میزگردی با حضور علی حبیب‌نیا و سیدمحمدرضا فرحی درباره بازگشت اقتصادخوانده‌ها به کشور

<sup>علی حبیب‌نیا و سیدمحمدرضا فرحی. علی حبیب‌نیا، پس از گذراندن دوره‌های لیسانس و فوق‌لیسانس در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، به انگلیس رفت و هم‌اینک در مدرسه اقتصاد لندن مشغول تحقیق و تدریس در حوزه اقتصاد‌سنجی است. سیدمحمدرضا فرحی نیز پس از گذراندن دوره کارشناسی ارشد اقتصاد در دانشگاه صنعتی شریف، به فرانسه و مدرسه اقتصاد تولوز رفت و هم‌اینک نیز مشغول گذراندن دوره دکترای اقتصاد خود در دانشگاه پومپئو فابرای بارسلوناست. در این میزگرد، که حدود یک ساعت و نیم به طول انجامید، مباحث متنوعی در مورد چگونگی استفاده از ظرفیت نخبگان اقتصاد ایرانی مطرح شد. این مباحث شامل پیش‌نیازهای کاری، موانع سیاسی و اجتماعی، ساختار بوروکراتیک موجود در ایران و... هستند.

■■■ 
 
‌این اعتقاد در برخی از مجامع علمی کشور وجود دارد که نظریه‌های اقتصادی که در مجامع برتر علمی دنیا ارائه می‌شود، کاربرد چندانی در ایران ندارد و تنها مختص کشورهای غربی و توسعه‌یافته است. به همین جهت برای این دسته از افراد، سختی‌های تحصیل در دانشگاه‌های طراز اول دنیا اهمیت چندانی ندارد. یعنی به مشکلات و مصائبی که بر برخی از تحصیلکردگان ایرانی خارج از کشور گذشته است، توجهی ندارند. شما که در دانشگاه‌های برتر اروپا تحصیلکرده‌اید (آقای فرحی در دانشگاه تولوز و دانشگاه پومپئو فابرای بارسلونا و آقای حبیب‌نیا نیز در مدرسه اقتصاد لندن) تا چه اندازه با این موضوع موافق هستید؟ به عبارت دیگر، برای ورود به این دانشگاه‌ها چه سختی‌هایی را متحمل شده‌اید؟</sup>
 

 ^{علی حبیب‌نیا: از جمله نکاتی که می‌توان در رابطه با رشته‌های اقتصاد، مدیریت، فاینانس و به طور کلی رشته‌هایی که در دانشکده‌های کسب و کار یا به اصطلاح دپارتمان‌های مالی و اقتصادی برگزار می‌شود، مورد توجه قرار داد این است که بازار کار نسبتاً خوبی برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های مذکور وجود دارد،-البته متقاضیان این‌گونه رشته‌ها نیز بسیار زیاد هستند- اما همین بازار خوب نیز نیازمند برخورداری از قابلیت‌های سخنوری و نگارش در‌خور توجه است چرا که ماهیت این‌گونه امور به‌ گونه‌ای ا‌ست که معمولاً فارغ‌التحصیلان رشته‌هایی که به آنها اشاره شد بعد از اتمام تحصیل‌شان در سطوح سیاستگذاری یا مرتبه‌های شغلی مشغول فعالیت می‌شوند که نیازمند برخورداری از توانایی‌هایی چون سخنوری و نگارش مناسب است. به اعتقاد بنده همین عوامل هستند که موجب شده پیش‌نیازهای دانشگاه‌ها برای این رشته‌ها، استاندارد بالاتری داشته باشد؛ مثلاً نمره‌های زبان و GRE بالاتری را برای متقاضیان این رشته‌ها درخواست کنند. همین سختگیری‌هایی که شما به آنها اشاره کردید و بعضاً با بی‌توجهی از سوی برخی از عوامل دستگاه‌های مختلف ایرانی مواجه می‌شود تعیین‌کننده رتبه دانشگاه‌های خارجی است. البته در رابطه با پروسه تحصیل افرادی که در داخل کشور به رشته‌های اقتصاد، مدیریت و مالی اشتغال به تحصیل دارند نیز باید گفت متاسفانه این افراد شانس آن را پیدا نمی‌کنند که در حین تحصیل یا اتمام دوره کارشناسی یا کارشناسی ارشد وارد بازار کار شوند؛}

مدیریت اقتصادی به شیوۀ انگلیسی

 

 

^{موسسۀ استاندارد اندپور پیش بینی کرده است که رشد اقتصادی بریتانیا- پنجمین قدرت اقتصادی جهان- در سال جاری به 2.7% برسد. گفتنی است تولید ناخالص داخلی انگلستان در سال 2014 از فرانسه جلو زد و دومین اقتصاد اروپا را پشت سر نهاد. میزان ثروت تولید شده در سال گذشته در بریتانیا به 2.232 میلیارد رسید، در حالیکه برای فرانسویها این رقم 2.135 میلیارد یورو بوده است. پیش بینی می شود بریتانیا تا سال 2016 با سرعت بیشتری فاصلۀ خود را از کشورهای اروپایی در تولید ثروت افزایش دهد. البته بریتانیا نیز متأثر از رکود حاکم بر اقتصاد جهانی، تا سال 2020 شاهد کاهش تولید ناخالص داخلی خواهد بود با این تفاوت که اقتصاد این کشور تاکنون ظرفیت بیشتری برای مقابله با تبعات بحران از خود نشان داده است.}

نقدی بر اقتصاد سیاسی ِ ماکس وبر در «اخلاق پروتستانیزم و روح سرمایه‌داری»

خسرو صادقی بروجنی

^{کتاب «اخلاق پروتستانی وروح سرمایه‌داری»، بی‌شک مهم‌ترین اثر وبر در حوزه‌ی جامعه شناسی و اقتصاد سیاسی است و به رغم انتقاداتی که به آن شده همچنان یکی از بزرگ‌ترین کتاب‌ها در زمینه‌ی اندیشه‌ی اجتماعی عصر ماست.}

^{خلاقیت جسورانه‌ی وبر در صورت‌بندی فرضیه‌ی اصلی و دقت و پرسشگری او در رجوع به ماخذ بی‌نظیر است.
اهمیت این کتاب تا به امروز به دلیل طرح دو مشکل است. مشکل نخست، مشکل تاریخی است، روح برخی از فرقه‌های پروتستانی تا چه حد بر تشکیل سرمایه‌داری تاثیر گذاشته‌اند؟ مشکل دوم، مشکل نظری یا جامعه‌شناختی است: درک رفتارهای اقتصادی به چه جهت مستلزم استناد به اعتقادات مذهبی و جهان‌بینی‌های عاملان رفتار است. ادعای کلی وبر در کتاب اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری این است که نظام اقتصادی سرمایه‌داری عقلانی که در غرب ظهور کرده بود و بر بخش اعظم جهان چیرگی داشته، و رشد چشمگیری را در تکنولوژی به بار آورده بود، تا اندازه‌ای ریشه در تحولات مذهبی اصلاح مسیحیت، یعنی آیین پروتستان دارد. ادعای جسورانه‌ی وبر تاکید بر تاثیر عاملی مذهبی در تحولات تاریخی، در واقع نوعی مقابله با مفهوم مادیگرانه‌ی مارکس بود که مذهب را چیزی جز بخشی از روبنا و برآمده از شرایط اقتصادی نمی‌دانست.}

مفهوم واقعیِ «طبقه‌ی کارگر»

خسرو صادقی بروجنی

^{بورژوازی هاله‌ی مقدس تمام پیشه‌هایی را که تا آن هنگام گرامی شمرده می‌شد و با هراسی توأم با وقار به آن‌ها می‌نگریستند، دریده است. پزشک، وکیل، کشیش، شاعر ودانشمند را کارگر مزدبگیر خود ساخته است.»}

 

 

^{این تعبیری است که مارکس و انگلس بیش از 150 سال پیش در «مانیفست کمونیست» می‌کنند. غالباً وقتی از «کارگر» و «طبقه‌ی کارگر» و یا حتی خودِ «کار» و نقش آن در تولید نعم مادی و معنوی جامعه صحبت به میان می‌آید، در مواجهه با کسانی قرار می‌گیریم که تصوری ذهنی و انتزاعی از این مفاهیم دارند و این‌گونه مقولات را تنها در «کارخانه» جست‌وجو می‌کنند. با این پیش‌فرض غلط از مفهومِ این مقولات است که بسیاری مباحت نظری مطروحه که پای در عینیات جامعه دارند در پیشگاه‌شان نامفهوم جلوه می‌کند، چرا که با دنباله‌روی از تصویر ارائه‌شده از «کارگر» توسط بسیاری نیروهای سیاسی، کارگر را به صورت مردی با اندام و بازوانی سِتَبر، لباس آبی به تن و دستانی چرکین و پینه‌بسته تصور می‌کنند که در دستی داس و دستی دیگر چکش حمل می‌کند؛ همان مفهوم نقش‌بسته در ذهنِ «داس و چکش» که تنها «کارِ یدی» را شایسته‌ی عنوان «کارگر» می‌داند! مفهومی که پی‌آمد منطقی آن همانا جدا کردن اقشار وسیعی از زحمتکشان از «طبقه‌ی کارگر» است. لزوم پرداختن به مفهموم واقعیِ «طبقه کارگر» است که ما را برآن می دارد ابتدا به مفهومِ درستی از « کار» دست یابیم:}

رفرم اقتصادی چگونه رقم می خورد؟

^{محمدحسین کریم پور، رئیس پیشین کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران ، در در حال حاضر عضویت هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران است. آنچه می خوانید پاسخ کریم پور به پرسش زیر است :}

^{سوال  دولت رقم 5 هزار و 272 میلیارد یارانه را برای بخش تولید تصویب کرده بود ولی در هشت ماه امسال از این میزان تنها 500 میلیارد به صنعت، 300 میلیارد کشاورزی و 175 میلیارد به حمل ونقل پرداخت شد. در حالی که قرار بود 1200 میلیارد به صنعت، 1200 میلیارد به حمل و نقل و 1000 میلیارد به کشاورزی پرداخت شود. به نظر شما فاصله میان رقم مصوب حمایت از تولید و رقم پرداختی واقعی تا چه اندازه به این بخش ها آسیب وارد کرده است؟}

^{محمدحسین کریم پور: اقتصاد ایران به تزریق درآمد نفتی حاصل از ٢/٢ میلیون بشکه نفت با بهایی که مدتها بیش از صد دلار ماند، عادت کرده بود. سفره بزرگی برای مصرف این در آمد پهن شد که یک شاخص آن وجود ٣/٧ میلیون کارمند حاکمیت و ٢ میلیون بازنشسته مستمری بگیرست.مطالعات می​گوید کار مفید این افراد، کمتر از یک ساعت در روزاست. حالا تحریم حجم نفت صادراتی را نصف کرده و تحولات اخیر بازار بهای هر بشکه را نیز بازهم کمتر از نصف کرده است. درآمد نفتی کشور در سال آتی عملا یک چهارم سال قبل  تحریم​های شدید موجود است. اما آن لشکر حقوق بگیر نه تنها کاهش نیافته بلکه بر اساس تعهدات بوجود آمده در دولت قبلی امسال ١٨٠ هزار نفر هم افزایش می یابد.}

^{با استمرار کاهش قیمت نفت پیش بینی آن است که سال بعد منابع صرف بودجه جاری شده و بودجه ٤٠ هزار میلیارد تومانی عمرانی عملا محقق نشود. البته در همین دوره اخذ مالیات افزایش می​یابد. به زبان ساده  لشکر کم فایده و پرهزینه کارمندان حاکمیتی حقوق، مزایا و رشد سنواتی خود را همچنان دریافت خواهند کرد، ولو کار عمرانی تعطیل بوده و سنگ روی سنگ گذاشته نشود.  انتظار می​رود تولید کنندگان، صنایع و تجارت کشور علیرغم رکودی که قطع بودجه عمرانی تشدیدش میکند،  کمبود این هزینه را از زیر سنگ هم شده  در آورده و در غالب مالیات بپردازند.}

اقتصاد دنیا در ۴۸ ساعت گذشته/ قیمت نفت در نیمه دوم ۲۰۱۵ احیا می‌شود

 

 ^{مهمترین عناوین اقتصادی دنیا در ۴۸ ساعت گذشته به شرح ذیل است:}

^{بلومبرگ : بزرگترین صادرکننده نفت اروپا یعنی نروژ به دلیل سقوط قیمت جهانی نفت با خطر بی ارزش شدن پول خود روبرو شده است.}

^{خبرگزاری فرانسه : نرخ بیکاری کره جنوبی در ماه دسامبر ۲۰۱۴ با ۳.۴ درصد رشد به بالاترین نرخ در ۱۵ سال اخیر رسید.}  

^{رویترز : در بازار معاملات روز جمعه هر بشکه نفت دریای برنت با ۲۳ سنت افزایش به رقم ۴۸.۵۰ دلار معامله شد.}

^{ایشا پلاس : تاجیکستان در بخش تجارت خارجی خود در سال ۲۰۱۴ میلادی با رشد ۳۱۴ میلیون دلاری در مقایسه با سال قبل از آن، مواجه شد.}

^{یو بی اس : به دلیل سقوط ارزش "ین" پول ژاپن در مقابل دلار آمریکا، سهم سرمایه گذاری شرکت‌های ژاپنی در سه ماه پایانی سال ۲۰۱۴ میلادی با ۵.۵ درصد افزایش روبرو شد.}

^{ایتارتاس : نخست وزیر روسیه گفت: روسیه قصد دارد نهایت استفاده از همسایگی با منطقه اقیانوسیه-آسیایی را در ارائه فناوری و نوآوری، بکند.}

گناهان گالبرایت

محمد مالجو

^{جان کنت گالبرایت}

^{وقتی در زمستان سال 2006 سردبیر یکی از پرنفوذترین نشریه‌های اقتصادیِ دگراندیش از هزاران مشترکِ نشریه ی خویش دعوت کرد تا در یک رأی گیری اینترنتی هر کدام نام پنج تن از بزرگ ترین و مؤثرترین اقتصاددانان سده ی بیستم را برشمارند}

^{گمانه زنی های فراوان و پیش بینی-های بی شماری صورت گرفت، هم در فضای مجازی و هم میان گروه های مختلف اقتصاددانان و اهل حرفه. هنوز سی روز نگذشته بود که نتایج رأی گیری منتشر شد و حرف و حدیث ها به پایان رسید: رتبه ی اول به جان مینارد کینز اختصاص یافت، رتبه ی دوم به یوزف شومپتر، و رتبه ی سوم به جان کنت گالبرایت. کینز، اقتصاددانِ پرآوازه ی انگلیسی و معمار غایبِ اقتصادهای غربی در دوره ی رونقِ پس از جنگ جهانی دوم، در سال 1946 درگذشته بود. شومپتر، اقتصاددانِ مشهوری که کسانی او را حتی هم سنگِ آدام اسمیت و کارل مارکس خواند ه اند، در سال 1950 چشم از جهان فرو بسته بود. اما گالبرایت که در سال 1908 به دنیا آمده بود نیمه ی دوم سده ی بیستم را نیز سراسر به سلامت زیست، زمستان 2006 را گذراند، و 29 آوریل 2006 در نود و هفت سالگی به مرگ طبیعی درگذشت.}

^{جایزه ی نوبل اقتصاد به منزله ی بااهمیت ترین جایزه در صنف اقتصاد فقط به اقتصاددانانی اعطا می شود که در قید حیات باشند. وقتی در سال 1969 برندگان اولین جایزه ی نوبل اقتصاد اعلام شدند گرچه سالیانی از فوت کینز و شومپتر گذشته بود گالبرایت اما زنده بود. تا هنگام مرگ گالبرایت دقیقاً سی و شش بار امکان اعطای جایزه ی نوبل اقتصاد پدید آمده بود. هر بار، نظر به آورده های فراوانِ گالبرایت برای اندیشه ی اقتصادی، بسیاری از اهل حرفه پیش بینی می کردند این بار بالاخره دیگر نوبت به گالبرایت رسیده است. این پیش بینی ها هیچ گاه تحقق نیافت. چرا کمیته-ی تعیین جایزه ی نوبل هرگز جایزه ای به جان کنت گالبرایت اختصاص نداد؟}

گفت‌وگو با اریک ج. هابزباوم: تاریخ بزرگ سرمایه‌داری

 

^{ترجمه ناصر فکوهی}

^{اریک هابزباوم بنیان‌گذار گاهنامه‌ی «گذشته و حال» (Past and Present) و تاریخ‌دان مشهور و نویسنده‌ی کتاب «عصر نهایت‌ها» است. آثار وی را باید جزو جریان تاریخ‌شناسی بریتانیایی ملهم از مارکسیسم و متخصص تاریخ سرمایه‌داری جای داد. تلاش هابزبام آن بوده است که تاریخ جوامع معاصر را از نظرگاه اجتماعی از دوران صنعتی‌شدن تا امروز ترسیم کند و در این راه به‌خصوص به شورش‌ها، زایش‌جوامع صنعتی و ملی‌گرایی‌ها توجه شده است.
اریک هابزباوم مورخ انگلیسی با کتاب‌های «عصر انقلاب‌ها (1848-1789)»، «عصر سرمایه (1875-1848)» و عصر امپراتوری‌ها (1914-1875)» تلاش کرد تحول سرمایه‌داری را در جوامع مدرن و صنعتی ترسیم کند. در سال 1994، وی آخرین بخش از کار خود را با عنوان «عصر نهایت‌ها، تاریخ کوتاه قرن بیستم (1991-1914)» منتشر کرد. به عقیده‌ی هابزبام این تاریخچه‌ی کوتاه قرن بیستم به سه بخش قابل تقسیم است: نخست «عصر مصیبت‌ها» در فاصله‌ی 1914 تا 1945، سپس «عصر طلایی» در فاصله‌ی 1945 تا 1970 که در طول آن جوامع صنعتی تغییرات عظیمی را تجربه کردند و سرانجام بحران عمومی که مهم‌ترین واقعه در طول آن فروپاشی رژیم‌های کمونیستی و ازهم‌گسستگی اتحاد جماهیر شوروی بود.}

جامعه شناسی پول: گذشته، حال و آینده

ماتیو دفلم ترجمه شایسته مدنی

^{نظریه اجتماعی زیمل با گذشت دهه ها، رقیبان برجسته ای پیدا کرده است، به خصوص با ظهور مطالعات فرهنگی و بحثهای مدرنیته و پست مدرن بیشتر شاهد  حضور این رقیبان هستیم (Backhaus 1998, Blegvad 1989, Dahme 1990, Featherstone 1991, Gross 2001, Scaff 1988, C. Turner 1989, Weinstein 1990, 1993). جامعه شناسی پول موضوع مورد علاقه جامعه شناسان بوده و بارها مورد بازبینی قرار گرفته است (Baker & Jimerson 1992, Condominas 1989, Ingham 1998, Singh 2000, Zelizer 1994). البته مطالعه پول هیچ گاه از جامعه شناسی دور نبوده است. تحلیل های کارکری پارسونز و اسملسر از پول به عنوان واسطه عمومی در تعامل، قابل توجه هستند؛ همین طور مفهوم بازآفرین لومان از پول (1985)، رساله هابرماس در مورد تجمع پولی در زیست جهان (1981) و بحثهای گیدنز از پول و اعتماد در نظریه ساختاری اش از مدرنیته (1990-1991) مثالهایی از این دست هستند. گرچه هیچ کدام از این نویسندگان اساس نظریاتشان را بر نظریه زیمل قرار نداده اند. برای مثال هابرماس، مفهوم پول را خارج از ارزیابی انتقادی پارسونز بسط داد و جملات زیمل تنها سه بار در تحلیل او از نظریات مدرنیته تکرار شده است. فلسفه موضوعی زیمل برای هابرماس از دیدگاه فرامتافیزیکی در نظریه ارتباطات، غیرقابل قبول است. همچنین به عقیده گیدنز "فلسفه پول" دور از دسترس ترین و فریبنده ترین رابطه بین پول و مدرنیته است و به طور خلاصه گیدنز فقط از مفاهیم اعتماد و فضای زیمل استفاده  می کند.}

اقتصاد و فرهنگ

شایسته مدنی

^{د. یونگ، الکه ، 1390، اقتصاد و فرهنگ (در باب ارزشها، علم اقتصاد و کسب و کار بین المللی)، ترجمه سهیل سمی، زهره حسین زادگان، نشر ققنوس، چاپ اول، 420 صفحه
از اوایل دهه نود، فرهنگ بار دیگر در حوزه تحلیل اقتصادی مطرح شد، حال آن که در بخش اعظم نیمه دوم قرن بیستم محلی از اعراب نداشت. در آن دوره، دیدگاه غالب در اقتصاد بر رفتار منطقی استوار بود، و به زمینه ای که فرایند تصمیم گیری در آن تحقق می یافت توجهی نمی شد. در عالم اقتصاد، ضرورت توجه به فرهنگ به مثابه عاملی تبیینی نخستین بار در دو حوزه احساس شد، حوزه هایی که محققان در آنها با تفاوتهای فرهنگی روبرو شدند، یعنی اقتصاد توسعه و بازرگانی بین المللی. از آنجا که اکثر محققانی که در مورد توسعه کشورهای توسعه نیافته مطالعه می کنند شهروندان کشورهای صنعتی هستند، ناگزیر با تفاوتهای میان کشورهای زادگاه خود و جوامع مورد تحقیقشان روبرو می شوند. این تفاوتها هر چه بیشتر باشند، گرایش محققان به تشریح این تفاوتها بر حسب فرهنگ نیز عمیق تر خواهد شد. بر همین مبنا، عدم پیشرفت در روند توسعه اقتصادی بی هیچ شک و تردیدی به حساب عقب افتادگی فرهنگی گذاشته، و پیشرفت غیرمنتظره اقتصادی نیز نتیجه ارزشهایی خاص در فرهنگی بیگانه قلمداد می شود (جنوب ایتالیا برای مورد نخست و ژاپن نمونه مورد دوم قلمداد می شود). در این رویکرد فرهنگ مستمسک برای شرح آن چیزی است که محققان از درکش عاجزند (فصل سوم کتاب به این موضوع می پردازد).
محققان بازرگانی و بین المللی جزو نخستین افرادی بودند که به اهمیت تفاوتهای فرهنگی در معاملات بین المللی اذعان کردند.}

دولت ها امانتدار ثروت ملی نیستند

 

^{علی دادپی/ اقتصاددان}

^{علی دادپی استاد دانشگاه کلایتون آمریکا در مورد اظهارنظر محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت یازدهم که قاطعانه از امکان اداره کشور بدون نفت گفته بود، می‌گوید این امر امکان‌پذیر است اما در عالم نظر. از دید او دولت و شرکت‌های دولتی در حال حاضر بیش از آنچه تصور می‌شود به نفت وابسته‌اند و امکان ادامه حیات بدون نفت را ندارند.}

^■■■

^{‌سخنگوی دولت چندی قبل در یک اظهارنظر اعلام کرد می‌توان کشور را بدون نفت اداره کرد. این اظهارنظر را چطور ارزیابی می‌کنید؟}

^{واقعیت این است که از جنبه نظری، امکان اداره کشور بدون درآمدهای نفتی وجود دارد. در این گزاره شکی نیست اما آیا از نظر عملی هم چنین امکانی وجود دارد؟ آن هم در حالی که شرکت‌های دولتی هیچ گونه درآمدزایی ندارند و هزینه‌زا هستند؟ علاوه بر این در کشور ما نظام بازار وجود ندارد که بتواند سیگنال‌های قیمتی درست ایجاد کند و بر اساس آن سیگنال‌ها اقتصاد مسیر خود را مشخص کند. بگذارید باز هم تاکید کنم از نظر تئوریک امکان اداره کشور بدون نفت وجود دارد اما اگر ما در شرایط فعلی این حرف را می‌زنیم احتمالاً به خاطر این است که می‌خواهیم به خودمان روحیه بدهیم. ببینید اگر یک نفر به دنبال متناسب کردن اندام خود است چه باید بکند؟ باید منظم ورزش کند و تغذیه مناسب داشته باشد و قس علی هذا. یعنی او می‌تواند اندام متناسب و سالم داشته باشد اما آیا اراده و توان این کار را هم دارد؟ ما یک دهه رونق نفتی و درآمدهای بالا را با غفلت و هزینه‌کرد تمام درآمدها سپری کرده‌ایم و اکنون که با وجود وابستگی و عادت به این ولخرجی درآمدمان کاهش یافته به فکر اداره کشور بدون نفت افتاده‌ایم. ما از این نکته غافل مانده‌ایم که الگوی مصرف انرژی در دنیا تغییر کرده است. در دهه 70 میلادی که قیمت نفت افزایش یافته بود، کشورهای جهان در جهت تغییر الگوی مصرف انرژی تلاش و هزینه زیادی کردند. برای کاهش مصرف در زمینه عایق‌سازی، بهینه‌سازی مصرف برای گرمایش و تولید وسایلی که مصرف کمتر و بازدهی بیشتری داشته باشند، هزینه زیادی شد. حتی برای تحقیق و توسعه در این حوزه نیز سرمایه‌گذاری هنگفتی شد. در نتیجه تقاضای کشورهای توسعه‌یافته کاهش پیدا کرد و حتی در دوره‌های ارزانی نفت نیز دیگر خبری از آن ریخت‌وپاش‌ها و مصرف‌های بالا نشد.}

هفت درس بزرگ امارات

^{مردم عرب، عمدتاً مردمانی مهمان دوست هستند. اماراتی ها، این سنت دیرین عربی را به اقتصاد گردشگری هم گره زدند. بدین ترتیب، گردشگران سراسر جهان بی هیچ واهمه ای راهی این کشور و مشخصاً دوبی شدند تا در جایی که هیچ کس درباره مذهب و ملیت شان نمی پرسد و سلیقه ای بر ایشان تحمیل نمی کند، مورد احترام واقع شوند.
امارات متحده عربی؛ کشوری که در 43 سالی که از استقلالش گذشته، توانسته است بیش از بسیاری از ممالک دارای تاریخ و تمدن و وسعت، بدرخشد و سری در میان سرها داشته باشد.}

 

^{سرزمینی که امروز به نام "امارات متحده عربی" شناخته می شود، یک قرن پیش، موطن بادیه نشیانی بود که به سختی روزگار می گذراندند. قحطی دهه های 1930 و 1940 میلادی عرصه را چنان بر مردمان آن دیار تنگ کرد که چاره ای جز سرخ کردن و خوردن ملخ های پرشمار بیابان نداشتند.}

^{با این حال، مردم آن سرزمین، خود را محکوم به گم شدن در میان توفان های شن و محو شدن در تاریخ ندانستند. آنها تصمیم گرفتند خاک را به طلا تبدیل کنند و بی هیچ مبالغه ای این کار را کردند و از این رو ، پر بیراه نیست به مردم این سرزمین و حاکمان دوراندیش آن لقب کیمیاگر داد.}

«کمیابی»، «انتخاب» و مشکل اصلی اقتصاد

^{احمدسیف}

^{کم نیستند اقتصاددانانی که معتقدند عمدهترین مشکل و مسئلهی اقتصاد «کمیابی» از سویی و «انتخاب» از سوی دیگر است. این دو مقوله به طور تنگاتنگی با هم مربوطند و رابطه‌ی علییت نیز از کمیابی به انتخاب می‌رسد. یعنی اگر «کمیابی» وجود نمی‌داشت، «انتخابی» نیز ضروری نمی‌شد}

^{و به یک معنا، «مشکل اقتصادی» هم نداشتیم.
علت اصلی کمیابی هم «نامحدود بودن» خواسته‌های بشر و محدودیت امکانات تولیدی است که به‌ناگزیر به «انتخاب» می‌رسد. این که درباره‌ی این «انتخاب‌ها» چگونه تصمیم‌گیری می‌شود سر از نظام‌های اقتصادی مختلف درمی‌آورد. در اقتصاد سرمایه‌داری، نیازها و انتخاب‌ها فردی، و کانال تصمیم‌گیری هم «نظام بازار» است. 
همین جا به اشاره بگویم و بگذرم که همین که از «نظام بازار» سخن می‌گوییم که در آن «نهار مجانی به کسی نمی‌دهند»، به‌ناچار باید به عامل دیگری نیز توجه کنیم و آن این که آن «نیازی» که از طریق نظام بازار عمل می‌کند، مختصات ویژه‌ای دارد. یعنی در اینجا داریم به‌واقع از «تقاضای موثر» سخن می‌گوییم که علاوه بر «نیاز فردی» یک بُعد پولی هم دارد. نظام بازار در ناب‌ترین شکل خویش به نیاز آدم‌های بی‌پول پاسخ نمی دهد.
از «کمیابی» آغاز می‌کنیم.}

اندیشمندان حوزه اقتصاد افلاطون

 

^{شایسته مدنی}

 

^{افکار اقتصادی افلاطون بر پایه اخلاق بنا شده بود، وی که پستی های زمان خود را در جمع آوری ثروت می دید، عقیده داشت که پول و فضیلت دو کفه ترازو هستند و ممکن نیست که یک طرف ترازو بالا رود بدون آنکه طرف دیگر آن پایین نیاید. او دلبستگی به پول و ثروت را تقبیح و رباخواری را محکوم کرده بود و به مردم توصیه می کرد به جای طلا و نقره برای فرزندان خود فضیلت و تقوا را به ارث بگذارند}

منشاء مصرف‌کنندگان مدرن

 

^{ژان دووری برگردان شایسته مدنی}

^{انسان یک موجود مصرفی است. بدون تردید، ما برای بقا به غذا، لباس و سرپناه نیاز داریم. اما به جز اینها، حتی افراد بسیار فقیری که مصرفشان ظاهرا محدود به نیازهای ضروری و حیاتی مثل غذا و لباس و سرپناه و غیره دیده شده است نیز به مصرف‌هایی نیاز دارند که فراتر از تامین بقایشان است، مثلا استفاده از یک شیء کوچک برای راحتی و لذت و یا برای تمایز و دکوراسیون، که نشان‌دهنده‌ی پایگاه آنها بوده و یا معنایی برای رهاشدنشان از این شرایط داشته باشد. همه‌ی ما، چه فقیر و چه غنی، مصرف‌کننده هستیم. آدام اسمیت در کتاب «ثروت ملل» میگوید: «مصرف تنها دلیل و تنها هدف هرگونه تولید است». اما اگر مصرف یک پدیده‌ی جهانی و به قدمت خود انسان است، از چه تاریخی می‌توانیم به عنوان تاریخ حضور مصرف‌کنندگان مدرن سخن بگوییم؟}

^{به عقیده‌ی اکثر اقتصاددانان، این سوال به اشتباه مطرح شده است. آنها می‌گویند که مصرف‌کنندگان مدرن زمانی پدید آمده‌اند که تولید مدرن آغاز شده بود. وقتی که تکنولوژی، نهادها، تجارت و حکومت دست به دست هم دادند تا انقلاب صنعتی را به راه اندازند، دنیای جدید مصرف کالاها پا به عرصه گذاشت. طبق قانون بازار، عرضه، تقاضای خود را ایجاد می‌کند و بدون شک این آخرین حرف درباره‌ی این موضوع نیست، اما بازتابی از تمایل طبیعی اقتصاددانان به این مساله است به ویژه زمانی که می‌خواهند رفتار مصرف‌کنندگان را تبیین کنند.}

چرا اقتصاد ارتدوکس شکست می‌خورد

 

^{کارلوس کاسترو / ترجمه‌ی پرویز صداقت}

 

 

^{پل کروگمن در کتاب «توسعه، جغرافیا و نظریه‌ی اقتصادی» می‌گوید دلیل آن که برخی نظریه‌های اقتصادی را اقتصاددانان به شکل گسترده‌ای به کار نمی‌گیرند این است که نمی‌توانند با آن‌ها مدل ریاضی بسازند. وی در ادامه بر بسیاری از اندیشه‌های درست تاکید می‌کند}

^{که نمی‌توان آن‌ها را مدل‌سازی ریاضی کرد. مایکل پرلمان در کتاب «اقتصاد راه‌آهن: خلق اسطوره‌ی بازار آزاد» می‌گوید که دلیل دیگری هست که اقتصاددانان این نظریه‌ها را نمی‌پذیرند: برخی نظریه‌ها به دلایل ایدئولوژیک رد می‌شوند چرا که بازار آزاد، اعتقادی آیینی است. پرلمان از فرانسیس واکر، نخستین رییس انجمن اقتصادی امریکا نقل می‌کند که گفت بازار آزاد «صرفاً آزمون ارتدوکسی اقتصاد نیست. از این اصطلاح برای تصمیم‌گیری در این زمینه استفاده می‌شود که آیا یک نفر اصلاً اقتصاددان است یا خیر» (102). به عبارت دیگر برای این که اقتصاددان باشی، به‌ویژه در دوران پس از شوروی، باید با اقتصاد آزاد موافق باشی ـ یعنی معتقد باشی که بازار به نحو کارآمدی منابع را تخصیص می‌دهد و این که شغل اقتصادداتان تعیین درست قیمت‌هاست.}

سرمایه داری: بحران اجتماعی یا اقتصادی

^{ناصر فکوهی}

^{بحث خود را با تاکید بر نکته‌ای اساسی شروع کنیم:* لزوم پرهیز از نوعی تفکر خودمدارانه و خود محوربینانه نسبت به مسایلی که در جهان امروز می‌گذرد، و توجه به این امر که ما امروز بیش از هر زمان دیگری در جهانی زندگی می‌کنیم که عناصر تشکیل‌دهنده‌ی آن در ارتباطی پیوسته و موثر با یکدیگر قرار داشته و عمل می‌کنند}

^{، بنابراین سر را در لاک خود فروبردن و برای خود گفتن و نوشتن و شعاردادن نه تنها گرهی از گره‌های تودرتوی مشکلات ما نمی‌گشاید بلکه خود یک سازوکار تحمیق‌کننده‌ی نظام جهانی است که تلاش می‌کند با تقلیل‌دهندگی اندیشه به ساده ترین اشکال آن، امکان عملی رشد و پویش و تاثیر گذاری آن را از میان ببرد. 
با توجه به این موضوع، بحران «اقتصادی» امروز «غرب»، که بیشتر بحرانی است که جهان توسعه‌یافته با سیاست‌های نادرست و هژمونیک خود ایجاد کرده، تا این‌که خود قربانی‌اش باشد، نه یک مسئله‌ی جدید، بلکه نمود جدیدی از مسئله‌ای است که از مدت‌ها پیش آغاز شده و از این لحاظ، این بحران را شاید بتوان تنها با واقعه‌ی یازده سپتامبر قابل مقایسه دانست. متفکران بسیاری اظهار کردند که جهان بعد از یازده سپتامبر به جهان دیگری تبدیل شده است و امروز به گمان من می‌توانیم باز هم بر این نکته پای فشاریم که این واقعه‌ی جدید نیز ورود ما به جهانی جدید را نشان می‌دهد.}

هوش بالای ایرانیان تا چه اندازه به کار اقتصاد می آید

 ^{همواره یکی از اساسی ترین دغدغه های سرمایه گذاران  و صاحبان کسب و کار، میزان امید به آینده ی فعالیت آن بنگاه اقتصادی است و مقدار هرچه بیشتر این مولفه، در کشورهایی که در حال طی انواع بحران ها در جامعه از قبیل تغییر زیرساخت های سیاسی، شرایط اجتماعی، روابط بین الملل و... هستند، نقش به سزایی در افزایش قابلیت اطمینان سرمایه گذاری ایفا خواهد کرد.}

^{حال با در نظر گرفتن این فرض، سیاست گذاران بنگاه های اقتصادی در کشور ما نیز جهت راه اندازی کسب و کار جدید یا توسعه و بهبود شرایط موجود، به دنبال پاسخ های به نسبت روشنی برای سوالاتی از این دست هستند که:}

1. ^{احتمال موفقیت یک بنگاه اقتصادی در بلند مدت با توجه به سوابق بنگاه های مشابه در کشور به چه میزان است؟}
2. ^{ریسک هایی که سرمایه گذاران در طول مراحل ایجاد، رشد و بلوغ یک کسب و کار با آنها مواجهند شامل چه مواردی با چه ضریب وزنی است؟}
3. ^{هزینه های تاسیس یک بنگاه اقتصادی و مدت زمان بهره برداری تابع چه قوانین و شرایطی است؟}
4. ^{چرا بنگاه های اقتصادی فعال با قدمت بیش از 30 سال به ندرت در عرصه اقتصادی کشور دیده می شوندو عمر محدود کسب و کارهای موجود ناشی از چیست؟}

^{پیش از پرداختن به مباحث علمی و اقتصادی و سیاست هایی که دولت در این راستا به کار می گیرد می توان با تشبیه فضای کسب و کار به یک فضای بازی که بازیکنان آن کارآفرینان داخلی و خارجی هستند٬ درک مسئله را ساده تر کرد.}

^{بازی پرتاب سکه را در نظر بگیرید که تعداد بازیکنان آن دو نفر است با توجه به اینکه احتمال برد برای هر یک از طرفین 50% می باشد و با فرض اینکه هر بار پرتاب هزینه ای در بر نداشته باشد به نا به قضایای آمار و احتمال با تکرار بازی به اندازه ی کافی هیچ کدام دربلند مدت برنده نخواهند شد و در صورتیکه به ازای هر بار پرتاب هزینه ای متحمل شوند نه تنها برنده نخواهند بود بلکه به میزان هزینه پرتاب بازنده هم خواهند بود.}

^{در صورتیکه تعداد بازیکنان افزایش یابد هزینه ی بازی و به عبارتی ریسک برنده شدن افزایش یافته و احتمال برنده شدن کاهش می یابد.با این مثال ساده می توان  این قضایا را به فضای کسب و کار تعمیم داد.}

آثار تحریم بر رشد اقتصادی

 

علی سرزعیم

^{همه مردم ایران شدت گرفتن وخامت وضعیت اقتصادی را در زندگی روزمره خود پس از وقوع تحریم‌ها لمس کرده‌اند و این واقعیتی غیرقابل انکار است اما ...}

 ما به‌عنوان دانش‌آموختگان رشته اقتصاد موظف هستیم تا قدری از شهود عمومی فراتر رفته و با نگاهی تحلیلی و عمیق‌تر رابطه تحریم و افت وضعیت اقتصادی را واکاوی کنیم.

تحلیلی که تیم اقتصادی دولت در گزارش اول خود از چرایی وقوع رکود تورمی منتشر کرد، نشان داد که افول اقتصاد ایران از سال1386 شروع شده بود و اقتصاد ایران با عدم تعادل‌های شدیدی مواجه شد که انتظار می‌رفت دیر یا زود اثرات خود را بر اقتصاد ایران ظاهر کند. آنچه تحریم‌ها موجب شد تسریع ظهور تبعات سیاست‌های اقتصادی غلطی بود که در گذشته اتخاذ شد.

 به‌عنوان مثال، تثبیت نرخ ارز در فضای تورمی، شروع پروژه وسیع مسکن مهر بدون تدارک منابع مالی لازم، معوق کردن مطالبات پیمانکاران به‌دلیل کنترل نرخ خدمات دولتی و فشار به بانک‌ها در جهت اعطای تسهیلات تکلیفی همه و همه نمونه‌یی از اقداماتی است که از سال‌ها قبل از شدت گرفتن تحریم اثرات خود را بر اقتصاد شروع کرد اما ظهور همه‌جانبه این اثرات با وقوع تحریم تسریع شد. همین مساله افرادی که با دانش اقتصاد آشنا نیستند را به این اشتباه انداخت که تحریم علت اصلی کاهش رشد اقتصادی است.

اگر بخواهیم مثالی بزنیم مثل آن می‌ماند که کسی در مغزش توموری ایجاد شده اما از آن غافل است و این تومور روز به روز بزرگ‌تر می‌شود. اتفاقی حین بازی، به زمین می‌خورد و سر شکسته می‌شود. پزشکان برای حصول اطمینان با عکسبرداری متوجه وجود تومور می‌شوند. در اینجا نباید صرفا سر شکستن را عامل مشکل قلمداد کرد بلکه باید شکسته شدن سر را فرصتی قلمداد کرد که از وجود مشکلی عمیق‌تر پرده‌برداری کرده است.

چرا فساد اقتصادی گسترش می یابد؟

^{در سال های اخیر نمونه های بیشتری از فسادهای اقتصادی در کشور مطرح شده است. اگر تا سال های فساد 123 میلیارد تومانی فاضل خداداد به عنوان رکوردار اختلاس ها بر سر زبان ها بود، در سال های اخیر رکورد فساد 3 هزار میلیارد تومانی مه آفرید امیر خسروی بلافاصله از سوی بابک زنجانی با فساد 9 هزار میلیارد تومانی شکسته شد. پس از آن از فساد 12 هزار میلیارد تومانی بانکی سخن گفته شد تا مشخص شود در سال های گذشته اتفاقاتی ناخوشاسند در فضای اقتصادی رخ داده است. برای بررسی چرایی شکل گیری این فساد ها گفتگوی کوتاهی با فرشاد مومنی، اقتصاددان انجام داده‌ایم.}

^{فساد اقتصادی چگونه طی سال های اخیر ابعاد گسترده تری به خود گرفته است؟}

^{مسئله فساد مالی یک پدیده بین رشته‌ای و یا فرا رشته‌ای است. بنابراین زمانی که بحث منشا گسترش و تعمیق آن مطرح می شود باید در حوزه های مختلف برای شناسایی آن تلاش کرد. به طور کلی گفته می‌شود از میان مجموعه عوامل شناخته شده در فسادهای اقتصادی یک سلسله متغییرهای زمینه ای وجود دارد که اساسا بستر را برای گسترش فسادهای بیشتر فراهم می کند. یکسری از این زمینه ها، ساختار نهادی است که طیف بسیار متنوعی از نیروها در آن وجود دارند البته نباید این نکته را فراموش کرد که بازی مبتنی بر فساد همانند هر بازی دیگری برندگان و بازندگانی نیز دارد. در میان عوامل زمینه‌ای مهمترین عامل، مسئله شفافیت است. در اقتصادهای رانتی، زمانی که حاکمیت به سمت یک دست شدن تمایل پیدا می‌کند، اثر این یک دست شدن این است که کانال‌های اطلاع‌رسانی یا مسدود می‌شوند و یا به صورت کاملا غیرمحسوس دست کاری می‌شوند.}