گفت‌وگو با دکتر علینقی مشایخی، رئیس موسسه آموزش عالی IBS و استاد مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف

برای اینکه ترکیب دانش جهانی مدیریت و ویژگی‌های محیطی کشور را در آموزش مدیریت در نظر بگیریم، باید افراد با تجربه را که در همین محیط بومی کار کرده‌اند، در دوره‌هایی که دانش بشری ارائه می‌شود شرکت دهیم. اگر بخواهیم بهره‌وری سازمان‌هایمان بالا برود، نمی‌توانیم خودمان را بی‌نیاز از دانشی بدانیم که استعدادهای دنیا برای اداره یک سازمان خوب آن را توسعه داده‌اند. بنابراین باید حتما از این دانش که نتیجه دستاورد بشری است استفاده کنیم و آن را به کار بگیریم. خوب اداره شدن سازمان‌های موجود و موفقیت سازمان‌های جدید منوط به استفاده از دانش مدیریت است. 

 

در ابتدا خودتان را معرفی کنید و مختصری از فعالیت‌های مدیریتی‌تان بگویید.

تحصیلات اولیه من در زمینه مهندسی مکانیک بوده است و سپس در مدیریت دکترا گرفتم. بعد از برگشت به ایران در راه‌اندازی دوره‌های مختلف برنامه‌ریزی و مدیریت فعال بودم. از آخرین کارهایم پایه‌گذاری دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف در سال 1378 بوده است. قبل از آن در راه‌اندازی موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه در نیاوران کمک کردم که سازمانی بود برای کارهای برنامه‌ریزی، تحقیق و آموزش در حوزه برنامه‌ریزی که توسط وزارت علوم و سازمان برنامه و بودجه تاسیس شد. قبل از آن در دانشکده صنعتی اصفهان با عده‌ای از همکارانمان مهندسی سیستم‌های اقتصادی، اجتماعی و گرایش مهندسی صنایع را در آنجا تاسیس کردیم. بنابراین در حوزه آموزش بعد از برگشتم به ایران دوره‌های مختلف آموزشی و موسسات آموزشی پژوهشی را در حوزه برنامه‌ریزی و مدیریت ایجاد کردم. به سازمان‌های مختلف هم مشاوره دادم و عضو هیات‌مدیره برخی از سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز بوده‌ام. در کنار اینها کمی هم تجربه‌های اجرایی و عملیاتی در کسب و کارهای ایران دارم.

درس‌های مدیریتی از مربیان بزرگ فوتبال

 

 

 

^{کارلوس کی‌روش که سابقه سرمربیگری باشگاه رئال مادرید و تیم‌های ملی پرتغال و ایران را داشته است، می‌گوید: «بازیکنان خیلی مطرح آگاهی عمیقی از خاص بودن و منحصر به فرد بودن استعداد خود دارند که این حس فراتر از تکبر است.» استعدادهای بزرگ می‌دانند کارفرما به آنها نیاز دارد، این موضوع به آنها آزادی عمل می‌دهد تا قوانین رفتاری را زیر پا بگذارند.}

^{وقت ناهار روز بازی فینال لیگ قهرمانان اروپا در سال 2012، روبرتو دی ماتئو، مربی وقت تیم چلسی 10 بازیکن از 11 بازیکن خود را انتخاب کرده بود و فقط نمی‌توانست تصمیم بگیرد که چه کسی باید هافبک چپ بازی کند. این بازیکن باید مقابل آرین روبن و فیلیپ لام، بازیکنان مطرح بایرن مونیخ بازی می‌کرد.}

4 رکن رهبری اقیانوس آبی

عموما بیشتر برنامه‌های مدیریتی برای تقویت مهارت‌های شناختی و رفتاری مدیران است؛ با این فرض ضمنی که این امر در نهایت به عملکرد بالا می‌انجامد. بنابراین مدیران می‌خواهند تا ویژگی‌هایی مثل خودآگاهی، استقلال و انتقال فکر را تقویت کنند؛ همه این ویژگی‌ها به خوداندیشی و درون‌گرایی عمیق نیاز دارد تا با وجود انسان وفق داده شود. گرچه ترویج چنین ارزش‌هایی مهم هستند، اما زمانی که از افراد خواستیم تا به این برنامه‌ها توجه کنند اکثر آنها بیان کردند که تغییر قابل‌توجهی در کیفیت مدیریت مشاهده نکرده‌اند. یک مدیر اجرایی گفت: « بدون سال‌ها تلاش، چگونه می‌توانید شخصیت یک فرد یا ویژگی‌های رفتاری او را تغییر دهید؟ اگر مدیران این ویژگی‌های شخصی را بپذیرند و آنها را درونی سازند، آیا واقعا می‌توانید آن را اندازه‌گیری و تعیین کنید؟ پاسخ این سوال از نظر تئوری بله است، اما در واقعیت بهترین بودن دشوار است.» در کل اغلب میلیون‌ها دلار خرج می‌شود، علاقه ایجاد می‌شود، اما در مدیریت واقعی تغییری صورت نمی‌پذیرد.
مطمئنا مدیران نمی‌خواهند رهبران ضعیفی باشند. مشکل این است که آنها درک روشنی از اینکه چه تغییراتی لازم است تا بهترین عملکرد را در هر نفر شناسایی کنند و به بیشترین اثر‌گذاری برسد، ندارند. ما معتقدیم رهبران سازمانی می‌توانند از طریق رویکردی که آن را «رهبری اقیانوس آبی» می‌نامیم، به این درک برسند. اصطلاح استراتژی اقیانوس آبی را «دبلیو چان کیم» کره‌ای و «رنه مابورنیا» آمریکایی که هردو استاد دانشگاه اینساد فرانسه هستند در سال 2005 میلادی با نوشتن کتابی به همین نام سر زبان‌ها‌ انداختند. این رویکرد از تحقیقات ما در مورد استراتژی اقیانوس آبی و مدلی که برای ایجاد فضای بازار جدید از طریق تبدیل افراد غیرمشتری به مشتری طراحی کرده‌ایم الهام می‌گیرد و مفاهیم و چارچوب‌های تحلیلی را برای کمک به رهبران سازمانی به‌کار می‌گیرد تا اقیانوس آبی استعدادها و انرژی‌های سازمان خود را به سرعت و با هزینه کم کشف کند.
به اعتقاد مولفان استراتژی اقیانوس آبی استراتژی‌های سنتی ریشه در مدل‌های نظامی دارند و فضای رقابت آنها به اقیانوس سرخ می‌ماند. اقیانوس سرخ در فضای بازاری ثابت تعریف می‌شود که مرتبا رقبای جدیدی وارد فضای محدود آن می‌شوند. بعضی شرکت‌ها برای فرار از این چرخه رقابت شدید و رودررو، با نوآوری در ارزش، فضای بازاری جدیدی خلق می‌کنند که به تعبیر مولفان، نامش اقیانوس آبی است و در آن رقابت معنا ندارد؛ چون آورده هرکسی در این بازار محصول ابداعی است که دیگران از آن محرومند.

مدیر ساندویچی به چه مدیری گفته می‌شود

^{مدیران ساندویچی به مدیران کارآفرینی گفته می‌شوند که در آغاز کار خود ناچارند همه امور کسب‌وکار خود را در پشت یک میز و صندلی معمولی و در حالی که در حال خوردن ساندویچ تخم‌مرغ و گوجه خود هستند اداره کنند و این شروع منحنی رشد شرکت‌ها و دادوستدهای بسیاری است که از بسیار کم آغاز کرده و به بسیار زیاد رسیده‌اند.}

^{برخی ویژگی‌های مدیران ساندویچی
مدیران کارآفرین را که امروزه با القاب و نام‌های گوناگونی می‌شناسند در آغاز و در ابتدای راه عموما دارای ویژگی‌هایی بودند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
1- مدیران موفق ساندویچی ساده‌سازی فرآیندها را بلدند. به زبان دیگر یک مفهوم ساده و منطقی را نه‌تنها پیچیده نمی‌کنند بلکه در ساده‌سازی پیچیدگی‌ها نیز کوشا هستند و اصل و جوهره موضوع را به‌خوبی درک می‌کنند.
2- مدیران موفق ساندویچی انعطاف‌پذیری خوبی دارند البته این به آن مفهوم نیست که در برابر اصول اخلاقی و پذیرفته‌شده کوتاه بیایند.
3- مدیران موفق ساندویچی چندمهارتی هستند و می‌توانند در زمان صرف صبحانه علاوه بر رسیدگی به برنامه‌های روزانه به‌صورت‌های مالی نیز رسیدگی کنند و برنامه فروش و تولید را سامان دهند.
4- ساندویچی‌ها در آغاز بسیار سختکوش‌تر از بقیه‌اند و مردم آنها را عموما با سختکوشی و پیگیری می‌شناسند.}

اقتصاد: نقش مدیران

 

^{دومینیک فرانسچتی برگردان باقر جهانبانی}

^{بی شک تصادفی نیست که طی چند ماه، سه کتاب در مورد کارمندان عالی رتبه( مدیران، مسئولان، پزشکان و غیره) نگاشته می شود.
جرار دومینیل ودومینیک لوی دو اقتصاد دان، چندین سال است که به تجدید تجزیه وتحلیل مارکسیستی ساختار طبقاتی پرداخته اند. آنها در آخرین کتاب خود،  بر سر دو راهی بزرگ(۱)، پدیده مهمی از تاریخ سرمایه داری را برجسته می نمایند: رشد ساختاری« اجتماعی شدن»، اگر بخواهد موفق وسود آور باشد، نیاز به هماهنگی و سازمان یافتگی دارد. این وظیفه به مدیران واگذار شده است. از اوائل قرن بیستم، مدیران بمثابه یک طبقه نقشی محوری داشته اند و از سازشی به سازشی دیگر درغلطیده اند:  گاهی زیر فشار مبارزات مردمی و در چارچوب مصالحه  اقتصاد کینزی به چپ، وگاه با پیوستن به طبقات سرمایه داری مانند دفاع از گرایش  نئولیبرالیسم به راست چرخیده اند.}

^{از بین مفسران کتاب «سرمایه در قرن بیستم(۲)» نوشته تماس پیکتی، چند نفربه موضوع  مدیران که مرکز توجه کتاب است اشاره کرده و به ماهیت دورنمائی که آرزوی نویسنده است، یعنی جامعه « مریتوکراتیک» که این مدیران می بایست اداره کننده آن باشد، توجه نموده اند؟ پیکتی بدون تردید این مدیران را در ۱۰ درصد بالای هرم دستمزد قرار میدهد. بخش جالب وخواندنی کتاب، « ازجامعه رانت خوار تا جامعه مدیران» مستقیما به کارهای  دومینیل ولوی اشاره دارد.}

موانع تاریخی رشد مدیریت شهری در دوره اول مشروطه

تجربه انجمن‌های بلدی

نویسندگان: حسین آبادیان/ محمد بیطرفان
اگرچه درباره ابعاد سیاسی و نظری جنبش مشروطه ایران بحث و بررسی‌های فراوانی صورت گرفته است، محققان کم‌شماری به دستاوردهای اجتماعی این جنبش توجه کرده‌اند.
 به واقع، بعد از دوره مشروطه، نهادهایی در تهران و برخی از شهرهای بزرگ کشور، مثل اصفهان، رشت، انزلی و مشهد شکل گرفت که در نوع خود بی‌نظیر بودند و تجربه‌های منحصربه‌فرد در تحولات ساختارهای اجتماعی ایران به شمار می‌رفتند. یکی از این نهادها که می‌توانست مشارکت جمعی وسیعی به همراه داشته باشد و با اتکا به الگوهای جدید مدیریتی، زندگی شهرنشینان را نظم و نسق بخشد، اداره‌های بلدیه بود. اداره‌های مزبور در دوره مشروطه جایگاه حقوقی مشخصی نداشتند، یعنی با اینکه تشکیل آنها برای رتق‌وفتق امور زندگی مردم شهرنشین و بر اساس مصوبات مجلس شورای ملی اول بود؛ هیچ‌گاه جایگاه حقوقی لازم را به دست نیاوردند. از نظر مالی، وضعیت آنها نامشخص بود؛ به عبارتی، معلوم نبود بودجه‌های ادارات بلدی باید از کجا تامین شود. در این زمینه،  همیشه بین وزارت داخله و وزارت مالیه کشاکش بود. به علاوه، حکام ایالات و ولایات با این انجمن‌ها در ستیز بودند و وجاهت قانونی آنها را با چالش مواجه می‌ساختند. از همه اینها مهم‌تر، رفتار مردم عادی بود که برخی مصوبات انجمن‌های بلدی را نقض می‌کردند، زیرا این مصوبات نظم و انضباط شهری را سرلوحه کار قرار می‌داد و این موضوع برای مردمی که به بی‌نظمی عادت کرده بودند امری پذیرفتنی نبود. بنابراین، علاوه بر اجحاف حکام به انجمن‌های بلدی توده‌های مردم نیز، با نادیده گرفتن مصوبات این انجمن‌ها، باعث ناکارآمدی نظام جدید مدیریت شهری می‌شدند و این چیزی جز هرج و مرج و قانون‌گریزی به ارمغان نمی‌آورد. مقاله حاضر این پرسش‌ها را مطرح می‌کند که ضرورت‌ها و الزامات تشکیل انجمن‌های بلدی چه بود؛ نقش این انجمن‌ها در نظام مدیریت شهری چگونه بود؛ علل و عوامل شکست اقدامات این انجمن‌ها چه چیزهایی بودند. روش تحقیق مقاله حاضر تحلیل محتوای مطالب ذی‌ربط در منابع گوناگون، نظیر اسناد و مطبوعات و کتاب‌های منتشر شده است. با رویکرد مقاله کنونی به نظر می‌رسد مطلبی درباره نظام مدیریت شهری دوره مشروطه منتشر نشده است بلکه هدف مقاله این است که نشان دهد نخستین تجربه مدیریت شهری در برخی شهرهای ایران چه سرانجامی یافت.

مدیران آنها و مدیران ما!

^{در کشورهای توسعه یافته موفقیت مدیر را بر اساس پیشرفت مادی و اقتصادی مجموعه تحت مدیریتش می‌سنجند، در کشور ما موفقیت یک مدیر را نمی‌سنجند، خود مدیر بودن نشانه‌ای از موفقیت محسوب می‌شود.}

^{در کشورهای توسعه یافته مدیران و روسا بعضی وقت‌ها استعفا می‌دهند، در کشور ما عشق به خدمت مانع از این امر می‌شود.}

 

^{در کشورهای توسعه یافته افراد از مشاغل پایین شروع می‌کنند و به تدریج ممکن است ارتقا پیدا کنند، در کشور ما برخی افراد مادرزادی مدیر و رئیس اند و اولین شغل‌شان (در بیست و چند سالگی) مدیریت و ریاست است.}

^{در کشورهای توسعه یافته برای یک مقام دنبال فرد مناسب می‌گردند، در کشور ما برای یک فرد، دنبال مقام مناسب می‌گردند، و حتا در صورت لزوم یک مقام تازه ساخته می‌شود.}

^{در کشورهای توسعه یافته کسی که کارمند ساده است، سه سال بعد ممکن است مدیر شود.  در کشور ما کسی که کارمند ساده است، سه سال بعد هنوز کارمند ساده است، ولی در این مدت سه بار رئیس‌اش عوض شده است.}

شعر طنز : مدیریت جمعی

یک عده دوانند پی چیز گرفتن
عنوان دهان پُر کنی و میز گرفتن

البته فقط دغدغه‌ی خویش نبوده
پُستی که طرف از نفر قبل ربوده

هشدار که در ظاهر آنان نشوی گم
در باطنشان نیست بجز خدمت مردم

گنجی که رسیده است به یکباره به ایشان
تقسیم شده بین عزیزان و رفیقان

با حفظ سمت، حضرت منزل شده آنجا
مسئول امورات خصوصی و خفایا

مادر زن و خواهر زن و دیگر نسَب زن
هیات اُمنایند بلاشک همه حتماً

مسئول حراست پسر هیکلی اوست
از قُطر، همین بس که به اندازه‌ی سیلوست

مسئول اداری و همه کاره‌ی دفتر
یا خواهر ایشان شده یا اینکه برادر

بعد از همه در مرحله‌ی آخر آخر
مادر/ پدرش را بدهد پست مشاور

پیداست که او اهل مدیریت جمعی است
در مسلک ایشان ابداً کار، تکی نیست

شرمنده‌ی این‌گونه مدیران عزیزید
باید همگی هی عرق شرم بریزید

چون سوءتفاهم شد و بیهوده و بیجا
کردید قضاوت همه در مورد آنها

المنت لله که مدیران همه عالی،
هستند و بگردند الهی متعالی

تا رتبه‌ی کشور بشود تک رقمی‌تر!
هم در وسط خاور و هم این‌ور و آن‌ور

رضا احسان‌پور

تحلیلگران بررسی می کنند/ امکان بازگشت به دوران طلایی اقتصاد با حضور سازمان مدیریت ممکن است؟

^{توافق نامه لوزان در کنار بازگشت نهادهای تصمیم ساز مانند سازمان مدیریت و برنامه ریزی امکانات تازه ای را پیش روی اقتصاد ایران قرار داده است.  مرداد سال 86، 20 روز بعد از تاریخی که سازمان مدیریت و برنامه ریزی منحل شد، نشریه برنامه سازمان مدیریت گزارشی از دلایل انحلال این سازمان منتشر کرد. دلایلی که شامل تفکیک نشدن وظایف راهبردی و غیرراهبردی، نبود سازماندهی و ساختار تشکیلات و وظایف مازاد این نهاد در اثر 9 بار تحول ساختاری این سازمان پس از انقلاب تا سال 1385، ضعف تعامل علمی و بهره‌گیری نامناسب از فناوری مناسب، حاکمیت روح انفصال و ضعف انسجام، تناسب نداشتن نیروی انسانی، نبود فرآیند کنترل خروجی‌های سازمان، مشخص نبودن جایگاه و نقش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام اداری و اجرایی کشور، نبود تناسب تشکیلات با مفاد برنامه‌های توسعه و کاهش شفافیت و ارتباطات باز با سایر دستگاه‌ها مهم‌ترین علل تغییر ساختار سازمان مدیریت به اذعان این سازمان می شد.}

هشدار فرشاد مومنی به دولت: فضای پس از توافق را مدیریت کنید

^{ررسی ها نشان می دهد که اثرات توافق لوزان در زمانی بیش از 6 ماه در اقتصاد ایران نمایان می شود. حتی نشانه های که بازارهای مالی طی یک هفته گذشته مخابره کرده اند نیز مشخص می کند که فضای پس از توافق در کوتاه مدت اقتصاد کشور را متحول نمی کند.}

^{تحلیلگران اقتصادی براین باورند که اقتصاد ایران باید خود را با توجه به شرایط جدید هم ساز کند. فرشاد مومنی اقتصاددان نیز چنین اعتقادی دارد. او در این مورد می گوید: اگر از فرصت ایجاد شده در سایه مذاکرات هسته ای و لغو تحریم ها به خوبی استفاده نشود، به وضعیت نابسمان کنونی، دامن زده می شود. نگاه به تاریخ اقتصاد ایران و عبرت گیری از گذشته، برای دولت بسیار ضروری است و هشدار خوبی به نظام سیاست گذاری می دهد. بهترین شاهد در این زمینه تجربه دوره سال های 52 تا 56 است. این ارجاع از زاویه طرز عمل ایران در آن زمان در زمینه جذب سرمایه های خارجی قابل بررسی است. به این دلیل که اکنون هم کسانی چنین گمان می کنند که اگرتوافق صورت بگیرد خارجی ها می آیند و مشکلات ما را حل می کنند. این ذهنیت خام، سطحی و دور از واقعیات جربه شده است. همه ما و رسانه ها باید تلاش کنیم تا این ذهنیت به ویژه در نزد نظام تصمیم گیری و تخصیص منابع کشور، چه قوه مقننه و چه مجریه، اصلاح شود. همه تجربه های دنیا حکایت از این دارد که کشورهایی که قادر به استفاده ثمربخش و اصولی از سرمایه های انسانی و مادی خود نیستند، به طریق اولی قادر به استفاده مؤثر و ثمربخش از سرمایه های خارجی هم نخواهند بود.}

چطور به کودکان در مورد پول و مدیریت مالی آموزش دهیم؟

^{آشنا کردن کودکان با پول، نحوه خرج کردن آن، آموزش فرهنگ پس انداز کردن و کسب درآمد از محورهای مهمی است که خانواده‌ها باید به طور جدی به آن بپردازند.}

^{در این مطلب ما قصد داریم در مورد چگونگی آموزش کودکان در مورد پول صحبت کنیم، چنان که همه می‌دانید مدارس در همه جای دنیا فاقد تخصص در زمینه اینگونه آموزش‌ها هستند ضمن اینکه در جایگاه این آموزش هم نمی‌توانند باشند زیرا کمتر کودکان با مدرسه تعامل مالی دارند بنا بر این این جزء وظایف خانواده‌هاست که با دقت و مداومت در این آموزش، فرزندان خود را مهیای زندگی آینده کنند.}

^{آموزش کودکان در مورد پول بسیار ضروری است و دانشی است که در زندگی آینده به آن نیاز جدی دارند. پس چرا هر چه زودتر این آموزش‌ها را شروع نکنیم و فرصت‌هایی را پیش نیاوریم که به فرزندان خویش نشان دهیم که ارزش پول چیست و چگونه باید آن را مدیریت کنند؟}

^{در این برهه از زمان که رکود اقتصادی سراسر جهان را در بر گرفته ما بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم به فرزندانمان بیاموزیم با پولی که به دست می‌آورند چه باید بکنند، چگونه آن را به شکل صحیح پس‌انداز کنند و چیزهایی را که در مورد مدیریت مالی و بودجه گذاری لازم است بدانند به آنها آموزش دهیم و فرزندان خویش را با دانش پولی صحیح مهیای زندگی و آینده کنیم.}

^{تعداد کودکان با سواد مالی در سراسر دنیا بسیار اندک است. کودکان معمولا تا حدود سن 16-17 سالگی به خوبی با این مفاهیم مالی آشنایی ندارند و این بدان معناست که سال‌های بسیاری را که مناسب آموزش بوده از دست داده‌اند.}

^{وقتی ما به عنوان والدین کودک یا سرپرست او تصمیم می‌گیریم فرزندانمان را در مورد پول آموزش دهیم چگونه باید عمل کنیم؟ آیا شیوه یا تکنیک خاصی نیاز داریم؟}

دو آزمون بزرگ سازمان مدیریت

پرویز خسروشاهی
تبدیل شدن احیای یک سازمان اداری به شعار انتخاباتی، در دنیا کم‌نظیر و شاید هم بی‌نظیر باشد، اما این اتفاق درباره سازمان برنامه در انتخابات سال 92 ایران روی داد. دست‌اندرکاران احیای این سازمان نباید از ارزش و اهمیت واقعیت مذکور غفلت کنند. از زمان مطرح شدن این شعار و پیگیری تحقق آن در رسانه‌ها، حتی بسیاری از مردم عادی که قبلا اسم این سازمان را نیز نشنیده‌ بودند تصور می‌کردند با احیای سازمان مدیریت جلوی بسیاری از بی‌انضباطی‌های مالی گرفته خواهد شد. نحوه عملکرد سازمان در احیای خود و همچنین تهیه برنامه ششم، دو آزمون مهم و بزرگ پیش‌روی سازمان برنامه در این زمینه به‌شمار می‌رود.
در ارتباط با ساختار سازمانی شواهد حکایت از عدم تغییر نگاه و درس نیاموختن از گذشته دارد. اخیرا سازمان مدیریت نمودار سازمانی پیشنهادی خود را منتشر کرده است. ارزیابی این ساختار و اظهارنظر درباره آن بدون ارائه شرح وظایف سازمان در وضعیت جدید، بسیار دشوار است. قاعدتا قبل از نمودار سازمانی باید شرح وظایف سازمان ارائه می‌شد، اما از همین نمودار ارائه شده می‌توان کلیات وظایفی را که سازمان برای خود در نظر گرفته حدس زد. ظاهرا وظایف موجود سازمان بدون تغییر فرض شده و برخی دیگر از وظایف نیز به آن اضافه‌شده و بر آن اساس نمودار سازمانی تدوین گردیده است. در‌صورتی‌که به واقع چنین باشد، باید گفت این وظایف با ده‌ها برابر ساختار پیشنهادی نیز قابل پاسخ دادن نیست. به‌نظر می‌رسد سازمان برنامه قصد دارد به‌جای راهبری توسعه، به مدیریت و ریاست توسعه بپردازد و ظاهرا خود را برای برنامه‌ریزی از نوع جامع آماده می‌کند. کشور ما از دهه 20 شمسی تاکنون رسما 10 برنامه عمرانی یا توسعه را تجربه کرده است.

مدیریت دانش کلید تحقق اقتصاد دانش‌‏بنیان

 

وحید اسلامی

^{اقتصاد دانش‌‏بنیان، اقتصادی است که در آن دانش منبع اصلی توسعه اقتصادی به شمار آمده و سایر عوامل سنتی تولید مانند زمین، نیروی کار و سرمایه در مرتبه بعدی اهمیت قرار دارند.}

به گفته بانک جهانی دانش عنصری است که کشورها را به دو دسته پیشرفته و در حال توسعه تقسیم می‏کند. انگلیسی‏ها اینطور تعریف می‏کنند که اقتصاد دانش‏بنیان "جایی است که دانش و تجربه در ارائه خدمات یا محصولات رقابتی از اهمیت حیاتی برخوردار است". طبق تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع دانش‌پایه مورد توجه خاص قرار می‌گیرند. بنابراین آن روزی که ما بتوانیم درآمد کشور را از راه دانش بدست بیاوریم و چاه‏ های نفت را پلمپ کنیم آن روز، روز خوبی است یا به تعبیر دیگر، آن روزی که بتوانیم دادوستد دانش را در کشور راه بیاندازیم و نسبت صادرات کالاها و خدمات دانش‏بنیان به کل صادرات را افزایش دهیم آن روز، روز خوبی خواهد بود.  این یعنی پیشتازی اقتصاد دانش‏بنیان که در بند 2 سیاست‏های اقتصاد مقاومتی نیز مورد تاکید قرار گرفته است. اقتصاد دانش‏بنیان یادآور موضوع انشا دوران مدرسه است که معلمین در مقاطعی از ما خواسته ‏اند که به این موضوع بیاندیشیم که علم بهتر است یا ثروت؟ شاید در آن زمان این مفاهیم طوری مطرح می‏شد که ذهن را به سمت انتخاب علم می‏برد اما زمان گذشته است و این دو مفهوم در یک راستا قرار گرفته‏‌اند به طوری‏که درآمدزایی و ایجاد ثروت از دانش بحث این روزهای اقتصاد دانش‏بنیان در سطح دنیاست.

نقش‌آفرینی مدیران امور مالی(CFOS) در فرآیندهای تصمیم‌گیری راهبردی

^{مدیریت دو وظیفه کلیدی بر عهده دارد: انجام کارِ درست و صحیح و اطمینان از درست انجام شدن کارهای درست. تا قبل از بحران مالی سال 2008 برای مدیران امور مالی(CFO) تنها در وظیفه دوم (یعنی اطمینان از درست انجام شدن کارها)  قائل به نقش و مسئولیت بودند و در این راستا مدیران امور مالی در درون شرکت‌ها دو نقش اصلی را عهده دار بودند: رئیس حسابداری و مسئول کنترل. اما پس از بحران مالی سال 2008، نقش جدیدی به مسئولیت‌های مدیران امور مالی اضافه شد و آن همانا نقش‌آفرینی بیشتر در فرایندهای تصمیم‌گیری راهبردی در درون شرکت یا به عبارتی نقش آفرینی فعالانه در زمینه انتخاب کارهایِ درست و صحیح است. در واقع مدیران امور مالی در دنیای کسب وکار جدید باید علاوه بر انجام مسئولیت‌های سنتی و متعارف مدیر مالی بودن که تا پیش از این نیز انجام می‌دادند؛ یک نقش جدید را نیز ایفا نمایند و آن نقش آفرینی بیشتر در فرایندهای تصمیم گیری استراتژیک و فشار به اعضای تیم تصمیم‌گیری استراتژیک به منظور ترجمان چشم اندازهای مبهم و نامعلوم و تبدیل آن‌ها به اهداف مشخص و عینی قابل فهم است؛ به نحوی که روشن شود آیا این تصمیم راهبردی می‌تواند منجر به خلق ارزش برای بنگاه گردد یا خیر.  به عبارت دیگر مدیران امور مالی مقدار مناسبی از عمل‌‌گرایی  را به فرایندهای تصمیم گیری راهبردی تزریق می‌نمایند.}

^{برای مدت‌ها نقش مدیر امور مالی(CFO) یک شرکت تنها منحصر به انجام فعالیت‌ها و وظایف سنتی مالی و حسابداری مانند گزارشگری مالی، حسابرسی و افشا، برنامه ریزی مالی، خزانه داری و تعیین ساختار سرمایه و ... بود. اما به دنبال بحران مالی سال 2008، آهنگ تغییرات تکنولوژیک و انتقال فعالیت‌های اقتصاد جهانی از اقتصادهای توسعه یافته به اقتصادهای نوظهور، نقش‌های جدیدی به مسئولیت‌های مدیران امور مالی اضافه شد که برای نمونه می‌توان به نقش آفرینی فعال مدیران امور مالی در مدیریت سبد کسب و‌‌کار‌‌های بنگاه، شناسایی فرصت‌های نوظهور سرمایه‌گذاری، تخصیص سرمایه به هر یک از کسب وکارها و تعیین جهت‌گیری‌های راهبردی آن‌ها اشاره نمود. در این نوشتار نگاهی خواهیم داشت به بررسی‌های صورت گرفته توسط دو شرکت مشاوره معروف دنیا در خصوص این پدیده جدید: شرکت مشاوره مدیریت مک کینزی (یکی از سه شرکت بزرگ خدمات مشاوره دنیا) و شرکت دیلویت (یکی از 4 شرکت بزرگ ارائه خدمات حرفه ای مالی در دنیا).}

مدیریت سمت تقاضا / الگوهای جدید تجاری

^{الگوی سنتی صنعت برق آن بود که برق ولتاژ بالا را به فواصل دوردست برای مشتریان می‌فرستاد. نیروگاه‌ها بزرگ و پرهزینه بودند و  اغلب در نزدیکی معادن زغال‌سنگ، بندرها، پالایشگاه‌ها یا سدها ساخته می‌شدند. بسیاری از این مکان‌ها در فاصله‌های دوری از مناطق صنعتی و مسکونی مصرف‌کننده برق قرار داشتند. بزرگ‌ترین نگرانی شرکت‌ها عرضه برق و تامین آن در ساعات اوج مصرف بود. بیشتر کشورها و منطقه‌ها جزیره‌های انرژی بودند که با دیگران ارتباطی نداشتند.
آن الگو اگرچه برای شرکت‌های برق و تولیدکنندگان ساده و سودآور بود برای مصرف‌کنندگان (و گاهی اوقات مالیات‌دهندگان) هزینه زیادی داشت. اما اکنون تصویرها زیباتر و رنگارنگ‌تر می‌شوند. نه‌تنها انرژی‌های تجدید‌پذیر نقش مهم‌تری اتخاذ می‌کنند بلکه به مدد فناوری‌های نوین تقاضا را می‌توان مطابق عرضه تنظیم کرد، نه اینکه عرضه بر اساس تقاضا باشد. در نتیجه شبکه برق پیچیدگی‌های بیشتری پیدا کرده است. این شبکه برق ولتاژ پایین را به فاصله‌های نزدیک می‌فرستد که عکس شبکه‌های سنتی است. این تحولات از برخی جهات با تحولات رایانه‌ها شباهت دارد، که از چارچوب‌های اصلی و پایانه‌ها به ذخیره‌سازی ابری و اینترنت رسید.
نیروگاه‌ها و شبکه‌های سنتی هنوز هم اهمیت دارند اما این اهمیت به اندازه گذشته نیست. آنها باید با تازه‌واردان رقابت کنند و به دنبال روش‌های نوین باشند. یک نمونه از آن تجارتی است که آقای لونیز از موسسه کوه راکی «نگاوات» می‌نامد: استفاده از برق مصرف‌نشده. در این تکنیک که به «پاسخ سمت تقاضا» مشهور است مصرف با عرضه مطابقت داده می‌شود.}

مدیریت اقتصادی به شیوۀ انگلیسی

 

 

^{موسسۀ استاندارد اندپور پیش بینی کرده است که رشد اقتصادی بریتانیا- پنجمین قدرت اقتصادی جهان- در سال جاری به 2.7% برسد. گفتنی است تولید ناخالص داخلی انگلستان در سال 2014 از فرانسه جلو زد و دومین اقتصاد اروپا را پشت سر نهاد. میزان ثروت تولید شده در سال گذشته در بریتانیا به 2.232 میلیارد رسید، در حالیکه برای فرانسویها این رقم 2.135 میلیارد یورو بوده است. پیش بینی می شود بریتانیا تا سال 2016 با سرعت بیشتری فاصلۀ خود را از کشورهای اروپایی در تولید ثروت افزایش دهد. البته بریتانیا نیز متأثر از رکود حاکم بر اقتصاد جهانی، تا سال 2020 شاهد کاهش تولید ناخالص داخلی خواهد بود با این تفاوت که اقتصاد این کشور تاکنون ظرفیت بیشتری برای مقابله با تبعات بحران از خود نشان داده است.}

درس‌های بورس برای رئیس جدید

 

علیرضا کدیور

^{در پی افت روز گذشته، شاخص بورس تهران به سطح خود در بیستم مهر 92 (14 ماه قبل) بازگشت و بر این اساس میانگین بازدهی بورس طی 14 ماه گذشته، صفر شد.}

همچنین باتوجه به افت روز گذشته، میانگین بازدهی بورس از 15دی 92 (اوج شاخص) به منفی 21.5درصد و میانگین بازدهی بورس از ابتدای سال93 به منفی 11 درصد تنزل کرد. هرچند در نگاه نخست افت یک‌سال اخیر بورس، سهمگین بوده است، اما نگاهی به سطح شاخص بورس تهران پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری در خرداد 92 نشان می‌دهد، میانگین بازدهی بورس از آن زمان همچنان بیش از 50درصد است. این در شرایطی است که باتوجه به توقف طولانی‌مدت معاملات سهام شرکت‌های پالایشگاهی، درصورت بازگشایی احتمالی، این شرکت‌ها می‌توانند حدود 10درصد از بازدهی بورس بکاهند که در این صورت میانگین بازدهی بورس طی یک‌سال و نیم گذشته به 40درصد بالغ خواهد شد. عددی که برای مدت 18 ماه باتوجه به رکود نسبی حاکم بر اقتصاد ایران، ثبات نرخ ارز و سایر متغیرهای اقتصادی و غیراقتصادی، بازدهی معقولی را نشان می‌دهد.

غلبه بر تعصب در برابر ریسک

 

 

 

^{مدیران میانیِ ریسک‌گریز، که از روی عادت تصمیمات سرمایه‌گذاری را اتخاذ می‌کنند، می‌توانند قالب ریسک کل شرکت را تغییر ‌دهند. وجود یک دیدگاه کلی نسبت بهریسک در شرکت می‌تواند کمک کننده باشد. در این جا آزمونی کوتاه در مورد اشتیاق شما نسبت به ریسک وجود دارد. تیم سرمایه‌گذاری شما، شما را با دو حالت مختلف یک پروژه روبرو ساخته است: شما هم می‌توانید 20 میلیون دلار را با سود مورد انتظار 30 میلیون دلار در سه سال سرمایه‌گذاری کنید، هم می‌توانید 40 میلیون دلار را با سود مورد انتظار 100 میلیون دلار در پنج سال (و کاهشی بیشتر در درآمدها در سال‌های اولیه) سرمایه‌گذاری کنید.}

^{در هر حالت احتمال این که پروژه با شکست مواجه شود و هیچ چیز عاید نشود یکسان است. شما کدام یک را انتخاب می‌کنید؟}

^{بیشتر گزارش‌ها در مورد اقتصادهای رفتاری نسبت به اطمینان بیش از حد هشدار می‌دهد که تعصب در رفتار انسان ممکن است سبب شود تا مدیران در احتمال موفقیت یک پروژه اغراق کنند و عیب‌های آن را به حداقل برسانند (1). مطمئنا چنین تعصباتی در بحران مالی بیشتر مورد بحث قرار می‌گیرد.} 

کمپانی های بزرگ جهانی چگونه مدیریت می شوند؟

^{برنارد فونتانا از سال 2012 به مدیر عاملی شرکت سیمان سوییسی «هالکیم» انتخاب شده است و پیش از آن،‌ مدتها به عنوان مدیر کل منابع انسانی در شرکت «آرسلور میتال» فعالیت می‌کرده است که شرکتی است با 320 هزار کارمند که در بخش معدن و تولید فولاد در سطح بین‌المللی فعال است. او با هاروارد بیزینس ریویو درباره این گفتگو می‌کند که کار به عنوان یک مدیر منابع انسانی، برای مدیر عامل شدن بسیار مفید است.}

^{* آیا شما همیشه دوست داشتید که یک مدیر منابع انسانی باشید؟}

^{نه. اما وقتی که 30 ساله بودم، برای شرکت فرانسوی کار می‌کردم و با مدیر عامل به هنگ کنگ سفر کردم. در طول سفر، مدیر عامل گفت که قبل از این که در این سمت باشد، از او درخواست شده بود که مدیر منابع انسانی باشد. او به من گفت که این درخواست چیزی نیست که برای هم پیش بیاید اما اگر وقتی فرصتی دست داد که مدیر منابع انسانی باشی، من به تو نصیحت می‌کنم که آن را از دست ندهی. او گفت که تو از آن سمت خیلی چیزها یاد می‌گیری و اگر یک مدیر عامل شدی،‌ تجربیات آن به دردت می‌خورد. او درست می‌گفت.}

عیسی کلانتری: مدیریت آب پوپولیستی بوده است

^{عیسی کلانتری دبیر ستاد احیا دریاچه ارومیه، وزیر کشاورزی دوره اصلاحات و دبیرکل کنونی خانه کشاورز امروز مهمان نشست ویژه بررسی منابع آب در اتاق ایران بود. او نسبت به وضعیت کنونی منابع آبی کشور هشدار داد و اعلام کرد «نسل آینده کشور نسل سوخته آب شیرین» خواهند بود.}

^{او گفت:« اگر برای هزار بارهم موضوع آب مطرح شود بازهم کم خواهد بود، متاسفانه مسئله آب و مدیریت منابع در گذشته کم تر مورد توجه بوده است ولی اخیرا به خاطر فشارها و چالش ها مورد توجه حاکمیت و دولت قرار گرفته است.» کلانتری با اشاره به اینکه آب یک عنصر طبیعی تجدید پذیر تلقی می شود، گفت:« برخی منابع مانند نفت، ذخایر معدنی و... تجدید پذیر نیستند ولی آب منبعی تجدید پذیر محسوب می شود که البته دیگر در کشور ما تجدید پذیر نیست و این تنها به دلیل برداشت های بسیار زیاد بوده است. ما در کشور به خصوص پس از انقلاب با آب به شکلی برخورد کرده ایم که از حالت تجدید پذیر خارج شده است و این بزرگ ترین خطری است که کشور را تهدید می کند؛ موضوع کاهش رشد اقتصادی، افزایش تورم و نقدینگی و... قابل احیا و حل است و حتی با تغییر برنامه ها قابل جبران است ولی مسئله آب خیلی جدی تر از این مسائل است.»}