درس‌های یک نوبلیست برای اقتصاد ایران

شاید برایتان پیش آمده باشد که از رفتار برخی روزنامه ها تعجب کنید که چرا بدون دریافت هرگونه هزینه ای روزنامه را به قیمت گیشه، درب منزل تحویل شما می دهند. این مثال کار دیگری بود که تیرول به پژوهش در زمینه آن پرداخت.

اگر از دولت بپرسید که دغدغه های ضد انحصاری شما چیست، به شما خواهند گفت باید جلوی ادغام بنگاههای مختلف در یک صنعت را بگیریم تا با وجود بنگاههای مختلف از مزایای رقابت تاحدودی بهره مند شویم. این دقیقا به معنای نگرانی از «ادغام افقی» است. نگرانی که همه اقتصاددانان آن را مقبول می شمارند. اما تیرول پا فراتر گذشت و از مخاطرات «ادغام عمودی» سخن گفت.

منظور از ادغام عمودی زمانی است که یک بنگاه زنجیره تولید یک محصول را به دست می گیرد. یعنی در آن یک شرکت، تامین کننده یا مشتری خود را می خرد و کل یا بخشی از فرآیند محصول از مواد اولیه تا تبدیل آن به محصول نهایی را در اختیار خود می گیرد.

چرا تیرول برنده نوبل اقتصادی شد؟

^{امسال، اقتصاددانان فرانسوی در اقتصاد جهان کولاک کرده‌اند. حدود پنج ماه پیش توماس پیکتی با کتاب «‌سرمایه» خود دوباره روح «سرمایه» مارکس را زنده کرد و پس از آن یک اقتصاددان دیگر از فرانسه توانست، نوبل اقتصادی 2014 را نصیب خود کند، آن هم بدون هیچ شراکتی!}

^{ژان تیرول، 61‌ساله، خبر برنده شدن خود را قبل از آنکه مادر 90‌ساله‌اش هم به او خبر دهد از چند نفر شنیده بود، اما خبری که مادرش داد برای او بسیار هیجان‌انگیزتر از هر چیز دیگر بود. «او 90 سالش است و من اول از او خواستم که قبل از اینکه بگوید کنار من بنشیند.» او این نکته را به تلویزیون بلومبرگ گفت.}

^{تیرول جایزه نوبل اقتصادی سال 2014 را به خاطر این کار گرفته که حکومت‌ها چگونه می‌توانند صنایع از بانکداری گرفته تا ارتباطات را در شرایط غیررقابتی طوری تنظیم کنند که انحصار درست نشود.تنظیم‌کنندگان مقررات می‌توانند از تحقیق تیرول برای تشویق بنگاه‌های پرقدرت استفاده کنند تا هم مولدتر شوند و هم آنکه مانع از آن شوند تا رقبا و مشتریان آنها را تحت فشار قرار دهند.}

راهکارهای جدید تیرول در زمینه مقررات / منع‌کننده انحصار و تبانی

 

^{بعد از سال‌ها تحقیق و شرکت در بسیاری از همایش‌های بین‌المللی و انتشار مقالات تحقیقی در دفاع از آزادی‌های اقتصادی، بسیار خوشحال شدم که شاهد تفوق جمیع اندیشه‌هایی باشم که در مورد بهینه بودن آنها در میان انواع اندیشه‌های مستاصل ناشی از شرایط سال‌های اخیر مورد تاکید و تمجید مراکز آکادمیک و فرهنگی بنیاد نوبل قرار گرفت. این خود می‌تواند به کلیه ممالکی که درگیر مجادلات اقتصادی در گزینش سیاست‌های اقتصادی بهینه هستند کمک چشمگیری کند. پروفسور ژان تیرول استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تولوز فرانسه به واسطه تحقیقات مفیدش در زمینه قدرت بازارها و کنترل دولتی آنها برنده جایزه نوبل ۲۰۱۴ در زمینه علم اقتصاد شد.
از عقاید او می‌آموزیم که چون صنایع گوناگون و متفاوتی در هر اقتصادی موجود است، کنترل مفید شرکت‌ها و صنایع مربوطه آنها می‌باید متفاوت باشند. در برخی از آنها یک بنگاه تولیدی متفوق و در برخی دیگر تعداد بسیار قلیلی حاکم هستند. از اواسط سال‌های ۱۹۸۰ میلادی او به تحقیقات در زمینه شکست برخی از بازارها و چگونگی کنترل اقتصادی صحیح کارتل‌ها و شرکت‌های انحصاری پرداخت. دستورالعمل‌های او صنایع متفاوتی را از بانک‌ها گرفته تا صنایع ارتباطات تلفنی در بر گرفته است. قبل از تمایز نظرات مفید او، اکثر تئوری‌های مطروحه آن زمان در تقویت رقابت بازارها مختصر می‌شد به ارائه یکسری سیاست‌های واحد در کنترل انحصارات و تبانی آنها. مثلاً تثبیت کردن قیمت‌ها که از یک طرف در کنترل قیمت‌ها موثر بود و از طرف دیگر با کاهش هزینه‌های تولیدی، سود سرشار و نهایتاً نوعی تفوق در بازار ایجاد می‌شد.}

مروری بر نظریه‌های تیرول از زبان دانشجوی ایرانی دانشگاه تولوز

^{بالاخره انتظار چندساله به پایان رسید و نوبل امسال اقتصاد به ژان تیرول، اقتصاددان فرانسوی و استاد مدرسه اقتصاد تولوز رسید. تیرول از معدود کسانی است که اکثریت ناظران معتقد بودند اگر وی به سرنوشت یار و همکار دیرینش ژان ژاک لافونت که در سن 57‌سالگی درگذشت دچار نشود، دیر یا زود نوبل از آن او خواهد بود. طی سالیان اخیر هر چه بیشتر و بیشتر رسم بر این شده که کمیته نوبل، جایزه هر سال را بین دو یا سه اقتصاددان تقسیم کند. اینکه تیرول به تنهایی نوبل امسال را خواهد گرفت به این معنی است که تاثیر شگرفی که او در توسعه شاخه‌ای مهم از علم اقتصاد یعنی سازماندهی صنعتی داشته با هیچ‌یک از همکاران وی در این شاخه که در قید حیات هستند قابل مقایسه نیست. 
اهمیت میراث علمی که وی بر جا گذاشته در این است که از همان دهه 80 میلادی وی از معدود اقتصاددانانی بود که از آغاز تحقیقاتش به جای اتخاذ فرض تکراری و خسته‌کننده رقابت کامل و بی‌نهایت بودن عرضه‌کننده‌ها، تصمیم گرفت به جنگ پیچیدگی‌های مدل‌سازی رقابت بین بنگاه‌های دارای انحصار چندجانبه از یک‌سو و نهاد قانونگذار از سوی دیگر برود و سازماندهی صنعتی جدید را متولد کند.} 

معرفی ژان تیرول . برنده نوبل اقتصاد 2014

 

^{ژان مارسل تیرول متولد نهم آگوست سال 1953 در حومه شهر تروی، در جنوب شرق پاریس در کشور فرانسه است. تیرول پس از دریافت مدرک مهندسی و فارغ‌التحصیلی از دانشگاه اکول پلی‌تکنیک (École Polytechnique) در سال 1976 و ادامه تحصیل در دانشگاه دافین پاریس برای دریافت مدرک دکترا از موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) به آمریکا رفت و در سال 1981 موفق به اخذ این مدرک شد. او تا سال 1984 به عنوان پژوهشگر فعالیت می‌کرد. از سال 1984 تا 1991 به عنوان استاد مدعو در دانشگاه MIT تدریس می‌کرد و پس از فعالیت به عنوان استاد و برخی فعالیت‌های علمی دیگر در چند دانشگاه و موسسه، تیرول اکنون استاد و رئیس هیات‌مدیره بنیاد ژان ژاک لافونت در مدرسه اقتصاد تولوز و مدیر علمی موسسه اقتصاد صنعتی است و هنوز با دانشگاه MIT در ارتباط است. از حوزه‌های مطالعاتی تیرول 61ساله می‌توان به اقتصاد خرد، نظریه بازی‌ها و سازماندهی صنعتی، بانکداری و مالی و اقتصاد و روانشناسی، همچنین زمینه‌هایی مانند پرداخت، صنعت بانکداری و کارمزد کارت‌های اعتباری اشاره کرد. او همچنین موفق به اخذ مدارج افتخاری از دانشگاه‌های متعددی شده است.}

معرفی اقتصاددان: لئونید کانتوروویچ

 

 

 

 

 

 

 

^{لئونید کانتوروویچ (Leonid Kantorovich) به دلیل توسعه برنامه‌ریزی خطی و کاربرد این تکنیک برای مسائل مربوط به تخصیص بهینه منابع در یادها مانده است. وی در زندگی حرفه‌ای خود از روش‌های بهینه یابی برای حل مسائل مختلفی استفاده کرد. او در مرحله آخر زندگی حرفه‌ای خود از این روش برای حل مسائل مربوط به پیشرفت فنی نیز  بهره برد.}   

^{آشنایی با زندگی لئونید کانتوروویچ}

^{لئونید کانتوروویچ در سال 1912 در سن پترزبورگ روسیه به دنیا آمد.  زندگی حرفه‌ای وی را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد؛ بخش نخست به تحصیلات دانشگاهی، بخش دوم به تدریس و بخش سوم به به پژوهش اختصاص دارد. کانتوروویچ در سن 14 سالگی وارد دانشگاه سن پترزبورگ شد و در سال 1935 دکترای خود را به رشته ریاضیات دریافت نمود. وی در دهه 1930 به تدریس ریاضیات در دانشگاه مشغول بود و در سال 1934 توانست به درجه استادی نایل آید.}

حقایقی درباره نوبلیست‌های اقتصاد

^{تنها زنی که نوبل اقتصاد را به خانه برد، که بود؟}

 

 

^{از سال 1969 میلادی تا کنون 45 جایزه نوبل اقتصاد در جهان اعطا شده است که بیست و دو جایزه تنها به یک اقتصاددان داده شده، در حالی که 17 جایزه را دو اقتصاددان به صورت مشترک دریافت کرده اند. در این بازه زمانی شش جایزه نوبل اقتصاد هم به طور مشترک به سه اقتصاددان داده شده است.}

ژان تیرول برنده نوبل اقتصاد سال 2014 شد

 

^{درحالی که از سال 1999 از 31 برنده نوبل اقتصادی 29 نفر آمریکایی بودند، این جایزه در سال 2014 به یک فرانسوی رسید.}

جایزه 1.1میلیون دلاری نوبل اقتصادی آکادمی سلطنتی علوم سوئد به یک فرانسوی رسید.

ژان تیرول از دانشگاه «تولوز یک کاپیتال» فرانسه برای تحقیقی با موضوع «تحلیل قدرت و قوانین بازار» به عنوان برندگان نوبل اقتصاد 2014انتخاب شد.

سال گذشته یکی از کاندیداهای دریافت این جایزه؛ محمد هاشم پسران اقتصاددان ایرانی مقیم آمریکا بود؛ وی برای تحقیقات در «معیارهای اقتصاد سنجی در سری زمانی» به عنوان یکی از نامزدهای دریافت این جایزه در سال جاری معرفی شده بود.

معرفی اقتصاددان: ریچارد استون

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

^{واقعیت اقتصادی در طول یک دوره معین(ماه، فصل یا سال) ممکن است به صورت تعداد نامحدودی از معاملات بین خریدار و فروشنده نگریسته شود.
اما به منظور تحلیل و بررسی چنین انبوهی از معاملات پیچیده و مفصل برای یک‌واحد اقتصادی لازم است تا روش‌هایی برای خلاصه کردن و تجمیع نظام‌مند چنین واقعیتی که در سطح خرد به طور نامحدودی پیچیده است، اندیشیده شود. یک نظام حسابداری ملی روشی برای رسیدن به ساده سازی‌ها و دید کلی است. 
مطلوبیت و اهمیت یک نظام حسابداری با برگشت به مرجع آن برای حضور روش شناسی آن آشکار می‌گردد. این تکنیک تحلیلی در طول جنگ جهانی دوم ابتدا در انگلستان با الهام کینز مطرح گردید. کینز به عنوان کارشناس خزانه‌داری با مسائل تامین مالی جنگ دست به گریبان بود. او از توازن بین منابع جاری کل(تولید ناخالص ملی) در طرف عرضه و مصارف کل، سرمایه‌گذاری و هزینه‌های جنگ در طرف تقاضا شروع کرد.} 

معرفی اقتصاددان : نگر فریش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

^{نگر فریش (Ragnar A.K. Frisch)  به دلیل سهم‌های مهم خود در سه حوزه اقتصادسنجی، نظریه اقتصاد پویا و برنامه‌ریزی اقتصادی شهرت یافته است. فریش علاوه بر سهم‌های تأثیرگذاری که در سه حوزه فوق از خود به جای گذاشته، کارهای مهم دیگری در حوزه‌هایی از قبیل نظریه رفتار مصرف‌کننده، نظریه تولید و نظریه حساب درآمد ملی انجام داده است. نکته قابل توجه اینکه تأثیرگذاری ماندگار رنگر  فریش در علم اقتصاد در شرایطی صورت گرفته که اکثر کارهای هرگز به زبان انگلیسی منتشر  نشده و به زبان نروژی بوده است.}

معرفی اقتصاددان : جان کنت گالبرایت

 

 

 

جان کنت گالبرایت (John Kenneth Galbraith) دو نگاه منفی و مثبت به اقتصاد داشت. در بخش منفی، گالبرایت یک منتقد تمام عیار نظریه سنتی اقتصاد بود. وی از نظریه اقتصادی به دلیل مفروض دانستن رقابت کامل و نادیده گرفتن قدرت اقتصادی شرکت‌های بزرگ انتقاد کرد و سیاستمداران را به تسلیم شدن در برابر قدرت شرکت‌های بزرگ و عدم توجه به منافع عمومی متهم نمود. گالبرایت از اقتصاددانان نیز انتقاد کرد و آنها را دانشمندان احمقی نامید که مهارت بالایی در تحلیل ریاضی دارند، اما از درک اقتصاد در دنیای واقعی عاجزند. در بخش مثبت، وی بر اهمیت گنجاندن قدرت و روابط آن در تحلیل اقتصادی جهت درک عملکرد واقعی اقتصاد تأکید کرده است.

 آشنایی با زندگی جان کنت گالبرایت
جان کنت گالبرایت در سال 1908 در شمال دریاچه ایری کانادا و در یک خانواده کشاورز به دنیا آمد. گالبرایت از اینکه تحصیل او در مدرسه بارها به دلیل کار کشاورزی قطع شده و پیشینه دانشگاهی او ممتاز نبوده، ابراز تأسف کرده است (Pressman, 2006, p. 229). 

معرفی اقتصاددان: داگلاس نورث (Douglass North)

 

 

 

 

داگلاس نورث (Douglass North) در سه حوزه علم اقتصاد سهم دارد. وی از روش‌های آماری برای مطالعه تاریخ اقتصادی بهره برده است. نورث نقش نهادها در تنظیم رفتار انسانی را بررسی و توضیح داده است. او تلاش کرده نیروهای مؤثر بر فقر و غنای اقتصادها را شناسایی نماید. این سه حوزه تحقیقاتی آنچنان که در وهله اول به نظر می‌رسد، متنوع نیستند. نورث رشد اقتصادی را در انتخاب نهادهای مناسب می‌داند. وی همچنین از تکنیک‌های آماری برای آزمون نظریه‌های نهادی خود درباره علل رشد اقتصادی استفاده کرده است.

معرفی اقتصاددان : جیمز بوکانان (James Buchanan)

 

 

 

 

 

 

 

جیمز بوکانان (James Buchanan) به دلیل نقشی که در توسعه مقوله انتخاب عمومی ایفا کرده، از چهره‌های مهم در علم اقتصاد به شمار می‌آید. انتخاب عمومی، به بررسی روابط میان اقتصاد و سیاست می‌پردازد. بوکانان از تحلیل اقتصادی برای مطالعه سیاستمداران و تصمیم‌گیری سیاسی استفاده کرده است. وی همزمان بر اهمیت شناخت فرآیند سیاسی در مطالعه علم اقتصاد تأکید کرده است.

آشنایی با زندگی جیمز بوکانان
جیمز بوکانان در سوم اکتبر 1919 در ایالت تنسی آمریکا و در یک خانواده فقیر روستایی چشم به جهان گشود. او پس از تحصیل در مدارس دولتی، موفق به اخذ مدرک کارشناسی از کالج ایالت تنسی شد. بوکانان همچنین مدرک کارشناسی ارشد خود را در سال 1941 از دانشگاه تنسی دریافت کرد. وی وارد نیروی دریایی ایالات متحده شد و تا 1945 در آنجا خدمت کرد تا اینکه با دریافت یک بورسیه، موفق به کسب مدرک دکترای اقتصاد از دانشگاه شیکاگو در سال 1948 گردید. بوکانان پس از فراغت از تحصیل، سه سال را صرف تدریس در دانشگاه تنسی کرد و سپس به دانشگاه ایالتی فلوریدا نقل مکان نمود و تا سال 1956 در همان جا ماند. پس از سال 1956، او 12 سال را در دانشگاه ویرجینیا (1956-1969) و 14 سال را نیز در موسسه پلی‌تکنیک ویرجینیا (1969-1983) گذراند، و در آنجا مرکز مطالعات انتخاب عمومی‌ را بنیان نهاد. بوکانان در سال 1983 به همراه مرکز مطالعاتی‌اش به دانشگاه جورج میسون نقل مکان کرد و به نظر می¬رسد مابقی زندگی حرفه‌ای خود را نیز در همین مکان سپری خواهد نمود.

معرفی اقتصاددان: آمارتیا سن Amartya Sen

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آمارتیا سن (Amartya Sen) طی سی سال اخیر، چهره‌ای پیشرو در حوزه‌های اقتصاد رفاه و توسعه اقتصادی بوده است. کار وی، نگاه اقتصاددانان را به چگونگی بهبود رفاه انسانی گسترش داد. سن همچنین نشان داده که چگونه فقر و توسعه‌نیافتگی، آثاری منفی روی زنان می‌گذارند. او خاطر نشان کرده که اقتصاددانانی که توسعه اقتصادی را مطالعه می‌کنند، باید تمرکز بیشتری روی توسعه فرصت‌ها برای افراد (به ویژه زنان) نموده و کمتر به افزایش درآمد ملی بپردازند.

معرفی اقتصاددان: دانیل کانمن Daniel Kahneman

 

 

دانیل کانمن (Daniel Kahneman) روانشناسی است که نامش در زمره اقتصاددانان بزرگ قرار گرفته است. این بدان خاطر است که وی در دو حوزه اقتصاد تجربی و اقتصاد رفتاری پیشگام بوده و تلاش کرده رفتار واقعی مردم در موقعیت‌های اقتصادی را درک نماید. کانمن با فرض انسان عقلایی مخالفت کرده زیرا معتقد است که این فرض توصیفی خوبی از رفتار واقعی انسان‌ها ارائه نمی‌دهد. او با کمک تحقیقات تجربی نشان داد که افراد هنگام تصمیم‌گیری، به جای حداکثر کردن مطلوبیت، از میان‌‌برها استفاده می‌کنند. افراد ممکن است کاری را انجام دهند که دوستانشان انجام می‌دهند. آنها همچنین ممکن کاری را انجام دهند که فکر می‌کنند سایر مردم نیز آن کار را انجام می‌دهند.

به علاوه، افراد به هنگام تصمیم‌گیری به مسأله انصاف نیز توجه دارند. بنابراین، استفاده از میان‌برها و توجه به مسأله انصاف در تصمیم‌گیری بدین معناست که افراد گاهی اوقات تصمیماتی می‌گیرند که عقلایی نبوده و در آن نفع شخصی لحاظ نمی‌شود. 

معرفی اقتصاددان : سیمون کوزنتس

 

 

سیمون کوزنتس (Simon Kuznets) به دلیل تلاش‌هایش برای تبدیل اقتصاد به یک علم تجربی شهرت یافته است. وی این کار را از طریق طراحی سیستم حساب‌های درآمد ملی، که همه کشورها می‌توانند از آن برای سنجش فعالیت‌های اقتصادی خود استفاده کنند، انجام داد. کوزنتس با اندازه‌گیری توزیع درآمد و بررسی چگونگی تغییر توزیع درآمد در ایالات متحده در قرن بیستم نیز، گامی دیگر در تجربی کردن علم برداشت. اما کارهای کوزنتس فراتر از اندازه‌گیری پدیده‌های اقتصادی بود. وی به دنبال تعیین علل رشد اقتصادی و تغییر در نابرابری درآمدی بود و به مطالعه چرخه‌های رشد اقتصادی پرداخت و تلاش کرد تأثیرات رشد اقتصادی بر توزیع درآمد را درک کند. اگر اقتصاد را به عنوان علم مطالعه رفتار اقتصادها در دنیای واقعی تعریف کنیم، کوزنتس را باید یکی از شش چهره برتر این علم برشمرد.

معرفی اقتصاددان : رابرت سولو

 

 

 

 

 

 

 

رابرت سولو (Robert Solow)، عمده شهرت خود را مدیون کار بر روی نظریه رشد اقتصادی است. وی به همین دلیل جایزه نوبل اقتصاد در سال 1987 را از آن خود کرد. در حقیقت، سولو مبتکر چارچوبی نظری است که می‌تواند در بحث عواملی که پشتوانه رشد اقتصادی هستند در دو جنبه نظری و کاربردی قابل استفاده باشد. این چارچوب همچنین می‌تواند برای اندازه گیری نقش عوامل مختلف تولید در رشد اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد.

معرفی اقتصاددان : رونالد کوز

 

رونالد هری کوز (Ronald Harry Coase) پیشبرد مهمی در علم اقتصاد و حقوق و تئوری بنگاه داشته و نوبل اقتصادی سال 1991 او نیز به همین منظور است. اهمیت درک نقش هزینه‌های مبادلاتی در فعالیت اقتصادی و تاثیرگذاری ساختارهای نهادی جایگزین در عملکرد اقتصادی دو پیشبرد جدی اوست و بطور کلی تحلیل اقتصادی حقوق و علم اقتصاد نهادگرای جدید، زاییده‌ی تفکرات او هستند. کوز نقش مهم اما مناقشه برانگیزی در تاریخ مکتب شیکاگو دارد.

معرفی اقتصاددان : جورج اکرلف . George Arthur Akerlof

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نام جورج آرتور اکرلف (George Arthur Akerlof)، در پیوند ابدی با مقاله سال 1970 او یعنی «بازار دست دوم» (The market for lemons) است. مقاله‌ای که توانست توجه اقتصاددانان را به بازارهایی جلب کند که در آنها اطلاعات بین دو طرف معامله متفاوت می‌باشد. این مفهوم از اطلاعات نامتقارن که تاثیر عمیقی بر شاخه‌های علم اقتصاد برجای گذاشت، در سال 2001، اکرلف را (به همراه جوزف استیگلیتز و مایکل اسپنس) مستحق دریافت جایزه نوبل ساخت

هربرت سایمون

هربرت ای سایمون (Herbert A. Simon) در 15 ژوئن 1916 در ایالات متحده به دنیا آمد. او مدرک دکتری خود را از رشته‌ی علوم سیاسی دانشگاه شیکاگو در سال 1943 اخذ نمود و 7 سالی را قبل از پیوستن به دانشگاه کارنگی ملون، به کار در موسسه تکنولوژی ایلینویز مشغول بکار بود. او در سال 2001 در کسوت استادی دانشگاه کارنگی ملون درگذشت. ایشان مفتخر به دریافت جوایز و نشان‌های متعددی در سال‌های 1975، 1986 و 1978 شده است که مهم‌ترین آنها مربوط به جایزه نوبل اقتصاد می‌باشد.