اقتصاد ایران در چه شرایطی از رکود خارج می شود؟

 

نتایج یک تصمیم

^{محمد هادی مهدویان در این گفتار کوتاه به اقدامات ضروری برای خروج از رکود می پردازد.}

^{حرکــت در جهت خروج از وضعیت رکود باید از سه جهت مورد توجه مسولان اقتصادی دولت تدبیروامید قرار گیرد. این سه منظر را میتوان سیاســتهای اقتصادی دولت، رفع موانع تحریم، و بازسازی نظام مالی و بانکی خلاصه کرد. بهبود فضای اقتصادی کشــور در شرایط موجود، محصول تعامل و پیشرفت همزمان و متوازن در این سه جبهه است. نباید فراموش کرد که بسیاری از فعالان عرصه اقتصادی کشور حرکات دولتمردان را در این سه زمینه به دقت رصد می کنند و تصمیمات اقتصادی خود را در زمینه افزایش تولید و سرمایه گذاری و اشتغال بر این مبنا پایه گذاری میکنند. لذا هرجا که سیاستها و دستاوردهای دولتمردان در این زمینه ها دچار تزلزل، تردید و ضعف باشد، به طور طبیعی آثار و پیامدهای خود را در اعتماد و اطمینان بازار، ســرمایه گذاران و مصرف کننــدگان برجای می گذارد. طی یک ســال}

^{گذشته بخش قابل توجهی از دســتاوردهای دولت جدید از طریق ایجاد انتظارات مثبت در بازار حاصل شــده اســت و چنانچه این چرخش در انتظارات با اقدامات و سیاســتها تقویت نشــود، این احتمال قوی وجود دارد که به تدریج آثار مثبت این انتظارات مضمحل شود.}

تحلیل روند هفتگی بازار سکه و ارز(22 تا 26 آذر)

^{ارز دولتی:}

^{در این هفته دلار در روز دوشنبه جهشی 45 ریالی داشت و از این نظر می توان گفت در کل دلار در این هفته افزایش قیمت در پیش رو داشت. این افزایش پس از هشت روز کاهش قیمت رسمی ارز رخ داد و بالاترین رشد نرخ رسمی از تاریخ 20 مرداد سال جاری بود. به نظر می‌رسد رشد نرخ رسمی دلار تحت تاثیر افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و افزایش شکاف بین نرخ دلار بازار و نرخ رسمی دلار باشد. پس از تمدید مذاکرات هسته‌ای بهای دلار بازار 6.6 درصد بالا رفته و در این بازه زمانی نرخ دلار مبادله‌ای تنها 0.5 درصد بالا رفته است. افزایش نامتناسب این دو نرخ موجب شده است شکاف نرخ رسمی دلار و دلار بازار افزایش یابد و از 17.7 درصد سوم آذرماه به 22.2 درصد در روز گذشته برسد. نرخ ارز رسمی مبادلاتی در بیشترین حد خود در هفته ای که گذشت در روز دوشنبه به 26976 ریال رسید. بدین ترتیب نرخ دلار مبادلاتی بیش از پیش به هدف آن در بودجه 94 نزدیک شد. در روز چهارشنبه دلار 26974 ریال ارزشگذاری شد که یک ریال نسبت به روز گذشته ارزانتر اعلام شد.}

فرشاد مومنی:بااین عملکرد اقتصادی،راضی به زحمت استکبارجهانی نیستیم/ ریشه مشکلات اقتصادی کشورداخلی است

^{فرشاد مومنی اقتصاددان گفت: با این عملکرد اقتصادی، راضی به زحمت استکبار جهانی نیستیم.استاد اقتصاد دانشگاه علامه به آمارهای نرخ بیکاری منتشر شده توسط دولت و یک رقمی شدن آن گریزی زد و گفت: «وقتی شما به تحولات رخ داده در ساختار اجتماع نگاه می کنید، متوجه می شوید اگر واقعا چنین اتفاقی رخ داده باشد، باید فاجعه ملی اعلام کرد.» چرا که در هفت ، هشت سال گذشته به صورت منظم از سهم شاغلان مسکن و صنعت و خرده فروشی کاسته شده است و سهم مشاغل غیر قابل طبقه بندی افزایش یافته است.}

^{فرشاد مومنی درهمایش توسعه پایدار با رویکرد بهبود فضای کسب و کار به معرفی واژه «دور باطل رکود تورمی» پرداخت و افزود: زمانی که با مساله دور باطل رکود تورمی مواجه هستیم، دیگر با تزریق پول و دلار مشکل حل نمی‌شود.وی به گزارش مرکز آمار اشاره کرد و گفت که اندازه شاغلین سال 93 با شاغلین سال 86 برابر است. یعنی در این فاصله 1000 میلیارد دلار به اقتصاد تزریق شده است و تقریبا هیچ فرصت شغلی شکل نگرفته است.وی این گونه نتیجه گیری کرد: «بنابراین نباید از بالارفتن قیمت نفت خوشحال شویم یا از پایین آمدن آن بد حال شویم».به گفته وی در پایان افزایش قیمت نفت یا کاهش قیمت نفت، اقتصاد ایران با پدیده رکود تورمی مواجه خواهد شد.}

تخصیص 100درصدی بودجه عمرانی کافیست؟

^{دکتر مهدی روانشادنیا}

^{لایحه بودجه سال 94 زمانی به مجلس رفت که قیمت نفت به کمترین مقدار خود در 5 سال گذشته رسیده و بنابر پیش بینی اوپک سطح تقاضای جهانی در سال 2015 به کمترین حد 12 سال اخیر می رسد. از قضا سال 1394 با شروع برنامه ششم توسعه و آغاز دهه دوم چشم انداز بیست ساله کشور همزمان شده است.}

^{برخی پژوهش ها و گزارش های معتبر ارتباط واضح بین زیرساختار و توسعه اقتصادی را نشان داده و حتی روابط خطی مستقیمی بین بسیار قوی بین توسعۀ اقتصادی بر حسب سرانۀ تولید ناخالص ملّی و زیر ساختار ها نشان می دهند. بر همین مبنا، با وجود انقباضی در نظر گرفتن بودجه، دولت بودجه عمرانی را اندکی بیش از نرخ تورم پیش بینی شده (برابر 16 درصد) افزایش داده و به حدود 48 هزار میلیارد تومان رسانده است. اما، می دانیم که اتمام طرح های نیمه تمام عمرانی نیازمند 400 هزار میلیارد تومان اعتبار است. این بدان معناست، که در صورت تخصیص 100 درصد این بودجه و اضافه شدن آن متناسب با تورم در سالهای آتی میانگین زمان اجرای طرح های عمرانی بیش از 8 سال خواهد بود و بنا به تجارب گذشته همه می دانیم که تخصیص 100 درصدی بسیار مشکل و بلکه ناممکن خواهد بود.}

^{برای حل چنین شرایطی سه راه حل اساسی وجود دارد:}

پای دولت به ترمز دلار می رسد؟

^{دلار روزهای پرحاشیه ای را پشت سرمی گذارد. از تیتر اول روزنامه های اقتصادی تا خبر برتر، خبرگزاری های رسمی کشور طی دو هفته گذشته در انحصار « دلار» بوده است.}

بررسی ها نشان می دهد قیمت دلار طی هشت ماه و سه هفته گذشته دو دوره را پشت سرگذاشته است. پیش از مذاکرات وین، بهای دلار روند کاهشی را پیش گرفته بود و حتی تا مرز 3 هزار و 150 تومان نیز پایین آمد. در این دوره زمانی میزان بازدهی در این بازار به رقم کم سابقه منفی 2.5 درصد نیز رسیده بود. اما پس از مذاکرات وین، قیمت دلار روند صعودی را پیش گرفت. همزمان با اعلام نرخ 2 هزار و 850 تومانی قیمت دلار در بودجه سال آینده نیز بازهم دلار گران تر شد. همزمان رئیس کل بانک مرکزی در اظهارنظری کم سابقه اعلام کرد، دولت مانع از رشد قیمت دلار می شود ولی به موازات او تحلیلگرانی مانند سعید لیلاز پیش بینی کردند، بهای متوسط دلار طی یکسال آینده در مرز 3 هزار و 200 تومان در نوسان باشد. برخی تحلیلگران بدبین تر بازار نیز براین باورند که قیمت دلار از فرودین ماه سال آینده و همزمان با نرخ گذاری رسمی 2 هزار و 850 تومانی، به مرز 3 هزار و 500 تومان می رسد.

پیشتازان بورس تا پایان سال

بورس ابتدای هفته جاری را با روند نزولی آغاز کرد و هر چند در روزهای میانی هفته در مجموع رشد 211 واحدی را تجربه کرد، اما در نهایت آخرین روز کاری هفته را منفی پشت سر گذاشت تا به این ترتیب کاهش 817 واحدی، در کارنامه هفته جاری بورس به ثبت برسد. همچنین حجم و ارزش کل معاملات دیروز نیز روندی کاهشی داشت، به‌طوری‌که این دو متغیر به ترتیب کاهش 26.6 و 35.5 درصدی را تجربه کرد و در نهایت معاملات روز گذشته با داد و ستد 398 میلیون برگه اوراق بهادار به ارزش 872 میلیارد ریال بسته شد.
بررسی جزئیات روند شاخص در طول روز گذشته نشان از جریان نزولی متعادلی دارد که از ابتدای ساعات معاملاتی دیروز بر بازار حاکم بود که با پیغام ناظر بازار مبنی بر بازگشایی نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری غدیر با توجه به تعدیل پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به 30 آذر 94، این روند برهم خورد و با شیبی شدید، 155 واحد دیگر از مقدار شاخص کاسته شد که در نهایت در محدوده 71 هزار و 43 واحدی متوقف شد. به این ترتیب با احتساب افت روز گذشته، زیان بورس در آذر ماه به 5.6 درصد و از ابتدای سال تا‌کنون بالغ بر10 درصد شد.
این در حالی است که نماگر اصلی بازار سرمایه در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افت بیش از 14 هزار واحدی را تجربه کرده و معادل 17.35 درصد کاهش را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.

طلا به آینده امیدی ندارد

^{معادلات در بازار جهانی طلا بهم ریخته است. تحلیلگران بازار اعتقاد دارند طی روزهای آینده تنها دلیلی که می تواند به رشد دوباره طلا کمک کند، کاهش ارزش دلار است. در جریان معاملات امروز بازار جهانی هم قیمت طلا تنها 90 سنت افزایش داشت درحالی که طی دو روز گذشته 13 دلار کاهش یافته بود.}

^{برهمین اساس تحلیل ها در مورد آینده بازار به سمت روند نزولی پیش رفته است.  پس از اعلام نتایج همه پرسی سوئیسی ها پیرامون قانون جدید، ارزش طلا در بازارهای جهانی افت کرد. در صورتی که سوئیسی‌ها به قانون جدید رأی مثبت می دادند، این کشور می بایست 20% از دارایی‌های خود را به صورت طلا نگهداری می کرد و بخش قابل توجهی از ذخایر طلای خود را به کشور باز می گرداند. سوئیس با ۱۰۴۰ تن طلای خود در حال حاضر جایگاه هفتم هلدینگ طلای جهان را تسخیر کرده است. روز یکشنبه 77.3% از سوئیسی‌ها به قانون جدید "نه" گفتند.}

تحلیل دو اقتصاددان در مورد کسری بودجه احتمالی دولت/ نگرانی بودجه ای ادامه دارد

 

^{با ادامه کاهش قیمت نفت، زنگ خطر کسری بودجه در سال آینده نواخته شده رئیس جمهور در جمع مردم گرگان گفته است که لایحه بودجه را بدون کسری تقدیم مجلس خواهد کرد.}

 

^{دولت یازدهم در شرایطی از تامین بودجه سخن می گوید که نفت این روزها بازی های بسیاری با کشورهای عضو اوپک در می آورد. بازی های که از جنس نوسانات شدید قیمت است. رئیس جمهور در سفر استانی خود به گلستان با مخاطب قرار دادن مردم ایران و اشاره به برخی از ادعاها و ارقام در بودجه سال آینده اعلام کرد بودجه 94 کسری نخواهد داشت. این در حالی است که تداوم روند کاهش قیمت نفت همچنان ادامه دارد و بلومبرگ در گزارشی با توجه به شواهد موجود، سقوط قیمت نفت تا 40 دلار برای هر بشکه را پیش‌بینی کرده است و عنوان کرده که سقوط قیمت نفت در حال به وجود آوردن بدترین نوع شرایط اقتصادی برای جهان است. جمشید عدالتیان، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران بر این باور است که سخنان حسن روحانی درخصوص اینکه بودجه 94 کسری نخواهد داشت کاملا منطقی است اما مهدی تقوی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است که هیچ گاه تعیین بودجه طبق پیش بینی های انجام شده صورت نگرفته است و همیشه با مشکلاتی رو به رو بوده است.}

روسیه رسماً وارد بحران اقتصادی شد

هرچند هنوز برخی بر این باورند تا وارد شدن اقتصاد روسیه به فاز بحران، چند ماه دیگر زمان باقی است؛ اما اقدام تلافی جویانۀ پوتین در تعلیق کردن پروژۀ سوت استریم (استریم جنوبی) به همه اطمینان داد که اقتصاد روسیه بدون شک در فاز بحرانی است.

روسیه رسماً وارد بحران اقتصادی شد. روزنامۀ روسی مسکوتایمز چندی پیش در گزارشی نوشته بود: " درصورتی که قیمت نفت به زیر ۸۰ دلار برسد، روسیه رسماً وارد بحران اقتصادی می‌شود" و این در حالیست که امروز قیمت نفت بر روی ۶۰ دلار مانور می‌دهد و اقتصاددانان می گویند روسیه برای گرداندن امورش به نفت بشکه ای ۱۰۰ دلار نیاز دارد.

هرچند هنوز برخی بر این باورند تا وارد شدن اقتصاد روسیه به فاز بحران، چند ماه دیگر زمان باقی است؛ اما اقدام تلافی جویانۀ پوتین در تعلیق کردن پروژۀ سوت استریم (استریم جنوبی) به همه اطمینان داد که اقتصاد روسیه بدون شک در فاز بحرانی است. اگر کاهش ۵۰ درصدی ارزش روبل روسیه در مقابل دلار را نیز به این پدیده اضافه کنیم؛ دیگر جای تردیدی باقی نمی ماند که روسها روزهای دشواری را پشت سر می گذارند. 

سمت "اقتصاد ایران" پس از تمدید

از صبح دیروز بازارهای داخلی بر اثر فشارهای روانی موجود به این خبر واکنش نشان داده اند. بورس تهران با 1200 واحد سقوط به کانال 47 هزار واحدی رسید و نوساناتی نیز در بازار ارز مشاهده شد. با این شرایط اقتصاد ایران تا تیرماه سال آینده چه مسیری را طی خواهد کرد؟

همه چیز را به تحریم‌ها ربط ندهیم
سعید لیلاز کارشناس مسائل اقتصادی گفت: «چرا باید همه چیز را به تحریم ها ربط بدهیم؟ از جنگ جهانی به این طرف یعنی از سال 1320، هرگز مناسبات حاکم بر ایران در خارج از کشور تعیین نشده بلکه هر آنچه بر سر کشور می آید آن چیزی است که در داخل تعیین و تکلیف می شود. کسانی که اندکی با تاریخ معاصر آشنایی داشته اند به خوبی می توانستند روند مذاکرات را حدس بزنند.»

وی افزود: «پیش از این نیز اعلام کرده بودم که مذاکرات شکست بخورد یا نخورد هیچ نقش تعیین کننده ای بر اقتصاد ایران نخواهد داشت. مشکلی که ما در کشور با آن رو به رو هستیم میل به اغراق است. حتی می توان گفت که درصدی از این فشارها و جو روانی حاکم بر کشور با انگیزه های سیاسی شکل گرفته است. نوعی سیاست که این باور را در جامعه به وجود می آورد که اگر ما بتوانیم در مذاکرات به جمع بندی برسیم همه جا گلستان می شود و اگر هم این اتفاق نیافتد همه چیز از هم می پاشد.»

دام بانکداری سایه/ سایه‌های شوم اقتصاد جهان

^{پدیده موسسات مالی و اعتباری غیر‌مجاز گرچه در نگاه اول منحصر به ایران به نظر می‌رسد اما در جهان نیز مجموعه‌هایی شکل گرفته‌اند که با وجود آنکه عملیات بانکی انجام می‌دهند اما تحت قوانین مدون نظام بانکداری نیستند. این مجموعه‌ها به بانکداران سایه در جهان معروف شده‌اند. رشد آنها به حدی بوده است که وقتی از مارک کارنی، رئیس بانک مرکزی انگلستان و رئیس یک مرکز پیشگیری از بحران‌های مالی آینده به نام اف‌اس‌بی، خواسته شد تا بزرگ‌ترین خطری که اقتصاد جهان را مورد تهدید قرار می‌دهد، معرفی کنند، کارنی بانکداری سایه در بازارهای نوظهور را به عنوان بزرگ‌ترین تهدید علیه اقتصاد جهان معرفی کرد. او گفت: بی‌شک بانکداری سایه از ویژگی‌های یک تهدید جهانی برخوردار است.}

^{این تهدید، بزرگ، دارای رشد سریع و کمتر شناخته‌شده است. بانکداری سایه ابزاری قدرتمند است اما اگر با بی‌دقتی مدیریت شود می‌تواند به عاملی بالقوه برای انفجار مالی در سطح جهان بدل شود. بر اساس تعریف مرکز اف‌اس‌بی، بانکداری سایه به معنای وام‌دهی از طریق موسسات به جای بانک‌هاست. این مرکز اعلام کرده است بانکداری سایه حدود یک‌چهارم نظام مالی جهان را به خود اختصاص داده است و دارایی آن در ابتدای سال جاری میلادی بالغ بر 71 تریلیون دلار بوده است. این رقم در یک دهه پیش تنها 26 تریلیون دلار بود. در برخی کشورها بانک‌های سایه} 

^{با سرعتی بیش از پیش در حال رشد هستند: به عنوان مثال در چین تنها طی سال 2012 میلادی این بانک‌ها تا 42 درصد رشد کردند. البته اختلاف‌نظرها در مورد اینکه بانکداری سایه به چه اطلاق می‌شود، وجود دارد. در هسته مرکزی بانکداری سایه، بحث اعتبارات قرار گرفته است (از شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایجاد وام گرفته تا برنامه‌های گام به گام برای وام‌دهی و صندوق‌های پولی). یک تعریف گسترده‌تر اما می‌تواند شامل هرگونه فعالیت مشابه بانک‌ها باشد که یک شرکت غیربانکی انجــام می‌دهد: ماننـد سیستــم‌های پرداخـت از طریق تلفن همراه که شرکت ودافون عرضه می‌کند، امکانات خرید و فروش اوراق قرضه که شرکت‌های تکنولوژی راه‌اندازی کرده‌اند یا محصولات سرمایه‌گذاری که توسط شرکت بلک‌راک به فروش می‌رسد.}

چرا برخی مشاغل متصدی‌ای ندارند؟

^{حسن طایی، معاون توسعه اشتغال وزارت کار و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی به همراه زهرا کریمی، عضو هیات علمی دانشگاه مازندران بررسی کردند که چرا برخی مشاغل متصدی ندارند؟}

طایی در این باره می‌گوید: نیروی کار با مهارت و جوان ما، دلش می‌خواهد یک کار امن، پربازده و کم ریسک را پیدا کند و جایی مشغول به کار شود که این ویژگی‌ها را داشته باشد، اما متاسفانه اکنون این شرایط مهیا نیست و توصیه‌ ما به نیروی کار جوان و کارجو این است که یک مقدار خواسته‌های خودشان را تعدیل کنند. کریمی هم در این مورد عنوان می‌کند: تولید در کشور ما تولید سنتی است و انگار نیازی به نیروی متخصص ندارد. به همین علت ترجیح می‌دهند در واحدها افراد با میزان تحصیل پایین را با یک مزد بسیار پایین جذب کنند که البته در کنار این، مسائل فرهنگی هم ممکن است موثر باشد.

ـ خانم دکتر، اخیرا وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده که دو میلیون شغل بدون متصدی در کشور وجود دارد و البته از نگاه اقتصاددانانی مانند دکتر مسعود نیلی هم پدیده مشاغل بدون متصدی، چند سالی است که در اقتصاد ایران ظهور کرده است. از نگاه شما، علت وقوع این چنین پدیده‌ای در بازار کار ایران چه است؟
زهرا کریمی: بازار کار ما به عنوان یک کشور صادر کننده نفت، تحت تاثیر افزایش سطح رفاه و افزایش سطح تحصیلات قرار گرفته است. ما شکل خیلی افراطی این مشکل را در کشورهای کم جمعیت و بسیار ثروتمند صادر کننده نفت می‌بینیم.

تحلیل یک اقتصاددان از تاثیر کاهش قیمت نفت بر بودجه کشور

^{مهدی تقوی، تحلیلگر اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی بر این باور است که کاهش قیمت نفت تاثیر بسیار جدی بر اقتصاد و البته بودجه کشور خواهد گذاشت.}

 

^{بهای طلای سیاه در حالی این روزها در حدود 79 دلار است که تا پیش از این گفته می شد نفت شیل آمریکا توانایی تولید نفت با قیمت زیر 80 دلار را نخواهد داشت. این در شرایطی است که عرضه نفت شیل به بازارهای جهانی طی ماه های اخیر به عنوان یکی از دلایل اصلی افول قیمت نفت عنوان شده است. قیمت نفت در آخرین روز کاری هفته در بازارهای جهانی تا 78.21 دلار پایین آمده بود تا به پایین ترین میزان خود در 4 سال گذشته رسیده باشد. بر اساس پیش بینی برخی نهادهای بین المللی جامعه جهانی در آینده نزدیک دیگر شاهد افزایش قیمت این حامل انرژی نخواهیم بود. از سوی دیگرآژانس بین‌المللی انرژی طی گزارش ماهیانه خود پیش بینی کرد، قیمت جهانی نفت در سال 2015 با کاهش بیشتری همراه خواهد بود.}

^{در این میان کاهش دنباله دار قیمت نفت نگرانی کشورهای صادرکننده طلای سیاه را افزایش داده است. بودجه های وابسته به نفت در این شرایط با دشواری هایی همراه خواهند شد که قطعا اقتصاد این کشورها را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اوپک آستانه تحمل کشورهای وابسته به نفت را مرز 100 دلار برای قیمت نفت اعلام کرده بود اما طی هفته های اخیر این مرز شکسته شده و حدود 20 دلار نیز کمتر از آستانه تحمل بودجه های نفتی قرار گرفته است.}

قیمت دلار، سکه، طلا، خودرو و مسکن پس از توافقات هسته ای به چه سمتی می رود

^{هربار که تیم مذاکره کنندگان هسته ای از کشوری به کشوری دیگر برای ادامه گفت و گوها حرکت می کنند، شاخص قیمت ها در بازارهای ایران در واکنش به اظهانظرهای آنان بالا و پایین می رود. هر نقل قول از سوی اعضای ارشد تیم و هر اظهانظری توام با تردید در مورد آینده مذاکرات برشدت رشد قیمت ها اضافه می کند و به همان نسبت هر واکنش مثبتی، شیب قیمت ها را به سمت پایین هدایت می کند.}

^{مذاکرات هسته ای تقریبا تمامی مردم ایران و حتی سرمایه گذاران جهانی را سرگرم خود کرده است. در صورتی که توافقات هسته ای ایران به نتیجه برسد، قیمت دلار در بازار ایران کاهش می یابد و به دنبال آن بهای تمامی کالاهای وارداتی نیز روند نزولی به خود می گیرد. همزمان با این اتفاق احتمال حضور سرمایه گذاران خارجی در بازار کشور افزایش پیدا می کند و پس از آن رشد اقتصادی جهانی نیز رشد می یابد. در نهایت قیمت طلای جهانی نیز می تواند روند کاهشی به خود گیرد.}

^{در صورتی که پس از سوم آذر ماه روند مذاکرات به سمت مطلوبی حرکت کند و تحریم های اقتصادی کشور کاهش یابد، اقتصاد ایران نیز می تواند امیدوار باشد که رشد اقتصادی پیش بینی شده 3.3 درصدی را محقق سازد و برای اولین بار طی نه سال گذشته ثابت در زندگی مردم حاکم شود. در حال حاضر چشم و گوش بازارهای مالی کشور به مذاکرات هسته ای دوخته شده است. هر کلمه ای که از دهان جواد ظریف و جان کری خارج می شود، برزندگی مردم ایران اثر می گذارد.}

نقدینگی و تبعات آن بر اقتصاد ایران

^{حجم نقدینگی کشور در سال 1384 بالغ بر 80 هزار میلیارد تومان بوده، که در خردادماه 1393 به 600 هزار میلیارد تومان رسیده است. یعنی میزان رشد نقدینگی در این بازه زمانی، حدوداً 7.5 برابر شده است. برای کنترل تورم و اثرگذاری منفی آن بر اقتصاد، ابتدا بایستی نقدینگی کنترل شود. همچنین بر کنترل خلق اعتبار بانک ها نیز باید نظارت شود. یعنی اگر هدف کنترل تورم است، به جای کنترل نقدینگی که مجموع پول چاپ شده دولت و خلق اعتبار بانک هاست، باید بر کنترل خلق اعتبار بانک ها، تاکید بیشتری شود.}

^{در صورت کنترل فعالیت بانکها و جلوگیری از خلق بی رویه پول و نقدینگی، در بلندمدت می توان به کنترل نقدینگی، کاهش نرخ تورم و به تبع آن رشد اقتصادی مناسب دست یافت.}

زنگ خطر کاهش رشد اقتصادی در نیمه دوم سال

دولت روحانی یکی از افتخارات بزرگ اقتصادی‌اش را تجربه رشد 4.6 درصدی بعد از ماهها رکود تورمی می‌داند و معتقد است توانسته با به کارگیری مجموعه تدابیر و سیاستهای غیرتورمی، علاوه بر اینکه تورم را مهار و کنترل کند، اقتصاد کشور را به سمت رشد و رونق پیش برد. اما همین روزهایی که رشد اقتصادی را برای سه ماهه ابتدای سال جاری اعلام کرد، از سوی برخی منتقدان با این سوال روبرو شد که رشد اقتصادی اعلامی‌اش، افسانه‌ای بیش نیست، آن روزها، البته افرادی رشد اقتصادی‌ اعلامی دولت یازدهم را زیرسوال بردند که خود دستی بر آتش مسائل اقتصادی داشتند و تلاش می‌کردند که به نوعی، آنچه واقعیت اقتصادی است را مطرح کنند، چراکه به زعم آنها، آثاری از رشد اقتصادی در کشور و به خصوص صنایع کوچک و متوسط دیده نمی شد و تنها ممکن بود که رشد مربوط به برخی صنایع بزرگ آن هم دولتی باشد.

کالبدشکافی ناکارآمدی نظام مالی در اقتصاد ایران

^{امروزه مباحث بسیاری پیرامون ناکارآمدی نظام مالی ایران وجود دارد. در این مقاله به طور مختصر تحلیلی از وضعیت موجود نظام بانکی ارائه می‌شود که امیدواریم مسیر بهبود نظام مالی را روشن کند.}

^{در حالت کلی، وظایف اصلی نظام مالی به عنوان واسطه‌گری پولی؛ تجمیع منابع پولی و تخصیص آن به پروژه‌های سرمایه‌گذاری در بخش تولید است. در این امر نظام بانکی دو رقیب دارد که عبارتند از: بازار سرمایه (بورس) و بازار غیر متشکل پولی (سایر کانال‌ها). در نمودار یک، چارچوب کلی از سهم هر کدام از این کانال‌ها از منابع نشان داده شده است.}

^{بر اساس این مدل، کل منابع را به چهار گروه می‌توان تقسیم کرد:}

^{1- وجوه نقد در دست اشخاص که برای معاملات نقد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بخش در حدود 2.8 درصد کل منابع را به خود اختصاص می‌دهد.}

^{2- وجوه نقد داخل سپرده‌های دیداری که برای تامین معاملات اقتصادی به نظام بانکی سپرده شده است. این بخش 3.1 درصد کل منابع را به خود اختصاص می‌دهد.}

^{به طور کلی کل وجوه نقد اقتصاد 5.9 درصد منابع را به خود اختصاص می‌دهد.}

^{3- سپرده‌های سرمایه‌گذاری بر خلاف وجوه نقد مستقیماً با هدف سودآوری به نظام بانکی سپرده می‌شوند. این وجوه را می‌توان سرمایه‌گذاری‌های بدون ریسک نام نهاد زیرا سرمایه‌گذاران این بخش در جست‌وجوی سود بدون ریسک هستند. این گروه طبق محاسبات حدود 45.7 درصد منابع را شامل می‌شود.}

^{4- بخش پایانی در واقع تمامی سرمایه‌گذارانی هستند که برای رسیدن به سودآوری، حاضر به پذیرش ریسک هستند. این منابع در مجموع 4.48 درصد از منابع را به خود اختصاص می‌دهند.}

^{64.4 درصد سرمایه‌گذاری‌های ریسک‌پذیر در حال حاضر از طریق بورس و باقیمانده آن یعنی35.6 درصد از سایر کانال‌ها که عبارتند از وام‌دهندگان بخش خصوصی، پیش‌فروش و سایر موارد، تخصیص می‌یابند.}

^{حال در قالب مدل فوق به یک طبقه‌بندی از مشکلات موجود می‌رسیم:}

^{1- ناکارآمدی نظام بانکی در تجهیز وجوه خرد خود را در نسبت بالای وجوه نقد در دست اشخاص به کل وجوه نقد نشان می‌دهد در حدود 47 درصد است (حاصل تقسیم 2.5 بر 5.9 درصد). با افزایش کانال‌های پرداخت الکترونیک امکان کاهش این نسبت مهیا می‌شود‌، لذا سهم بیشتری از وجوه نقد از کانال سیستم بانکی توزیع می‌شود.}

تحریم ها اقتصاد ایران را عقب انداختند یا مدیریت ها

^{برخی از عقب ماندگی های ما در حوزه اقتصاد و معضلات پیش آمده در این حوزه ارتباطی با مساله تحریم نداشته و تنها ناشی از عدم پیشرفت ما با دنیا بوده است.}

 

^{به یاد داشته باشیم که هر  فرآیند سیاسی و یا اقتصادی امواج ویرانگری را نیز به دنبال دارد که اگر به درستی از آنها استفاده نکنیم و در مسیر صحیح از انرژی آزاد شده آنها بهره نبریم موجبات از بین رفتن بسیاری از فرصتها و حتی زیر ساخت ها را فراهم نموده ایم موضوعاتی از قبیل رفع تحریم های ایران نیز از این دسته فرآیند ها هستند که در حوزه اقتصاد می تواند مبنای توسعه و یا از بین رفتن فرصتها را پدید بیاورد. در اینجا سعی داریم به برخی از مطالب مربوط به این حوزه از منظر اقتصاد توسعه نگاهی دوباره داشته باشیم. موج سهمگین بیکاری و ورشکستی بنگاه های اقتصادی در سالهای اخیر که موجبات فراهم شدن فقر و کاهش ضریب امنیت سرمایه گذاری را موجب شده به چه عواملی بستگی دارد؟}

^{تحریم  و یا عدم مدیریت صحیح ؟}

^{سریع ترین جواب این است که بگوئیم تحریم ها عامل اصلی این ورشکستگی ها شده اند و بلافاصله پس از رفع تحریم شرایط اقتصادی به رونق قبل بر می گردد.}

اقتصاد در زندگی واقعی: چرا اقتصاددانان، ورزش را دوست دارند؟

^{چه چیزی تعیین می‌کند که کدام تیم در مسابقات ویمبلدون برنده شود؟ آیا تیم‌های فوتبال، در یک چهارم نهایی تصمیمات درستی می‌گیرند؟ چه مقدار از موفقیت یک تیم به بازیکن اصلی (ابرستاره) آن بستگی دارد؟ آیا داوران فوتبال به نفع تیم خانگی سوت می‌زنند؟ و نقش مربی در عملکرد و موفقیت یک تیم ورزشی حرفه‌ای تا چقدر مهم است؟}

 

<sup>پرسش‌هایی از این گونه، تنها ذهن یک طرفدار معمولی بازی‌های ورزشی را به خود مشغول نمی‌کند. این پرسش‌ها خیلی سریع توجه اقتصاددانان را نیز به سوی خود جلب کرده است. سال‌های زیادی است که اقتصاددانان به شکل منظم هر نوع ورزشی، حال می‌خواهد تنیس یا بیسبال، فوتبال یا راگبی (فوتبال آمریکایی) باشد به دقت مورد بررسی و موشکافی قرار داده‌اند. آنها این کار را فقط برای سرگرمی نمی‌کنند، ورزش‌های حرفه‌ای، بیش از هر چیز دیگری، به کار تحلیل پدیده‌های اقتصادی معین می‌آیند...

رشته کلام را به اقتصاددانان فرانک کلاسن از موسسه تینبرگن و یان‌ماگنوس از دانشگاه تیلبورگ می‌سپاریم که می‌گویند «رشته آمار ورزشی (و اقتصاد ورزش) از حوزه‌ای حکایت‌گونه که آمارها جمع‌آوری می‌شد (تعداد خطای دوبل، تعداد امتیازهای سرویس) بسیار فراتر رفته و به رشته تقریبا آبرومندانه‌ای تبدیل شده است. یک دلیل مهم چنین تحولی این است که آمار ورزشی توانایی پاسخ دادن به پرسش‌های رفتاری را دارد.»</sup>

لحظه حیاتی برای اقتصاد ایران

^{حسن روحانی رییس‌جمهور ایران به دنبال افزایش همکاری با غرب است و از سوی دیگر رییس‌جمهور ایالات متحده نیز برای برقراری صلح می‌کوشد و شدیدا به موفقیتی بزرگ در سیاست خارجی خود نیازمند است.}

 در کنار ایالات متحده، اروپا هم دلایل موجهی برای افزایش و ارتقای سطح روابط خود با ایران دارد. اتحادیه اروپا که با دشواری‌های ناشی از بحران اوکراین و افزایش تنش‌ها با روسیه مواجه است، می‌کوشد تکیه خود را بر منابع انرژی روسیه به‌ویژه گاز این کشور کاهش دهد. طبیعی است که ایران با دارا بودن منابع انرژی مورد نیاز اروپا و برخورداری از خطوط مناسب انتقال گاز تا قفقاز، می‌تواند جانشین مناسبی برای روسیه باشد.

در همین راستا، گزارش‌های متعدد نشان می‌دهند که بسیاری از تاجران و بانکداران اروپایی در ماه‌های اخیر به صورت غیررسمی از ایران دیدار کرده‌اند تا با ارزیابی فرصت‌های سرمایه‌گذاری، در زمان مناسب به این کشور بازگردند. البته تحریم‌های جدید خزانه‌داری امریکا در ماه آگوست علیه پنج بانک‌ ایرانی (که تا حدودی شتابزده به نظر می‌رسید) تردیدهایی را در این زمینه ایجاد کرده است.