قیمت نفت پس از توافق

مصطفی طهماسبی 

قیمت نفت در سال‌های اخیر حدود بشکه‌ای 110-100 دلار ثابت مانده بود، اما عوامل مختلفی موجب کاهش بهای نفت خام به حدود ۶۰ دلار در ماه‌های اخیر شده است. به‌نظر می‌رسد عواملی که بتواند موجب تحریک بازار و رشد قیمت‌ها به بالای این رقم شوند، ضعیف‌تر از عوامل منفی هستند. اگر چه تشدید درگیری‌ها بین یمن و عربستان، مشکلات بنادر فعال لیبی در صادرات نفت به سبب حمله شبه‌نظامیان و افزایش 13 درصدی واردات نفت چین در ماه آوریل نسبت به ماه‌های پیش – چین با واردات 37/ 7 میلیون بشکه در روز در این ماه از آمریکا پیشی گرفت- در ماه‌های اخیر موجب ایجاد نوساناتی در قیمت نفت شده است؛ اما با گذر زمان در مدت زمان کوتاهی و با فروکش هیجانات ناشی از این موارد، شاهد افت قیمت نفت و بازگشت آن به حدود قیمت ۶۰ دلار در هر بشکه بوده‌ایم.

 

آنچه مهم به‌نظر می‌رسد اینکه عواملی در ‌پی تعیین این قیمت فعال بوده و با تنظیم عرضه و تقاضا درصدد تثبیت این قیمت برای هر بشکه نفت هستند. عربستان به‌عنوان یکی از کشورهای اصلی تولید‌کننده و تعیین‌کننده قیمت نفت نقش مهمی در این میان داشته است و به‌نظر می‌رسد با مقدار ذخیره ارزی حدود ۷۰۰ میلیارد دلار تا چند صباحی مشکلی‌ با این سطح قیمت‌ها نخواهد داشت. سوالی که هم اکنون مطرح می‌شود این است که چرا قیمت ۶۰ دلار به‌عنوان یک قیمت تعادلی در بازار نفت ظاهر شده و قیمت نفت در حدود این مبلغ نوسان دارد؟

محمد مروتی از عوامل اقتصادی موثر بر کاهش قیمت نفت می‌گوید

 ^{داستان سقوط قیمت نفت و تحلیل نقش‌آفرینی عربستان یا تولید نفت شیل بر آن، تکراری‌تر از آن شده که بتوان حرف جدیدی درباره‌اش بر زبان آورد و شاید همین بهانه باعث شد به سراغ محمد مروتی برویم؛ اقتصاددان جوان ایرانی که دکترای خود را با رساله‌ای درباره اقتصاد منابع طبیعی به پایان برده و نفت از زمینه‌های اصلی پژوهش او به شمار می‌رود. او که هم‌اکنون محقق پسادکترا در دانشگاه استنفورد است، با بهره‌گیری از اقتصاد خرد و نظریه بازی، تفسیری اقتصادی و قابل پذیرش از بازار نفت ارائه می‌دهد که در آن از تئوری‌های متداول توطئه خبری نیست. مروتی استراتژی بهینه عربستان را در بازار نفت، نوسان تولید می‌داند که ریسک تولیدکنندگان رقیب را افزایش می‌دهد. بر همین اساس او رفتار عربستان را در افزایش تولید و کاهش قیمت نفت منطقی و قابل پیش‌بینی ارزیابی می‌کند، ولی این احتمال را که انتخاب زمان کنونی ممکن است به صورت ضمنی اهداف سیاسی نیز داشته باشد، رد نمی‌کند. او مفهوم وابستگی و همکاری استراتژیک را در بازار نفت فاقد معنا می‌داند؛ چرا که در این بازار برخلاف بازار گاز، کمبود به سرعت می‌تواند جبران شود. مروتی ضمن اشاره به لزوم حفاری مداوم در منابع نفت شیل برای حفظ تولید، می‌گوید از کاهش تعداد دکل‌های فعال حفاری در آمریکا طی ‌ماه‌های اخیر نمی‌توان در کوتاه‌مدت هیچ نتیجه‌گیری کرد؛ اگرچه در نهایت به شرط باقی ماندن قیمت نفت در سطوح پایین فعلی، تولید نفت از منابع شیل کاهش خواهد یافت. مروتی همچنین مفهوم مازاد تولید یا مازاد مصرف نفت در بازار را نیز، به لحاظ اقتصادی و در بلندمدت، بی‌معنا می‌داند؛ چرا که «هر مازاد عرضه یا تقاضایی، در قیمت‌ها منعکس می‌شود و نهایتاً در مدت کوتاهی خود را در بازار نشان می‌دهد».} 

^■■■

  ^{در ایران، بعد از سقوط قیمت نفت، اغلب تحلیل‌ها از تاثیر عوامل سیاسی بر این پدیده حکایت می‌کنند. از جمله تاثیر عربستان به عنوان نقش‌آفرین اصلی بازی مطرح و حتی گفته می‌شود این کشور با همکاری آمریکا در این راستا قدم برداشته است تا به کشورهایی مثل ایران و روسیه فشار وارد کند. البته تحلیل‌های دیگری هم وجود دارند و بعضاً ترکیبی از چند عامل موثر بر کاهش قیمت نفت مطرح می‌شود. ارزیابی شما از این تحلیل‌ها چیست؟}

^{به نظر من مساله سقوط قیمت نفت لزوماً سیاسی نیست و توضیح اقتصادی می‌تواند این مساله را تبیین کند. فرض کنیم یک Dominant Producer (تولیدکننده غالب) مثل عربستان وجود دارد که می‌تواند در بازار، قیمت نفت را تعیین کند. سوال مهم این است که قیمت را چقدر باید تعیین کند. مثلاً 100 دلار بهتر است یا 60 دلار؟ جواب بدیهی نیست. چرا که اگر قیمت نفت کم باشد، در مقدار ثابتی از فروش نفت، قاعدتاً درآمد نفتی کم خواهد بود.}

واقعا چقدر درآمد نفتی داریم؟

غلامحسین حسن تاش

<sup>در شش، هفت‌ماه گذشته بازار جهانی نفت بیش از هر چیز تحت تاثیر فزونی عرضه بر تقاضا بوده و عمده‌ترین عامل کاهش قیمت جهانی نفت نیز همین مساله بوده است. البته عرضه و تقاضا و قیمت سه رکن مهم اقتصادی بازار و عواملی نسبی هستند و در هر سطح تعادلی از عرضه و تقاضا، قیمتی تعیین می‌شود. در اینجا هم منظور از فزونی عرضه بر تقاضا در دوره مورد اشاره، اضافه عرضه‌ای است که قیمت تعادلی قبلی را کاهش داده است.

در سطح عرضه و تقاضای قبلی برای چند سالی قیمت در محدوده 100 دلار به تعادل رسیده بود و در آن محدوده نوسان می‌کرد، اما ظرف چهار پنج سال گذشته عرضه نفت‌خام غیراوپک به تدریج افزایش یافت که این افزایش نیز عمدتاً به لحاظ بهره‌برداری از نفت غیرمتعارف در ایالات‌متحده آمریکا بود. اما این افزایش عرضه تا مدتی تعادل بازار بر روی نفت 100دلاری را بر هم نزد چراکه با کاهش عرضه عراق و لیبی و سوریه و نیجریه که ناشی از مشکلات ژئوپولتیک بود، خنثی می‌شد اما روند افزایش عرضه تا جایی ادامه یافت که میزان آن از کاهش‌های مذکور نیز سبقت گرفت و در عین حال در کنار آن با کاهش تدریجی مسائل ژئوپولتیک، تولید کشورهای مذکور و خصوصاً عراق و لیبی نیز افزایش یافت و نتیجه این شد که تعادل 100دلاری قبلی فروریخت و قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا کرد و با تداوم این وضعیت حتی تعادل جدید نیز شرایط متزلزلی دارد.</sup>

فراز و فرود ایران در شکل‌گیری اوپک

محمد رزمجو
تا پیش از مذاکرات ایران با کشورهای کنسرسیوم نفتی در دوران امینی که وضعیت نفت ایران کمی نسبت به دوران دکتر محمد مصدق در جایگاه بهتری قرار گرفت، ایرانیان اطلاعات زیادی درباره قواعد و قوانین بین‌المللی حاکم بر اکتشاف، استخراج و خرید و فروش نفت نداشتند. حتی گرد و غباری که پیرامون ملی شدن نفت برپا شد و منجر به بیرون راندن انگلیسی‌ها از منابع نفتی ایران شد بسیاری از واژه‌ها و عبارات حقوقی در مفاد قراردادهای نفتی بین ایران و شرکت نفت ایران ـ انگلیس برای دست‌اندرکاران ایرانی امور نفت نیز چندان معنای خاصی نداشت. ملی شدن نفت و اثرات و تبعات مترتب بر آن و حضور ایران در اوپک باعث شد که به تدریج ایران به‌صرف اهمیت جایگاه خود در منطقه، به قواعد و عرف بین‌المللی نسبت به این امر را دریابد. 

کتاب یادداشت‌های فواد روحانی گردآوری غلامرضا تاجبخش و فرخ نجم آبادی اثری است یکتا و درخور اهمیت در حوزه نفت و کشورهای صادرکننده آن.

سال سیاه برای نفت به پایان رسید/ دکل ها از کار می افتند

^{قیمت نفت در سال 93 شرایط کم‌نظیری را سپری کرد. در میانه‌های سال بود که زلزله نفتی در جهان روی داد تا بازاری که به ثبات نسبی در روی نفت بالای 100 دلار رسیده بود، به یکباره فرو بریزد و شرایط جدیدی را پیش روی خریداران و فروشندگان طلای سیاه قرار دهد. نوزدهم شهریورماه بود که بعد از حدود 17 ماه، بهای نفت به زیر 100 دلار سقوط کرد. پیش از آن یک بار در فروردین 92 به طور مقطعی بهای نفت به کانال 99 دلار وارد شد و بار دیگر به محدوده بالای 100 دلار بازگشته بود. این بار اما سقوط قیمت نفت پشتوانه قوی‌تری داشت. بعد از ورود داعش به عراق و بحران‌های سیاسی در این کشور بهای نفت رکوردد 115 دلار در هر بشکه را در دوم تیرماه سال 93 به ثبت رسانده بود اما خیلی زود ورق برگشت تا رکورد سقوط قیمت نیز در همین سال به ثبت برسد تا جایی که هر بشکه نفت برنت دریای شمال تا کمترین قیمت طی 5 سال و نیم اخیر نیز پیش رفت. قیمت نفت در 23 دی ماه 93 به 46 دلار رسید تا نازل‌ترین قیمت خود را در یک دوره 5 سال و نیمه تجربه کرده باشد. پس از آن البته اندکی اوضاع بازار بهبود یافت تا در اواخر بهمن ماه سال 93 قیمت 63 دلاری برای نفت به ثبت برسد اما با این وجود می‌توان کاهش 40 درصدی قیمت نفت را در سال 93 برآورد کرد.}

^{برای سقوط قیمت نفت در سالی که چندین رخداد به نفع افزایش در جهان رخ داد، دلایل متفاوتی اعلام شده است. در این سال عملیات تروریستی در منطقه و در کشور عراق به عنوان یک کشور نفتی از سوی گروهک داعش به اوج خود رسید. از سوی دیگر در کشوری که بزرگترین صادرکننده نفت جهان است، پادشاه از دنیا رفت اما این رخدادها نتوانست بازار نفت را از سیاه چال خارج سازد. شاید به دلیل پشتوانه سیاسی کاهش قیمت نفت بود که هیچ رویدادی نتوانست با آن مقابله کند. رویدادهای سیاسی میان روسیه و اوکراین و همچنین رودرروی قدرت‌های جهان با ایران در مذاکرات هسته‌ای، دلیلی برای فشار آمریکا و چند کشور دیگر به ایران و روسیه عنوان شده است. نه فقط تحلیل گران که سیاست‌مداران ایرانی و روسی صراحتا اعلام کردند که آمریکا و عربستان با همکاری یکدیگر این توطئه نفتی را ترتیب دادند تا به روسیه و ایران به عنوان کشورهای بزرگ صادرکننده نفت فشار وارد کنند. این موضوع از سوی تحلیلگران غربی نیز مورد تایید قرار گرفت و نشانه‌هایی از آن نیز عنوان شد تا مشخص شود این بار بازار نفت به غیر از مسائل اقتصادی، دنباله‌رو سیاست‌بازان شده است.}

نفت ۵۵ دلار شد

<sup>قیمت جهانی نفت در جریان معاملات هفته گذشته ۶۵ سنت افزایش یافت و هر بشکه نفت برنت دریای شمال در پایان معاملات به ۵۵ دلار و ۳۲ سنت رسید.

 پس از آنکه ارزش دلار به دلیل نامشخص بودن زمان افزایش نرخ بهره کاهش یافت و تقاضا برای کالاهای ارزش گذاری شده به دلار از سوی دارندگان سایر ارزها بالا رفت، قیمت نفت روز جمعه با جهش مواجه شد و نفت خام آمریکا 4 درصد گران شد.

قیمت نفت برنت نیز پس از دو هفته متوالی کاهش، افزایش یافت، در حالی که این اولین هفته افزایشی نفت وست تگزاس اینترمدییت در طی 5 هفته اخیر بود. تلاش ایران و گروه 1+5 برای دستیابی به توافق جامع هسته ای نیز موجب تقویت قیمت نفت شد، زیرا به نظر می رسید که تحریم ها بر صادرات نفت این کشور تداوم خواهد داشت.

بر اساس این گزارش، قیمت هر بشکه نفت برنت برای تحویل در ماه می، در پایان معاملات روز جمعه با 89 سنت، معادل 4 درصد افزایش به 55 دلار و 32 سنت رسید. قیمت نفت برنت در این هفته 1.2 درصد برابر با 65 سنت رشد داشت.</sup>

معرفی کتاب: کالبدشکافی قیمت نفت در بازارهای جهانی

 

 

^{کتاب «کالبدشکافی قیمت نفت در بازارهای جهانی» به قلم سالواتوره کارلو نگاشته شده و به همت دکتر روح‌الله کهن‌ هوش‌نژاد ترجمه و توسط نشرنی منتشر شده است. چند سالیست که قیمت نفت از کنترل خارج شده است، هیچ کدام از نام‌آوران این صنعت، چرخه تولید یا بازار نفت نمی‌توانند در تصمیم‌گیری در مورد سطح پیش‌روی این قیمت، مداخله نماید. شرکت‌های نفتی، کشورهای صادر کننده نفت اوپک (OPEC)،کشورهای غیر اوپک،‌ کشورهای مصرف‌کننده و سایر مصرف‌کنندگان، هیچ‌یک از چنین قدرتی برخوردار نیستند.
از پایان سال 1998، تحلیل‌گران، شرکت‌های نفتی، و کشورهای تولیدکننده نفت، در تمامی پیش‌بینی‌های خود از قیمت نفت دچار اشتباه شده‌اند، که این به خوبی نشان می دهد نه تنها آنها دیگر عوامل بنیادی بازار را کنترل نمی‌کنند، بلکه حتی قادر به شناخت پویایی‌های واقعی آن نیستند.}

کاهش قیمت نفت چه تاثیری بر صنایع داخلی دارد

^{کنون حدود 69 طرح پتروشیمی به صورت پروژه در کشور جود دارد که از 5 تا 95 درصد دارای پیشرفت هستند. در حال حاضر ظرفیت اسمی تولید ما نزدیک 60 میلیون تن است اگر این 69 طرح پتروشیمی ظرف 5 سال آینده به چرخه سرویس و بهره برداری بیایند.}

 

^{حضور در مذاکرات، انعقاد قرارداد، شناسایی بازار هدف، یافتن مشتری، مباحث حقوقی، قراداد، مالی و مباحث بین المللی، تشویق برخی از پتروشیمی ها به سرمایه گذاری در صنایعی که ظرفیت صادرات دارند... از وعده هایی است که مدیر عامل شرکت بازرگانی پتروشیمی به فعالان صنایع تکمیلی می دهد. مهدی شریفی نیک نفس از مدیران جوان صنایع پتروشیمی کشور است. در شرایطی که در کشور شاهد کاهش شدید درآمدهای نفتی هستیم با او درباره روابط صنایع بالادستی و صنایع تکمیلی، صادرات مواد اولیه و... گفت و گو کرده ایم.}

^{صنایع تکمیلی همیشه صنایع بالا دستی را در مقابل خود می داند و به باور آنها صنایع بالا دستی بدون در نظر گرفتن شرایط بنگاه های تولیدی، سیاست تأمین مواد و مدیریت گریدها را برنامه ریزی و آن را به صنایع تکمیلی دیکته می کنند. آیا شما این موضوع را قبول دارید لطفا در این خصوص توضیح دهید؟}

^{این موضوع درست است اما به نظر بنده مقداری فضای کسب و کار تغییر کرده است. شاید در گذشته به دلیل کمبودهایی و همچنین رقابتی که در بحث تولیدات جهانی در این صنعت وجود داشته وضع این گونه بوده است. اکنون شرایط به سمتی پیش می رود که در اصطلاح به آن بایر مارکت می گویند یعنی به سمت خریداران است. اکنون حدود 69 طرح پتروشیمی به صورت پروژه در کشور جود دارد که از 5 تا 95 درصد دارای پیشرفت هستند. در حال حاضر ظرفیت اسمی تولید ما نزدیک 60 میلیون تن است اگر این 69 طرح پتروشیمی ظرف 5 سال آینده به چرخه سرویس و بهره برداری بیایند.}

نفت مجددا به زیر ۵۰ دلار بازگشت

^{بهای نفت در بازار‌های جهانی در پی نگرانی سرمایه گذاران درباره عرضه بیش از حد و افزایش ارزش دلار بیش از دو درصد کاهش یافت، اما بهای نفت کوره به دلیل مشکلات ایجاد شده در پالایشگاه‌های بزرگ آمریکا جهش پنج درصدی را تجربه کرد.}

^{به گزارش رویترز، بهای نفت‌خام در تمام ساعات معاملات امروز کاهش یافت اما پس از سخنان دیزانی آلیسون مادوک وزیر نفت نیجریه مبنی بر احتمال تلاش این کشور برای برگزاری نشست اضطراری اوپک در شش هفته آینده در صورت کاهش بیشتر قیمتها، قدری افزایش یافت.}

^{بازار از زمان انتشار اطلاعاتی مبنی بر کند شدن روند کاهش تعداد سکوهای حفاری نفت شیل در آمریکا روند نزولی به خود گرفته است. این اطلاعات نگرانی‌هایی را به وجود آورده مبنی بر اینکه ذخایر نفت خام آمریکا که در حال حاضر به بالاترین سطح رسیده ممکن است بیش از این افزایش پیدا کند.}

^{بزرگ‌ترین اعتصاب کارکنان پالایشگاه‌های آمریکا در 35 سال گذشته روی قیمت نفت تاثیر منفی داشته است.}

^{بهای نفت کوره برای دومین روز متوالی افزایش یافت و به بالای دو دلار و 24 سنت در هر گالن رسید که بالاترین نرخ طی سه ماه گذشته است، زیرا برخی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های شرق آمریکا در تلاش برای از سرگیری فعالیت‌های خود پس از سرمای شدید هوا هستند که به تعطیلی فعالیت‌های آنها انجامیده بود.}

چهره متفاوت بازیگران نفت

<sup>وضعیت کنونی، چهره متفاوتی را برای بازیگران این بازار رقم زده است.  به گونه‌ای که موقعیت بازندگان و برندگان سنتی نفت ارزان در بازار کنونی دستخوش تغییراتی شده است. برای نمونه آمریکا، برنده سابق کاهش قیمت نفت، اکنون با توجه به جایگاه بسیار مهم صنعت نفت (پس از انقلاب شیل) در این کشور با دشواری‌هایی روبه‌رو است که اعتصابات اخیر کارگران پالایشگاه‌های این کشور  و افزایش بیکاری گواهی بر این ادعا است. از سوی دیگر، چین دومین مصرف‌کننده و یکی از کشورهای تولیدکننده نفت دنیا از دو منظر تحت فشار کاهش قیمت نفت قرار گرفته است؛ نخست، تمرکز تولیدات این کشور در سه ایالت بزرگ و دوم، ریسک عدم بازپرداخت وام‌های کلان اعطاشده به کشور ونزوئلا (یکی از بزرگ‌ترین بازندگان کاهش قیمت نفت). همچنین واردکنندگانی مثل کشورهای اروپایی و ژاپن به شدت درگیر تورم منفی هستند که کاهش قیمت نفت این معضل را تشدید می‌کند. برخلاف تصور سابق صادرکنندگان اوپک لزوما بازنده افت قیمت‌ها نیستند؛ بلکه هزینه پایین تولید نفت، برگ برنده کشورهای حوزه خلیج فارس است. در این بین در جنگ قیمتی اخیر برای تصاحب سهم بازار بیشتر، تولیدکنندگان کوچک و ضعیف آمریکای لاتین بیشترین زیان را متحمل می‌شوند.

گروه نفت و پتروشیمی، بهزاد بهمن‌نژاد: نفت یا همان طلای سیاه یکی از استراتژیک‌ترین کالاهایی است که وابستگی تمام اقتصادهای جهانی به آن باعث شده است روند قیمتی آن همواره مورد توجه سیاست‌گذاران و اقتصاددانان باشد. طی ماه‌های اخیر با کاهش قیمت نفت، تحلیل‌های زیادی درخصوص اثرگذاری این افت قیمت بر اقتصادهای مختلف، مطرح و برندگان و بازندگان کاهش قیمت نفت معرفی شده‌اند. به‌عنوان یک قاعده عمومی، کشورهایی که در مجموع واردکننده نفت هستند، یعنی واردات نفت آنها بیش از تولیداتشان است در بلندمدت از کاهش قیمت نفت بهره‌مند می‌شوند، اما صادرکنندگان نفت (میزان تولیدات نفت بیش از مصرف داخلی است) با افت قیمت‌ها زیان می‌بینند. در این شرایط، در عمده تحلیل‌ها صادرکنندگانی نظیر اعضای اوپک (مثل عربستان، ایران، ونزوئلا و...) یا روسیه بزرگ‌ترین بازندگان نفت ارزان معرفی می‌شوند و در مقابل واردکنندگان بزرگی مثل آمریکا، چین، ژاپن و کشورهای عضو اتحادیه اروپا برنده این وضعیت هستند. با این حال، نشانه‌هایی وجود دارد که نشان از تغییر چهره اقتصاد کشورهای مزبور دارد و به نظر نمی‌رسد این برندگان و بازندگان سنتی کاهش قیمت نفت، اکنون نیز مشابه سابق، برنده یا بازنده مطلق باشند. در این گزارش «دنیای اقتصاد» شرایط بنیادی را که باعث تغییر اثرگذاری نفت ارزان بر برخی اقتصادهای مهم شده است، بررسی می‌کند.</sup> 

نفت تقریبا اهمیت خود را در اقتصاد ایران از دست داده است

 ^{استاد اقتصاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه نفت تقریبا اهمیت خود را در اقتصاد ایران از دست داده است، گفت: یک میلیون بشکه نفت ما در مقایسه با 80 میلیون بشکه نفت صادراتی کشورهای صادرکننده، بسیار ناچیز و حدود 2 درصد است و از این منظر، جایگاه جهانی ما در حوزه نفت نیز کمرنگ شده است.}

 

<sup>میثم موسایی  افزود: حدود یک میلیون بشکه نفتی که هم اکنون صادر می کنیم، نصف سهیمه ای است که قبلا صادر می کردیم و درآمدهای ارزی دولت که از بخش نفت حاصل می شد نیز تقریبا به یک چهارم قب کاهش یافته است.

وی یادآور شد: این درآمد ارزی نیز به دلیل تحریم ها مستقیم در اختیار دولت قرار نمی گیرد بلکه بخش ناچیزی از آن که براساس توافق بین ایران و 6 قدرت جهانی صورت گرفته و کمتر از یک میلیارد دلار در ماه است، در اختیار ایران قرار داده می شود.</sup>

برگهای برنده توسعه پتروشیمی در دوران سقوط قیمت نفت/ ایران بازیگر صنایع تکمیلی پتروشیمی در خاورمیانه

^{یک فعال صنایع تکمیلی پتروشیمی با اشاره به توقف اجرای طرح عظیم پتروشیمی در بسیاری از کشورهای جهان به دلیل کاهش قیمت جهانی نفت و مواد پتروشیمی، گفت: تنوع در تولید محصولات، ارزش افزوده بالاتر و کاهش خام فروشی سه مزیت توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی در دوران کاهش قیمت‌ها به شمار می رود. هرویک یاریجانیان با اشاره به افزایش ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی و فرآورده های پلیمری ایران به بیش از 60 میلیون تن در سال، گفت: بر اساس برنامه های تدوین شده توسط شرکت ملی صنایع پتروشینی با راه‌اندازی طرح های جدید پتروشیمی به ویژه در مسیر خط لوله اتیلن غرب این ظرفیت تا مرز 70 میلیون تن در سال افزایش می یابد. این فعال صنایع تکمیلی پتروشیمی با بیان اینکه یکی از برنامه های کلان توسعه صنعت پتروشیمی افزایش ظرفیت تولید این صنعت ارزش آفرین به بیش از 100 میلیون تن است، تصریح کرد: با این وجود همسو با توسعه بخش بالادستی و میان دستی صنعت پتروشمی باید توسعه بخش پائین دستی و صنایع تکمیلی پتروشیمی و پلیمری هم در دستور کار قرار بگیرد. این تحلیلگر صنعت پتروشیمی با تاکید بر اینکه در طول 50 سالی که از تاسیس اولین واحد پتروشیمی در کشور می گذارد، گفت: تاکنون آهنگ توسعه صنایع بالادستی و پائین دستی پتروشیمی متوازن نبوده است، این در حالی است که ایران از ظرفیت‌ بالقوه ای همچون ظرفیت بالای نصب شده تولید محصولات پتروشیمی، نزدیکی به سواحل و بنادر و زیرساخت‌های انتقال دریایی و ریلی محصولات، نزدیکی به بازارهای بزرگ مصرف محصولات نیمه ساخته و ساخته شده نهایی پلیمری و پلاستیک در کشور برخوردار است. یاریجانیان با یادآوری اینکه ایران با در اختیار داشتن این پتانسیل بزرگ از توان تبدیل به بازیگر اصلی صنایع تکمیلی پتروشیمی در منطقه خاورمیانه برخوردار است، بیان کرد: علاوه بر این توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی یکی از سیاست‌های کلان دولت و نظام اقتصادی کشور بوده، به طوری‌که یکی از راهکارهای اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی در کشور توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی است. وی با یادآوری اینکه توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی در مقایسه با بخش بالادستی و میان دستی پتروشیمی از نرخ بازگشت سرمایه سریع تر و اشتغال آفرینی مولد بیشتری برخوردار است،}

قیمت نفت با صنایع چه می کند؟/ احمد کیمیایی: بی ثباتی بازار نفت برای صنایع خطرناک است

^{کاهش قیمت جهانی نفت کسری بودجه 31 هزار میلیارد تومانی را برای دولت به همراه آورده است. همین جریان سبب شده تا نگرانی ها در مورد آینده 75 هزار پروژه عمرانی روی زمین مانده دولت به اوج برسد. این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که برخی صنایع کلیدی کشور به دلیل کاهش قیمت نفت با مشکلاتی مواجه شده اند.}

^{احمدکیمیایی عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان کیسه های پلی پروپیلن در این مورد می گوید:« بی ثباتی بازار نفت و عدم چشم انداز مشخص در این بخش موجب شده تا روند تولید در صنایع پایین دست هم تحت تاثیر قرار بگیرد. مشتریان داخلی و خارجی به امید کاهش بیشتر قیمت، در خرید خود تردید می کنند به همین دلیل میزان خریدها کاهش یافته است. مواد اولیه تولیدات کیسه های پلاستیک و پروپیلن از پتروشیمی های داخلی تامین می شود. پتروشیمی ها هم قیمت محصولات خود را بر اساس قیمت نفت تعیین می کنند به این ترتیب قیمت نفت بر صنایع پایین دست پتروشمی اثر می گذارد. در حال حاضر پیش بینی مشخصی در مورد چشم انداز قیمت نفت وجود ندارد. وقتی بازار نفت ثبات دارد و قیمت محصولات پتروشیمی و محصولات تولیدی صنایع پایین دست روند مشخص و با ثباتی را دارد، مشتران با اطمینان خرید می کنند. در این شرایط حتی اگر قیمت بالا هم باشد اما ثبات بازار موجب حرکت منظم در این چرخه می شود اما در حال حاضر که قیمت نفت ثبات ندارد، خریداران منتظرند تا شاید قیمت پایین تر بیاید به همین دلیل چرخ تولید با نظم سابق نمی چرخد. این موضوع ظرفیت های این بخش را تهدید می کند.»}

انواع نفت، اصطلاحات نفتی و شیوه قیمت گذاری

^{در بازار هر بشکه نفت برنت، هر بشکه نفت وست‌ تگزاس، به قیمت x معامله شد. این را شما هم حتما شنیده اید. اما معنی اینها چیست؟ «نفت خام» با «نفت سبک» چه فرقی دارد؟ قیمت نفت چطور تعیین می شود؟ ماجرای «سبد اوپک» چیست؟ اینها سوالاتی است که در اینجا به آنها پاسخ خواهیم داد.}

^{اولین و اساسی‌ترین واقعیت بازارهای انرژی این است که تقریبا تمامی قواعد و قوانیی را که در بازارهای معمولی وجود دارند؛ در این‌جا هم مصداق دارند. یعنی قوانین حاکم بر بازار انرژی؛ فی‌الواقع همان قوانین حاکم بر همه‌ی بازارها است و از این حیث؛ تفاوت‌های معناداری بین این دو به چشم نمی‌خورد.}

 

^{در این‌جا می‌خواهیم بر بازار نفت تمرکز داشته باشیم که معروف‌ترین بازار انرژی است. البته برای گاز و محصولات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی هم بازارهای خاص خود آن‌ها وجود دارد.}

استراتژی قیمت‌افزایی نفت

آنگونه که در کتاب سیاست‌های نفتی بعد از ملی شدن نفت آمده نقش «فواد روحانی» در مدیریت اوپک و تعامل با شرکت‌های نفتی خیلی موثر بود. اما پس از او ما هیچ‌وقت نتوانستیم نماینده‌ای را از ایران در آن جایگاه قرار دهیم. مخصوصا در اواخر دهه 70 میلادی، خیلی هم با اعضای اوپک همسویی نداشتیم. جایگاه ایران در اوپک پس از سال‌های دبیر کلی روحانی چگونه بود؟
ببینید موقعیت ایران در اوپک را در دو دوره متمایز از هم می‌توان تقسیم کرد. یکی پنج سال نخست ایجاد اوپک و آن مذاکرات مقدماتی بود که در زمان فواد روحانی انجام شد که در آنجا شاه یک جایگاه معتدل در مواجهه با شرکت‌های نفتی را انتخاب کرد. ولی پس از آن، این رویه به کلی عوض شد. یعنی سیاست شاه در دهه 70 میلادی به کلی با آن دوره متفاوت بود. دلیلش هم این بود که با توجه به نیاز مبرم به درآمد بیشتر برای اجرای برنامه‌های وسیع و پرهزینه عمرانی کشور، شاه سازمان اوپک را عامل موثری در جهت افزایش بهای نفت و در نتیجه کسب درآمد افزوده دانست و لزوما برای رسیدن به این هدف نقش هدایت گروه را در جهت افزایش بهای نفت بر عهده گرفت و پرچمدار مبارزه با کمپانی‌ها شد. در حقیقت اگر شما به دوره 1970 تا 1975 برگردید دوره‌ای بود که آغاز آن با کنفرانس فوریه 1971 در تهران پیش آمد و در اینجا بود که شاه با سخنرانی در کاخ سنا با حضور وزرای نفت اوپک، قدم اول را برای افزایش قیمت برداشت و فعالیت اوپک برای افزایش قیمت و کسب درآمد و اختیارات بیشتر برای کشورهای صاحب نفت در این چند سال ادامه پیدا کرد

قیمت‌نفت تا مدت‌ها به80دلار نخواهد رسید

 

^{محقق پسادکتری اقتصاد در دانشگاه استنفورد آمریکا با بیان این که قیمت نفت به کف رسیده است گفت: قیمت نفت تا مدتها به رقمهای بالای ۷۰ تا ۸۰ دلار نخواهد رسید.}

محمد مروتی دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه تگزاس آستین، محقق پسادکتری اقتصاد در دانشگاه استنفورد است. وی در سال 2013 از تز دکترای خود با موضوع بازارهای نفت، سرمایه گذاری نفت و نقش گاز طبیعی در تولید آمریکا در دانشگاه تگزاس آستین دفاع کرده است.

وی بر این باور است که اگر بحرانی رخ ندهد بعید است قیمت نفت از سطوح فعلی پایین تر برود ولی ممکن است تا چند ماهی قیمتها درهمین حدود فعلی باقی بماند و بعد با یک شیب ملایم به تدریج رشد کند ولی به این زودی به رقمهای بالای 70-80 دلار نخواهد رسید.

او معتقد است، قیمت از 50 دلار چندان پایین تر نخواهد رفت مگر اینکه تحولات تکنولوژیک عمده ای در فرایند استخراج نفت رخ دهد که این امر بیش از چند سال زمان نیاز دارد.

وی باور دارد که قیمت نفت در هیچ برهه ای از تاریخ به اندازه چهار سال اخیر بالا نبوده  و در سه-چهار سال اخیر به صورت تقریبا پیوسته بیش از 100 دلار بوده است.

او همچنین بر این باور است، قیمتهای بالا در چند سال اخیر باعث افزایش عرضه و کاهش تقاضا شده که این امر با تاخیر باعث افت قیمت نفت شده است.

وی معتقد است، سرعت شدید کاهش قیمت نفت ناشی از همزمانی سیل عرضه نفت با کاهش رشد اقتصادی در چین و ژاپن و اروپاست.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، مشروح گفت‌وگو با مروتی را در ادامه می خوانید.

* قیمت نفت در هیچ برهه ای از تاریخ به اندازه چهار سال اخیر بالا نبوده است

* قیمت نفت در سه-چهار سال اخیر به صورت تقریبا پیوسته بیش از 100 دلار بوده است

* قاعده بلندمدت بازار نفت همان قیمتهای حدود 60-70 دلار است

چرا قیمت نفت تا این حد پایین آمده است؟

آیا نفت 25 دلاری هم برای ایران قابل تحمل است؟

 

 

^{در خبرها آمده بود که حتی در صورت کاهش قیمت نفت به 25 دلار در هربشکه، بازهم اوپک تولید خود را کاهش نخواهد داد. ار سوی دیگر، صندوق بین المللی پول (IMF) و بانک جهانی نیز در گزارش های اخیر خود در مورد چشم انداز اقتصاد جهان در سال 2015، چشم انداز رشد را کاهش داده اند. این می تواند به این معنا باشد که قیمت های نفت همچنان پایین باقی خواهند ماند. اما چنین قیمت های پایینی تا چه اندازه برای ایران قابل تحول است؟
 اوپک روزانه حدود 30 میلیون بشکه نفت تولید کرده و این میزان را تغییر نداده است. نمودار ذیل تغییرات در تولید نفت اوپک و روند قیمت نفت خام برنت در سال گذشته را نشان می دهد.}

تصمیم حکام جدید عربستان

^{کاملا طبیعی است که قیمت نفت در سرنوشت اقتصادی کشورهای منطقه تاثیر دارد و همه کشورهای عضو اوپک در هر صورت بخشی از منابع مالی کشورشان را از طریق فروش نفت به دست می آورند پس قیمت نفت می تواند بر وضعیت آنها نیز تاثیرگذار باشد.}

 

^{باید گفت قیمت نفت می تواند به دو عامل بستگی داشته باشد؛ 1- تصمیماتی که دولت ها در رابطه با سیاست های نفتی اتخاذ می کنند، 2- عرضه و تقاضایی که در سطح بین المللی وجود دارد. در این راستا متاسفانه کشورعربستان به دلیل روندی که در رابطه با عرضه نفت و دخالت های غیرعقلایی که در پیش گرفت، موجب شد تا قیمت نفت بیش از آنچه تصور می شد کاهش پیدا کرده و از 100 دلار به 40 دلار برسد. اگرچه دولت عربستان خود ضربه هایی نیز خورد و به اصطلاح دود این امر به چشم خودش هم رفت اما دیگران را نیز متضرر کرد. بر این اساس فوت ملک عبدا... و تغییر وضعیت حاکمیتی این کشور موجب شد شوکی به قیمت نفت وارد شود. حال باید منتظر ماند و مشاهده کرد تصمیم گیرندگان جدید عربستان چه رویکردی را دنبال خواهند اگر پیرو همان سیاست های گذشته باشد که نمی توان انتظار داشت تغییر ملموسی در این مسیر رخ دهد. آنچه مسلم است اینکه ایران نباید اعتنایی به احتمالات داشته باشد لذا مطمئن ترین راه آن است که تلاش نماید وابستگی خود را به نفت کم کند. به عبارت دیگر همانطور که امسال وابستگی به درآمدهای نفتی به سطح 30 درصد کاهش پیدا کرد اگر از این مقدار نیز کمتر شود، می توان امیدوار بود که دیگر کشور نگران بازی های منطقه ای و فرامنطقه ای نخواهد بود}

درگذشت پادشاه عربستان قیمت نفت را افزایش داد

 ^{در پی درگذشت عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی، روز جمعه قیمت نفت در بازارهایی آسیایی بیش از یک دلار افزایش یافت.}

^{به نقل از رویترز، قرارداد مربوط به معاملات نفت خام آمریکا در غرب تگزاس برای تحویل ماه مارس روز جمعه با یک دلار و 45 سنت افزایس، به47.76 دلار رسید.}

^{عربستان سعودی سحرگاه امروز با صدور بیانیه ای اعلام کرد که عبدالله بن عبدالعزیز ساعت یک بامداد جمعه درگذشت و امیر سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد، به عنوان پادشاه جدید سعودی معرفی شد.همچنین پادشاه جدید نیز شاهزاده مقرن را به عنوان ولیعهد عربستان معرفی کرد.}

^{عربستان سعودی از اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) به شمار می رود و و نخستین صادرکننده نفت در جهان است.}

^{بهای نفت از ژوئن(خرداد-تیر) سال 2014 بیش از 50 درصد کاهش یافت که مهمترین دلیل آن عرضه بیش از حد از سوی تولیدکنندگان است. البته این وضع با افزایش تولید نفت آمریکا تشدید شده است.}

^{12 کشور عضو اوپک که یک سوم نیاز جهانی نفت را تامین می کنند آخر ماه نوامبر(آذرماه) تصمیم گرفتند سقف تولید 30 میلیون بشکه ای خود در روز را برای 6 ماه آینده حفظ کنند.}

شعر طنز/ جنگ جهانی نفت

این کشمکش مجلس شورا سر نفت است 
جنگ و جد‌‌‌‌‌‌‌ل و نعره و غوغا سر نفت است
غش‌کرد‌‌‌‌‌‌‌ن و ساکت شد‌‌‌‌‌‌‌ن و بست نشستن 
فحش و کتک و حمله و د‌‌‌‌‌‌‌عوا سر نفت است
د‌‌‌‌‌‌‌ر خانه سر نفت بود‌‌‌‌‌‌‌ جلسه‌ی مخفی 
د‌‌‌‌‌‌‌ر کوچه سخنرانی غرّا سر نفت است
آهنگ صد‌‌‌‌‌‌‌ای وطن و لحن ستاره 
د‌‌‌‌‌‌‌اد‌‌‌‌‌‌‌ِ خبر و شکوه‌ی فرد‌‌‌‌‌‌‌ا سر نفت است

جنگ کره و شورش چین، فتنه‌ی ژاپن 
هنگامه‌ی آمریک و اروپا سر نفت است
پید‌‌‌‌‌‌‌ایش طاعون و وبا، حصبه و تیفوس 
د‌‌‌‌‌‌‌ر کشور بی بام و د‌‌‌‌‌‌‌ر ما سر نفت است
بارید‌‌‌‌‌‌‌ن بی‌موقع و یخ‌بستن بی‌وقت 
طوفان و زمین‌لرزه‌ی بی‌جا سر نفت است

تنها نه زمین بر اثر نفت خراب است 
چرخ فلک و عقد‌‌‌‌‌‌‌ ثریا سر نفت است
بیماری و بیکاری این ملت مفلوک 
وا... سر نفت است، به مولا سر نفت است

 

* توفیق، شماره 5، پنج‌شنبه 9آذر 1329