معمای کاهش سرمایه‌گذاری خارجی

دکتر مهدی نصرتی 

روز چهارشنبه گذشته گزارش جهانی سرمایه‌گذاری سال 2015 به‌طور رسمی از سوی آنکتاد منتشر شد. موضوع عجیب و معماگونه در گزارش آنکتاد این است که به‌‌رغم رویکرد مثبت دولت به سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود فضای بین‌المللی، آمار جذب سرمایه ایران برای دومین سال متوالی با کاهش بسیار چشمگیری مواجه شده‌است. طبق گزارش‌های آنکتاد، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب شده در ایران در سال 2014 نسبت به سال قبل 31درصد کاهش داشته است. این در حالی است که سال گذشته نیز این آمار با کاهش 35 درصدی جذب سرمایه‌گذاری خارجی نسبت به سال 2013 مواجه شده بود.

 

چه تئوری و نظریه‌ای می‌تواند این موضوع معماگونه و غامض را توضیح دهد؟ آیا اصولا کاهش آمار جذب سرمایه به تغییر دولت و روی کار آمدن دولت جدید ربط داشته‌است؟ پاسخ این است که بله، دقیقا و قطعا همین گونه است. اما چرا با وجود رویکرد دولت و فضای نسبتا مناسبی که از زمان روی کار آمدن دولت جدید حاصل شده‌است سرمایه‌گذاری خارجی در دو سال متوالی کاهش شدیدی داشته است؟ پاسخ خیلی ساده و البته تلخ است. موضوع به نحوه محاسبه آمار سرمایه‌گذاری خارجی مربوط است.

پیچیدگی‌های قانونی سرمایه‌گذاری

 

^{پدرام سلطانی/ نایب رئیس اتاق ایران}

^{موانع فعالیت بخش خصوصی از دوران بعد از انقلاب یک سیر تاریخی دارد که باید مرور شود، موانع و مشکلات همیشه بوده، ولی در هر دوره یک یا دو مورد از این موانع شدید‌تر بوده است. اوایل انقلاب مهم‌ترین چالش بخش خصوصی، بحث مصادره‌ها و نبود امنیت سرمایه‌گذاری بود. احساس خطر بخش خصوصی در اینکه اگر فعالیت اقتصادی را افزایش دهد ممکن است با مشکلاتی از این دست روبه‌رو شود.  در دوران جنگ مانع اصلی، ریسک ناشی از جنگ بود که مهم‌ترین مانع برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به‌شمار می‌آمد.  بعد از جنگ، پیچیدگی‌های قانونی و مدت‌زمان طولانی مراحل سرمایه‌گذاری و هزینه‌های ناشی از آن مسئله اصلی بود که البته هنوز ادامه دارد و جزء موانع فعالیت اقتصادی بخش خصوصی قلمداد می‌شود. در سال‌های اخیر موضوعاتی مانند نبود مالکیت فکری باعث شده ارائه کالا و خدمات نوآورانه به‌سرعت تقلید شود. نبود حمایت قانونی و حق کپی‌رایت در حوزه‌های اقتصادی و حوزه‌هایی مانند نشر آثار فرهنگی و اختراعات، یکی از موانع اصلی است.} 

سرمایه‌گذاری خارجی را مدیریت کنیم ..

^{محمدرضا انصاری/ عضو هیات نمایندگان اتاق تهران}

^{ورود هیات‌های تجاری به ایران با توجه به چشم‌انداز ایجاد شده برای لغو تحریم‌ها افزایش یافته است. بازدید فعالان اقتصادی کشورهای اروپایی و آمریکایی از ایران امیدواری ها را برای ورود سرمایه‌گذاری خارجی پس از لغو تحریم‌ها افزایش داده است. نحوه برنامه‌ریزی و مدیریت این سرمایه‌گذاری‌ها به دغدغه اصلی فعالان اقتصادی ایران تبدیل شده است. در این زمینه با محمدرضا انصاری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران گفتگو کرده‌ایم.} 

^{با توجه به پیشروی مذاکرات هسته‌ای و احتمال توافق نهایی، ورود سرمایه‌گذاری خارجی به اقتصاد ایران محتمل به نظر می‌رسد. از نظر شما چگونه باید به استقبال دوران جدید پس از لغو تحریم‌ها برویم؟}

^{جریان سرمایه گذاری خارجی که برخی با علاقه و عشق به آن نگاه می کنند و معتقدند که همه مسائل ملی ما را حل می کند، تحلیل دقیقی از موضوع به نظر نمی رسد. جذب سرمایه گذاری خارجی در راه توسعه نیازی ضروری است اما این جریان حتما باید مدیریت شود تا نتیجه مطلوب داشته باشد. کشورهایی که بعد از جنگ دوم جهانی این جریان را مدیریت کردند و جذب سرمایه را مدیریت شده دنبال کردند به سعادت رسیدند اما کشورهایی که جذب سرمایه داشتند اما مدیریت آن را به خوبی انجام ندادند هنوز بچه هایشان پابرهنه اند. هنوز زاغه نشین دارند.}

نایب رئیس اتاق ایران و سوئیس : شرایط جذب سرمایه خارجی تنها روی کاغذ آماده است

 

^{اگر به قوانین مربوط به مناطق آزاد تجاری ایران نگاه کنید متوجه می شوید که در عمل امکان جذب سرمایه خارجی را فراهم نمی‌کند.}

 

 ^{معمولا اولین نقاطی که سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری انتخاب می کنند مناطق آزاد تجاری است، مناطقی که قوانین حاکم برآن باید به گونه ای باشد که برای سرمایه گذاران جذابیت داشته باشد و از نظر تعرفه و.... در شرایط مساعدی باشد؛ اما باتوجه به ابراز علاقه سرمایه گذاران خارجی در ایران آیا مناطق آزاد تجاری ما شرایط مساعد برای سرمایه گذاری شرکت های بین المللی را دارد؛ شریف نظام مافی مدیرعامل شرکت سوئیسی بولر و مدیر منطقه ای این شرکت و نایب رئیس اتاق ایران و سوئیس در این باره صحبت می کند و از موانع می گوید:}

^{معمولا مناطق آزاد یکی از نقاطی است که با ورود سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری از سوی آن ها مورد استقبال قرار می گیرد، فکر می کنید الان شرایط و قوانین ما در مناطق آزاد تجاری به صورتی هست که سرمایه گذاران خارجی جذب شوند؟}

^{اگر به قوانین مربوط به مناطق آزاد تجاری ایران نگاه کنید متوجه می شوید که در عمل امکان جذب سرمایه خارجی را فراهم نمی‌کند. شاید این قوانین برای جذب سرمایه خارجی روی کاغذ آمده باشد اما در عمل موثر نبوده است. به نظر من، مدیرانی که مسئولیت اداره مناطق آزاد را به عهده گرفتند، هیچ کدام کار آزاد اقتصادی انجام ندادند. بیشتر این مدیران نمایندگان سیاسی بخش دولت در اقتصادند. مناطق آزاد تجاری، مناطق ویژه ای‌اند که سعی می‌کنیم پای سرمایه‏ گذار خارجی را در آن باز کنیم اما مدیری در این مناطق نداریم که سرمایه‏ گذار خارجی را بشناسند، نیاز‌هایش را درک کند و بداند بازار آزاد یعنی چه.}

انواع قراردادهای سرمایه گذاری خارجی (Buy Back , BOT, Joint venture)

^{ماهیت سرمایه گذاری خارجی به گونه یی است که قراردادهای مربوط به آن برای مدت زمان بسیار طولانی (حداقل ۱۵سال) تداوم خواهند داشت.}

^{این قراردادها منافع سرمایه گذاران و همینطور منافع عمومی کشور میزبان را به دنبال خواهند داشت. بدیهی است که مقررات کلی و عمومی کشور میزبان نمی تواند حاوی قواعد کامل درباره ماهیت پروژه های سرمایه گذاری و منافع مورد نظر باشد بلکه ماهیت حقوقی هر سرمایه گذاری و قوانین حاکم بر آن، باید با شرایط و پیچیدگی منحصر به فرد هر پروژه سنجیده شود.}

 

^{قراردادهای سرمایه گذاری در هر کشور معمولامنعکس کننده قدرت داد و ستد طرفین قرارداد تحت شرایط پروژه هستند. با توجه به اینکه تاکنون هیچ گونه الگوی لازم الاجرایی درباره کلیه مقررات حاکم بر قراردادهای سرمایه گذاری پدیدار نگشته است، سرمایه گذاران و کشورهای میزبان غالبا در هر مورد به مذاکره در این خصوص می پردازند.}

^{درباره پیشینه تاریخی قراردادهای سرمایه گذاری در ایران توجه به این موضوع حایز اهمیت است که قراردادهای سرمایه گذاری در ابتدا به شکل قراردادهای امتیاز یا (concession) شناخته می شدند که از این میان می توان به قرارداد میان دولت ایران و بارون جولیوس رویتر (دولت انگلستان) که درسال 1298 هجری قمری منعقد شد اشاره کرد. همچنین قرارداد یا امتیازنامه دارسی که در سال 1280 شمسی منعقد شد که در آن امتیاز نفتی برای مدت 60 سال به شخصی به نام ویلیام ناکس دارسی اعطا شد، نمونه ها یی از قراردادهای سرمایه گذاری محسوب می شود. در واقع قراردادهای فوق را می توان در زمره گام های اولیه و اقدام عملی در زمینه سرمایه گذاری خارجی در کشور دانست.}

دولت باید امنیت را برای سرمایه‏ گذاری ایجاد کند

^{شاهرخ ظهیری، پدر صنایع غذایی ایران}

^{همیشه تصور می‌کنم سرمایه‏ گذار‌ها بنا بر شناخت و تشخیص‏شان از جامعه هدف‏گذاری می‌کنند، سرمایه‌شان را در راستای آن اهداف بکار می‌گیرند و به اشتغال و صنعت در اقتصاد کمک می‌کنند. اگر چند نفر در کشور پورشه خریدند و با ماشین‌های لوکس در خیابان‌های شهر گشت زدند، این به معنی تغییر مسیر سرمایه ‏داری نیست.}

^{البته از نظر من سرمایه ‏گذاری و سرمایه‏ داری دو بحث متفاوت است. سرمایه ‏دار کسی است که پول دارد، پولش را در بانک می‌گذارد و بهره‌اش را می‌گیرد و با آن زندگی می‌کند. سرمایه ‏گذار کسی است که سرمایه‌اش را وارد خط تولید می‌کند، با ایجاد فرصت‌های شغلی، بیکاری را کاهش می‌دهد و اقتصاد کشور را به چرخش در می‌آورد. در واقع سرمایه ‏گذاری  برای اقتصاد یک کشور ارزش است.}

^{اینکه چرا الان در کشور ما، افراد وارد سرمایه‏ گذاری نشده و سرمایه‏ دار می‌مانند دلایلی دارد که از جمله آن، عدم حمایت از تولید است. سرمایه‏گذار، سرمایه‌اش را جایی می‌گذارد که بتواند از آن استفاده کند، اگر تشکیلات اقتصادی و قوانین کشور طوری بود که از تولید حمایت می‌کرد، سرمایه‌ زیادی وارد این بخش می‌شد.}

^{ببینید اگر امروز بخواهید یک واحد تولیدی راه اندازی کنید، چندین و چند نهاد دولتی  بر کار شما نظارت دارد. این نهاد‌ها وارد فرایند بررسی می‌شوند، تا بررسی‌هایشان را انجام دهند و مجوز‌هایشان را صادر کنند، سرمایه‏ گذار عاجز شده و سرمایه‌اش را برمی دارد و می‌رود.}

 ^{دولت باید امنیت را برای سرمایه‏ گذاری ایجاد کند تا مردم سرمایه‌شان را وارد چرخه تولید کنند.}

سرمایه گذاران خارجی به کشور بدون ثبات قوانین نمی آیند

^{میزگرد : انصاری، فروزان فرد، صالحی و آرگون}

^{فعالان بخش خصوصی اعتقاد دارند هنوز مقدمات برای حضور سرمایه گذاران خارجی در اقتصاد ایران مهیا نشده است.}

^{در این میزگرد فعالان بخش خصوصی به توضیح در مورد دلایل عدم حضور سرمایه گذاران خارجی در ایران و راه های جذب آنها پرداخته اند.}

^{به اعتقاد شما بیش از بهبود فضای کسب و کار در کشور به صورت بنیادین تا چه اندازه امکان جذب سرمایه گذاران خارجی وجود دارد؟ سرمایه گذاران خارجی چرا به جای حضور در ترکیه و کشورهای دیگر منطقه باید به ایران بیایند؟}

^{محمد رضا انصاری/ عضو هیات نمایندگان اتاق ایران: تشکیل سرمایه و بهره ورى دو امر مهم در توسعه اقتصادى کشوراند، درست جایى که نبود آنها در همه این سالها تنگنا وگلوگاه بوده است، که تشکیل سرمایه  در چنبره بوروکراسى غیر ضرور، روانى را از دست داده و بهره ورى به شعار بدل شده است. در این جریان، تشکیل سرمایه داخلی و سرمایه گذارى خارجی به یکسان آسیب میبینند، محیطى که در آن سرمایه گذارى داخلی با عدم جو روانى مناسب رو به روست، مهیاى جذب سرمایه خارجی هم نیست.}

کدام صنایع در اقتصاد ایران پیشران هستند؟

 

<sup>محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت،معدن و تجارت در پاسخ به این سوال که موتورهای رشد اقتصادی یا نیروهای پیشران رشد در سال 93 کدام صنایع بودند و بر اساس برآورد در سال 94 نیروهای پیشران رشد اقتصادی کدام صنایع می‌توانند باشند، اظهار کرد: با توجه به اینکه سهم صنعت خودرو در بین مجموعه گروه‌های صنعتی‌ ما حدود 18 تا 19 درصد و بالاترین سهم را دارد و از آن طرف یک محصول پیچیده و گسترده‌ای است انواع و اقسام صنایع پایین‌دستی مرتبط با آن وجود دارد، ما فکر کردیم اگر به این صنعت کمک کنیم هم باعث می‌شود که این سهم 18، 19 درصد افزایش یابد و هم صدها واحد پایین‌دستی‌اش که تقریباً به حالت رکود درآمده بود را بتوانیم راه‌اندازی کنیم.

وی ادامه داد: ما در ماه‌های اول سال 93 نزدیک به 90 تا 95 درصد در صنعت خودرو رشد نسبت به ماه‌های قبل داشته‌ایم. در نیمه دوم سال گذشته هم به تدریج تولید را شروع کرده و افزایش دادیم. در خودرو به طور متوسط ما 65 درصد نسبت به 11 ماه مشابه سال قبل رشد داشته‌ایم که رقم بزرگی است و این ایجاد تحرک کرده است.

نعمت‌زاده با اشاره به اینکه دومین صنعت پیشران ما فلزات اساسی مانند فولاد و سیمان است، گفت: رشد در این قسمت حدود 7.2 درصد است اما ما برآورد 10 درصد هم داشته‌ایم. ما می‌توانستیم رشد بسیار بهتری داشته باشیم. به دو دلیل شد که ما نتوانستیم در صنعت فولاد رشد بیشتری داشته‌باشیم. اولین دلیل مشکلاتی بود که در صادراتمان ایجاد شد.</sup>

ایران؛ آخرین غول خفته جهان

نیکولاس بنسکی*
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری فرست‌ فرانتیر
شرکت سرمایه‌گذاری «فرست فرانتیر» یک بانک سرمایه‌گذاری است که به سرمایه‌گذاران نهادی کمک خواهد کرد به‌طور جهانی در بازار‌های پیش‌رو سرمایه‌گذاری کنند. این بازارها، بازارهایی پیش از نوظهور است. یکی از مشخصات کلیدی چنین بازارهایی در مقایسه با بازار‌های توسعه‌یافته این است که بازارهای پیش از نوظهور توانایی رسیدن به رشدی بسیار بیشتر از حد معمول را دارند. به همین علت است که این بازارها، برای بسیاری از سرمایه‌گذاران بیش از دو دهه بسیار جذاب بوده‌اند.

بازار ایرانی مانند هر بازار در حال رشد دیگری، برای رشد به سرمایه نیازمند است. شرکت‌های بسیاری با کلاس‌های جهانی در ایران وجود دارند؛ اما بیشتر آنها از فناوری جدید و فرآیندهای موجود در دنیا به خاطر وجود تحریم‌ها به دور مانده‌اند. اگر مذاکرات جاری به لغو تحریم‌ها منتهی شود، سرمایه‌های خارجی به سمت سرمایه‌گذاری مستقیم و بازار سهام، سرازیر خواهد شد. این امر با قدرتمندسازی مصرف‌کنندگان و تزریق سرمایه به پروژه‌ها و کسب و کار جدید، موجب رشد عظیمی در اقتصاد ایران خواهد شد.ایران توسط بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی به‌عنوان آخرین غول خفته نگریسته می‌شود. این امر باعث بازگشت مناسب سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف ایرانی و خارجی خواهد شد. 

سرمایه‌گذاران بورس در فروردین ۹۴ چقدر سود کردند؟

^{شاخص بورس در حال نزول است، پرسش این است که کدام دسته از سهامداران درطول ۲سال گذشته زیان کرده اند؟ آمار‌ها نشان می‌دهدسرمایه‌گذاران به‌طور میانگین در فروردین امسال ۷.۲ درصد سود کرده‌اند.}

 

 ^{همشهری نوشت: اگر با سهامداران صحبت کنید روایت‌های زیادی درباره آن که چقدر زیان یا سود کرده‌اند می‌شنوید اما آیا این روایت‌ها غلط است؟ کدام دسته از سهامداران زیان کرده‌اند و کدام‌یک سود کرده‌اند؟ برای پاسخ به این پرسش ابزار‌های مختلفی در دست است که قوی‌ترین ملاک برای آن محاسبه شاخص بورس تهران است که میانگین توزیع بازده سرمایه‌گذاری را در کل بازارسهام برآورد می‌کند.}

 

^{بررسی روند شاخص بورس تهران نشان می‌دهد سهامدارانی که از ابتدای سال 94 وارد بورس شده‌اند زیان نکرده‌اند حتی سهامدارانی که ابتدای سال 92 هم وارد بورس شده‌اند زیان نکرده‌اند اما سهامدارانی که شاید تحت‌تأثیر رشد انفجاری بورس در سال 92 و تبلیغات آن، در سال 93 وارد بازار سهام شده‌اند، زیان کرده‌اند. این بررسی از یک سو اهمیت سرمایه‌گذاری بلندمدت و از سوی دیگر اهمیت تبلیغات برای ورود به بورس را نشان می‌دهد.}

^{آمار‌ها می‌گویند شاخص کل بورس تهران در حال حاضر درسطح مهر‌ سال 92است. این شاخص که بیانگر میزان بازده سرمایه‌گذاری در بورس است از ابتدای سال 92تا 15دی‌ماه همان سال بیشتر از 130درصد سود نصیب سرمایه‌گذاران کرد. با چنین ملاکی می‌توان گفت سرمایه‌گذارانی که ابتدای سال92و قبل‌تر وارد بازار سهام شده‌اندمیزان ارزش دارایی‌ها و بازده سهامشان در سطح مهر‌ماه سال92 است. هرچند بخشی از این بازده 130درصدی در نتیجه کاهش ارزش سهام شرکت‌ها در یک سال و 4‌ماه گذشته از بین رفته است اما حتی با محاسبه نرخ تورم نیز می‌توان استدلال کرد که سهامداران قدیمی‌تر که از سال 92دربازار حضور داشته‌اند همچنان از سرمایه‌گذاری در بورس سود کرده‌اند.}

سرمایه‌گذاران خارجی چشم‌انتظار رفع محدودیت‌ها

^{جذب سرمایه‌های خارجی، یکی از روش‌های طلایی دولت‌های مختلف برای رشد و توسعه اقتصادی محسوب می‌شود. برخی کشورها چندان موفقیتی در این زمینه نداشته‌اند و برخی دیگر با کمک سرمایه‌گذاران خارجی، رشد چشمگیر اقتصادی را تجربه کرده‌اند.}

^{اغلب کشورهایی که تمایل دارند از سرمایه‌گذاران خارجی برای توسعه اقتصادی خود یاری بگیرند، کشورهای در حال توسعه یا کشورهای تازه توسعه‌یافته هستند. امروز و در شرایطی که رکود، رشد اقتصادی کشور را تحت‌تاثیر قرار داده و کمبود نقدینگی همچنان مشکل تکمیل و راه‌اندازی واحدهای صنعتی و تولیدی است، جذب سرمایه‌گذاری خارجی همواره مهم‌ترین راهکار بوده است.}

^{ایران با در اختیار داشتن نیروی انسانی متخصص، انرژی، مواد اولیه و... بهترین ظرفیت را نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه دارد. تردیدی نیست که توسعه اقتصادی کشور تنها با بهبود فضای کسب‌وکار و راه‌اندازی واحدهای تولیدی امکان‌پذیر است. در واقع توسعه پایدار و اشتغالزایی از طریق سرمایه‌گذاری‌های جدید در کشور به دست می‌آید. از این رو، سرمایه‌های خارجی نیروی محرک برای تولیدات داخلی محسوب می‌شود.}

^{امروز باید تلاش کنیم که سرمایه‌گذاران خارجی وضعیت اقتصاد و بازار ایران را بهتر و دقیق‌تر بشناسند. ایجاد احساس امنیت برای سرمایه‌گذاران و تامین زیرساخت‌ها از جمله مواردی است که برای جذب آنها باید مدنظر قرار داد. کشور ما امنیت لازم را از همه لحاظ برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد، اما متاسفانه تلاش برای شناسایی این شرایط به سرمایه‌گذاران صورت نگرفته و همچنان ظرفیت‌های کشور نادیده و ناشناخته باقی مانده است.}

سال 94 برای اقتصاد ایران چگونه رقم می خورد؟/ فضا برای جذب سرمایه گذاران خارجی مهیا شود

^{برخی تحلیلگران اقتصادی براین باورند که اقتصاد ایران در سال 94 با دو سناریوی مشخص مواجه است. در صورتی که قیمت نفت همچنان در مسیر نزولی باقی بماند، دولت با کسری بودجه قابل توجهی مواجه می شود. از سوی دیگر ادامه تحریم های بین المللی نیز می تواند فشارهای بیشتری بربدنه اقتصاد کشور وارد کند. اما در سناریوی دوم همزمان با رفع تحریم ها شرایط برای اقتصاد ایران در قیاس با گذشته بهبود پیدا می کند.}

^{در همین حال حامد واحدی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق در مورد پیش بینی سال آینده گفت: یک سال و نیم از عمر دولت تدبیر و امید گذشته و امیدوار هستیم دولت برای خروج از رکود برنامه ریزی بیشتری داشته باشد. دولت باید با بخش خصوصی مثل یک پدر و فرزند برخورد کند. نظارت کند نه اینکه رقیب باشد. الان دولت در حالت رقابت است. به هر حال انتظاری که ما از دولت تدبیر و امید داریم، این است که تدبیر کند در بخش خصوصی و بتوانیم انشاءالله سرمایه گذاری کلان را در بخش های مختلف که مزیت نسبی ما است، داشته باشیم. به طور مثال ما هنوز از در صنعت پتروشیمی بکر هستیم.}

^{وی بیان داشت: بخشی از اینکه برنامه ریزی ای نتوانسته انجام دهد، برمی گردد به تحریم های ظالمانه. ولی امیدواریم که انشاءالله بتوانیم رفتار سازمانی مان را بیش از گذشته بر محور بخش خصوصی قرار دهیم. ما هیچ قانون اضافی ای برای بخش خصوصی نمی خواهیم. ما چند قانون داریم که امیدواریم دولت این ها را اجرا کند. قوانینی که دولت های قبلی به درستی آنها را انجام نداده اند. تمام آن ها هم در اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری هست و ما این ابلاغیه اقتصاد مقاومتی را در دل بخش خصوصی می دانیم. اول اصل 44 قانون اساسی، بعد بهبود مستمر فضای کسب و کار، و حمایت از تولید. اگر این موارد همگی درست انجام بشوند، قطعاً بخش خصوصی بسیار موفقی خواهیم داشت و انگیزه لازمه برای سرمایه گذاری در کشور به وجود می آید. چه بخش خصوصی داخلی و چه بخش خصوصی خارجی که به عنوان سرمایه گذاری خارجی حساب می شوند.}

حاکمیت چگونه می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کند؟ / قاعده رشد

^{بر اساس بررسی‌های انجام‌شده تا پایان این دهه بنیادی‌ترین چالش اقتصادی اجتماعی کشور، افزایش تعداد بیکاران و تشدید فشار بر روی شاغلان است. در حال حاضر از جمعیت حدود 78 میلیون‌نفری کشور، حدود 21 میلیون شاغل و حدود 20 میلیون نفر جمعیت زیر 15 سال و بالای 65 سال و 37 میلیون نفر در سن کار هستند که شاغل نیستند. یعنی هر نفر شاغل هزینه‌های 7/3 نفر را متحمل می‌شود. به عبارت دیگر یک‌چهارم جمعیت کشور مولد (در صورتی که شرایط بهره‌وری نیروی انسانی نرمال و متعادل باشد) و سه‌چهارم مصرف‌کننده محض هستند.}

 

^{این واقعیت معلول چیست؟}

^{اشاره به چند مورد آمارهای قطعی مربوط به بازه سال‌های 1388 تا 1392، شرایط فوق را بهتر توضیح می‌دهد.}

 

^{1- متوسط رشد اقتصادی 38/0 درصد}

^{2- درآمد نفت و گاز 6/411 میلیارد دلار، متوسط سالانه 92 میلیارد دلار
3- کل صادرات نفت و گاز و صادرات غیر‌نفتی (کالا و خدمات) 576 میلیارد دلار، متوسط سالانه 115 میلیارد دلار
4- حجم نقدینگی در پایان سال 1392 حدود 600 هزار میلیارد تومان نزدیک به 10 برابر نسبت به سال 1382
5- رشد کل تشکیل سرمایه ناخالص به صورت متوسط منفی چهار درصد در سال}

چین بزرگترین مقصد سرمایه‌گذاری خارجی جهان شد

^{تازه‌ترین آمارهای منتشر شده نشان می‌دهند که چین به بزرگترین مقصد سرمایه‌گذاری خارجی جهان تبدیل شده است.}

^{کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) با انتشار نتایج آمار اولیه اعلام کرد که چین در سال گذشته میلادی 128 میلیارد دلار سرمایه خارجی جلب کرده است.}

^{این در حالی است که بر اساس این گزارش آمریکا با کاهش دو سوم نسبت به سال 2013 تنها 86 میلیارد دلار سرمایه خارجی جلب کرد و بدین ترتیب چین از آمریکا پیشی گرفته و به بزرگترین مقصد سرمایه‌گذاری بازرگانان خارجی تبدیل شده است.}

^{به گفته آنکتاد، یکی از علل عمده کاهش جلب سرمایه در آمریکا در سال گذشته میلادی شریک بودن سهام شرکت با سرمایه‌گذاری مشترک از سوی شرکت مخابراتی وریزون آمریکا و گروه وودافون بریتانیا بوده که این امر باعث کاهش 130 میلیارد دلاری سرمایه خارجی در آمریکا شده است.}

^{جمس جانگ، یکی از مسئولان کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل اعلام کرد که مبلغ سرمایه خارجی جلب شده آمریکا در سال 2015 احتمالا افزایش پیدا می‌کند، اما چین در این زمینه از نیروی بالقوه بیشتری برخوردار است.}

سرمایه‌های سنگاپور

^{شرکت‌های بزرگ سنگاپوری در حال خرید ملک در کشورهای خارجی در مقیاس بالا هستند. تنها در 9ماهه منتهی به سپتامبر 2014 دو شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری سنگاپوری 2.32 میلیارد دلار پول در بازارهای خارج از این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند. رقمی که سه برابر سرمایه‌گذاری انجام‌شده در سال گذشته است و بالاترین رقم در حداقل هشت سال گذشته محسوب می‌شود. این اقدام سرمایه‌گذاران سنگاپوری به نوعی پاسخ به دولت این کشور است که سعی دارد با هدف جلوگیری از ایجاد حباب، قیمت مسکن را در این کشور مهار کند. در حال حاضر چهار فصل متوالی است که قیمت مسکن در سنگاپور در حال کاهش است. این بیشترین کاهش مداوم قیمت ملک در این کشور از سال 2009 به بعد محسوب می‌شود. البته این وضعیت شاید در سنگاپور شدیدتر از بقیه کشورها باشد اما در مجموع سرمایه‌گذاران آسیایی به دنبال کاهش ارزش ملک در کشورهای خود به دنبال محلی خارج از مرزها برای سرمایه‌گذاری می‌گردند و کشورهای غربی به دلیل بازدهی مناسب و چشم‌انداز بهبود اقتصاد و افزایش قیمت‌ها، فعلاً برای آنها جذاب به نظر می‌رسد.}

رونمایی از 7 جریان اشتغالزا در بازار کار/سرمایه گذاری نیازمند زیرساخت است

^{در شرایطی که اقتصاد کشور با آمارهایی همچون رشد اقتصادی 4 درصدی و نرخ بیکاری 10.5 درصدی همراه است و در عین حال، برخی از مقامات مسوول از احتمال ایجاد بحران بیکاری در آینده هشدار می‌دهند، حسن طایی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با حضور در کافه خبر درباره 7 جریان اصلی در حوزه اقتصاد که منتهی به ایجاد شغل می‌شود، توضیح داد: «7 جریان در اقتصاد کشور وجود دارد که اگر همه حرکت رو به جلو داشته باشند و بتوانند با یکدیگر هماهنگ شوند، در نتیجه آنها شغل به وجود می‌آید.»}

^{وی با بیان این‌که اولین جریان، آموزش، تخصص، مهارت و دانایی است، افزود: «دومین جریان، سرمایه‌گذاری، رشد و تولید است.»}

^{معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تصریح کرد: «سومین جریان، محیط کسب‌وکار است. منظور از محیط کسب‌وکار، فضای غیرمادی رفتارهای اقتصادی است. برای مثال، ما گاهی اوقات در جامعه شاهد هستیم که اخذ مجوز به معنای منصرف کردن سرمایه‌گذار است.»}

^{طایی با بیان این‌که جریان چهارم، فضای ایمن سرمایه‌گذاری است، عنوان کرد: «سرمایه‌گذاری نیازمند زیرساخت‌ها است و این موضوع به معنای فضای مادی رفتارهای اقتصادی است.»}

سرمایه گذاری و سوالهای کلیدی قبل از آن

^{سرمایه گذاری چیزی نیست که مختص میلیاردرها و ثروتمندان بزرگ باشد. هر کسی که هزینه ی زندگی خود و اطرافیانش را تامین می کند، طبیعتاً به فکر سرمایه گذاری هم هست. به امید اینکه بتواند بهترین استفاده را از دارایی و سرمایه و خلاصه دستاوردهای زحماتش داشته باشد.}

^{در فضاهای اقتصادی مثل فضای اقتصادی حاکم بر کشور ما که نوسانات اقتصادی زیاد است، دغدغه ی سرمایه گذاری هم برای ما جدی تر است. تغییر ناگهانی نرخ طلا یا ارز یا مسکن یا هر پارامتر اقتصادی دیگر، ممکن است به سرعت میزان دارایی های ما را کاهش دهد. همچنانکه کسانی هستند که با همین تغییرات، برای خود سرمایه های بزرگی دست و پا کرده اند.}

^{زمانی که نرخ تورم و میزان نوسانات شاخص های اقتصادی بالاست، عموم مردم احساس خوبی به نگهداری پول نقد ندارند و به دنبال گزینه هایی برای سرمایه گذاری هستند تا بتوانند پول ها و دارایی های خود را به شکلی مولد تر و ماندگارتر، تبدیل کنند.}

چه عواملی سبد دارایی بانک‌ها را از «تسهیلات» به «سرمایه‌گذاری» سوق داد؟ رتبه بانک‌ها در بنگاه‌داری

 

^{آمار و بررسی‌ها در سال‌های اخیر حاکی از آن است که تمایل بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در «شرکت‌های وابسته» بیشتر از سایر شرکت‌ها بوده است.}

 

^{یکی از مهم‌ترین اهداف بانک‌ها «تامین نقدینگی بنگاه‌های تولیدی» است. در این راستا بانک‌ها باید نقش تامین منابع مالی بنگاه را به نحوی انجام دهند که طیف گسترده‌ای از بنگاه‌ها و نهادهای تولیدی اعم از بنگاه‌های کوچک، متوسط و بزرگ از آن منتفع شوند. این روند باعث می‌شود علاوه بر توسعه بنگاه‌های کوچک که نسبت به بنگاه‌های بزرگ نقش قابل توجهی در تامین اشتغال دارند، ریسک‌های نظام بانکی کاهش یافته و همچنین گردش منابع بانکی در مسیر صحیح خود قرار گیرد.}

 ^{اما آمار و بررسی‌ها در سال‌های اخیر حاکی از آن است که تمایل بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در «شرکت‌های وابسته» بیشتر از سایر شرکت‌ها بوده است. به نحوی که طبق اظهارات مسوولان بانک مرکزی؛ در حال حاضر نسبت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در شرکت‌های وابسته به حدود 51 درصد سرمایه پایه (سرمایه ثبتی) رسیده است، حال آنکه نسبت مذکور در بانک‌ها نباید از 40 درصد عدول کند. در این بین باید به دو مورد مهم اشاره کرد: مورد نخست مجموعه شرکت‌هایی که به نوعی مکمل فعالیت‌های بانکی بوده است، مانند صرافی‌ها و کارگزاری که در این زمینه میزان سهام بانک‌ها در شرکت‌های مذکور نباید از 49 درصد تجاوز کند. زمینه دوم فعالیت مجاز بانک‌ها این است که می‌تواند به عنوان خرده سهام در بازار خرید و فروش انجام دهد که سقف مجاز تعیین‌شده در این زمینه نیز معادل 40 درصد سرمایه پایه تعیین شده است.}

 ^{البته بحث بنگاه‌داری بانک‌ها مربوط به سال‌های گذشته نمی‌شود و به گفته مقام‌های مسوول در بانک مرکزی ورود بانک‌ها به بنگاه‌داری در اواخر دهه 60 و با تاسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صرافی‌ها به وقوع پیوست. اما در سال‌های گذشته از یک‌سو ضعف نظارتی در بانک مرکزی به نظام بانکی و از سوی دیگر نااطمینانی در شاخص‌های کلان اقتصادی بانک‌ها را مجاب کرده است که سهم بیشتری از سرمایه خود را به بنگاه‌های وابسته خود تخصیص دهند. البته برخی از شرکت‌های متعلق به بانک‌ها نیز بابت «رد دیون» به آنها واگذار شده، که این موضوع نیز باعث شده نسبت سرمایه به شرکت‌های وابسته افزایش یابد. یکی از موارد دیگری که کارشناسان به افزایش نسبت بنگاه‌داری بانک‌ها نسبت می‌دهند، عدم وجود رابطه منطقی بین نرخ سود بانکی با شاخص‌های کلان اقتصادی مانند شاخص تورم است. در سال‌های گذشته تثبیت نرخ سود بانکی در سطوح کمتر از نرخ تورم باعث شد بانک‌ها با زیان‌هایی مواجه شده و بانک‌ها نیز برای صیانت از سرمایه و افزایش بازدهی خود به سمت بنگاه‌داری حرکت کنند. این روند باعث شد بانک مرکزی به عنوان نهاد نظارتی به نظام بانکی نسبت به بنگاه‌داری بانک‌ها واکنش دهد و خواستار این شود که بانک‌ها یک‌سوم از دارایی مازاد خود را در هر سال از طریق بازار سرمایه واگذار کنند.}

رشد و توسعه پایدار با حاکمیت شرکتی

^{اگر خواهان فضای شفاف و پویا در اقتصاد کشور باشیم دولت باید در برنامه ریزی با ذینفعان (توان کارشناسی و تجربه بخش خصوصی) مشارکت داشته باشد. حاکمیت شرکتی  مجموعه  روابطی است بین سهامداران، مدیران و حسابرسان شرکت که متضمن برقراری نظام کنترلی به منظور رعایت حقوق سهامداران جزء و اجرای درست مصوبات مجمع و جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی است. حاکمیت شرکتی مبتنی بر نظام پاسخگویی و مسوولیت اجتماعی استوارست مجموعه ای از وظایف و مسوولیتهایی است که باید توسط ارکان شرکت صورت گیرد تا موجب پاسخگویی و شفافیت گردد. دیگر در اهمیت و جایگاه حاکمیت شرکتی برای موفقیت شرکتها تردیدی نیست چرا که این موضوع با توجه به رخدادهای سالهای اخیر و بحرانهای مالی شرکتها اهمیتی بیش از پیش یافته است. بررسی علل و آسیب شناسی فروپاشی برخی از شرکتهای بزرگ که زیانهای کلانی بویژه برای سهامداداران داشته است ناشی از ضعف سیستمهای حاکمیت شرکتی آنها بوده است.}

تحلیل تئوری هزینه و فرصت در اقتصاد و سرمایه گذاری

 

 

 

 

 

 

 

^{هر چقدر هم که ثروتمند و غنی باشیم هرگز نمیتوانیم زمان کافی برای انجام هر کاری را که میخواهیم پیدا کنیم . اقتصاددانان به حل این مشکل از طریق تئوری هزینه و فرصت میپردازند که مربوط به زمان یا پولی میشود که بهتر میتوان آن را سپری یا خرج کرد . هر ساعتی از زمان برای ما ارزشمند است . هر ساعتی که ما مشغول به فعالیت هستیم میتوانیم در همان ساعت به کار دیگری مشغول شویم مثلا بخوابیم یا تلویزیون تماشا کنیم . هر یک از این انتخاب ها هزینه و فرصت متفاوتی دارند . در اینجا یک سوال را مطرح میکنم و به ادامه به این موضوع میپردازیم . سوال این است : در فرصت های از دست رفته چه هزینه ای برای ما وجود دارد؟}