشاره به مشکل کم‌آبی در دنیا اعلام کرده آب برای اقتصاد یک عنصر کلیدی است. تمامی صنایع از کشاورزی گرفته تا صنعت برق و صنایع تولیدی و توریسم نیاز به آب دارند تا بتوانند رشد را تجربه کنند.

درآمد صنایعی که مرتبط با آب هستند از 522 میلیارد دلار آمریکا در سال 2007 میلادی به بالغ بر هزار میلیارد دلار در سال 2020 میلادی می‌رسد و کمبود منابع آبی در دنیا می‌تواند زمینه را برای کاهش فعالیت اقتصادی این صنایع و به دنبال آن کاهش نرخ رشد اقتصادی فراهم کند.

سرمقاله امروز دنیای اقتصاد:مصرف گرایی محصول مداخله در بازار پول و ارز

«مصرف گرایی محصول مداخله در بازار پول و ارز»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم دکتر رضا بوستانی است که در آن می خوانید؛شاید شما هم مطالبی در نکوهش مصرف گرایی در جامعه شنیده یا خوانده باشید. مطالبی که ریشه مصرف گرایی را در ویژگی های فرهنگی جست وجو کرده و از نهادینه شدن آن گله دارد. برای اثبات این مدعا نیز شواهد متعددی ارائه می شود؛ از آمار واردات ماشین های خارجی لوکس گرفته تا مسافرت های خارجی برخی اقشار جامعه. آنچه در این استدلال ها کمتر دیده می شود، توجه به جنبه های اقتصادی مصرف است. مصرف در اقتصاد نقشی دوگانه دارد. از یک طرف مصرف امری پسندیده است؛ چراکه وجود مصرف است که تولید را مقرون به صرفه می سازد. از طرف دیگر، تولید و مصرف آینده به پس انداز و سرمایه گذاری در زمان حال بستگی دارد؛ بنابراین مقدار مصرف جاری باید به طور بهینه با توجه به هزینه ها و فواید آن تعیین شود.